Οι καπνοβιομηχανίες απέκτησαν ιδιαιτέρως κακή φήμη στο διάβα της επιχειρηματικής τους ιστορίας, κι αυτό όχι μόνο γιατί εμπορεύονται τα λιγότερο υγιεινά προϊόντα της μητέρας Φύσης.
Είναι αντιθέτως οι επιθετικές στρατηγικές και τα απύθμενα βάθη που έφτασαν για να προωθήσουν το κάπνισμα που τις έβαλε στο στόχαστρο των κοινωνιών αλλά και των διωκτικών αρχών.
Δεν είναι βέβαια η μόνη βιομηχανία που έχει καταφύγει σε αθέμιτες και ηθικά κολάσιμες τακτικές για την επιδίωξη των εμπορικών σκοπών της (αλίμονο!), είναι όμως το ευαίσθητο του θέματος και η συσχέτιση του καπνίσματος με τόσα προβλήματα υγείας που κάνει τον κλάδο συχνά κόκκινο πανί των κοινωνιών.
Κι έτσι πολλές φορές οι καπνοβιομηχανίες μπήκαν στο στόχαστρο, ιδιαιτέρως όταν έκαναν αυτά…
Δωρεάν τσιγάρα σε στρατιώτες
Αμερικανικός στρατός και καπνός μοιράζονται μακρά ιστορία και στενότατες σχέσεις, διαθέτοντας μέχρι και ξεχωριστή σελίδα στη Wikipedia! Κι αυτό γιατί εδώ και δεκαετίες οι καπνοβιομηχανίες συνειδητοποίησαν πόσο τεράστια και επικερδής αγορά μπορεί να γίνει ο στρατός, γεμάτος με αγχωμένα στελέχη με πολλές ώρες για σκότωμα. Κι έτσι πριν-πριν καλά το καταλάβουν οι επιτελάρχες, οι καπνοβιομηχανίες πίεζαν να γίνουν τα τσιγάρα μέρος του καθημερινού στρατιωτικού συσσιτίου, παρέχοντάς τα φυσικά δωρεάν στο στράτευμα! Κι ενώ η κίνηση έγινε αρχικά δεκτή με ενθουσιασμό, δεν πήρε πολύ στον κόσμο να καταλάβει τους σκοτεινούς σκοπούς πίσω από την ευγενική χειρονομία, τον εθισμό δηλαδή των στρατιωτικών στο κάπνισμα αλλά και το ξεσκαρτάρισμα ταυτοχρόνως όλου του στοκ των καπνοβιομηχανιών…
Πιέσεις στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) είναι ένας πανίσχυρος και αξιοσέβαστος οργανισμός διεθνούς βεληνεκούς και κύρους, ικανός να επηρεάζει τα προγράμματα υγείας σε πλανητικό (σχεδόν) επίπεδο. Και βέβαια οι καπνοβιομηχανίες δεν θα μπορούσαν να νοιαστούν λιγότερο γι’ αυτό! Από μια σειρά λοιπόν απόρρητων ντοκουμέντων που διέρρευσαν στη δημοσιότητα μάθαμε ότι οι ηγέτες της αγοράς του καπνού προσπαθούσαν να υπονομεύσουν τις δράσεις του ΠΟΥ για χρόνια. Τόσο η ποικιλία όσο και το μέγεθος των ενεργειών της καπνοβιομηχανίας για να απαλλαγεί από την ενοχλητική παρεμβολή του ΠΟΥ είναι πραγματικά εντυπωσιακότατες και δεν μπορούν να περιγραφούν εδώ στην ολότητά τους. Με δυο λόγια πάντως, οι καπνοβιομηχανίες ξόδευαν εκατομμύρια για να ξεμπερδέψουν με ό,τι απειλούσε τα κέρδη τους και δεν σταματούσαν μέχρι να εκλείψουν τα «θεματάκια» αυτά. Μέχρι και με τους ερευνητές που προσπαθούσαν να βρουν θεραπείες για τον καρκίνο τα έχουν βάλει, επιβεβαιώνοντας στην πράξη τα φρικτότερα σενάρια συνωμοσίας. Όποιος ενδιαφέρεται να μάθει περισσότερα, το κείμενο του ΠΟΥ είναι κατατοπιστικότατο…
Απόπειρες «γκρεμίσματος» της Κίνας
Αν η Κίνα αναμένεται να κυβερνήσει κάποια στιγμή τον κόσμο, είναι και πάλι οι καπνοβιομηχανίες που αποφάσισαν να κάνουν κάτι δραστικό γι’ αυτό: να γίνουν ο ένας και μοναδικός σουπερήρωας δηλαδή που θα τα βάλει με την κινεζική απειλή! Ή έτσι τουλάχιστον αρέσκονται να το βλέπουν οι βιομήχανοι του καπνού. Σύμφωνα με το Reuters, οι καπνοβιομηχανίες αρνήθηκαν να αυξήσουν τις τιμές των τσιγάρων τους στην Κίνα, για να διασφαλίσουν το γεγονός ότι ο κινεζικός πληθυσμός θα παραμείνει το ίδιο εθισμένος με το κάπνισμα. Μέχρι και σε αντικαπνιστικές εκστρατείες και ομάδες παρεισέφρησαν για να προωθήσουν τους σκοπούς τους! Ταυτοχρόνως, αρνήθηκαν να περιλάβουν στα πακέτα τους τα αντικαπνιστικά ταμπελάκια με τους κινδύνους υγείας, σε μια προσπάθεια να μη διαταραχθεί η εύθραυστη -και τεράστια- αγορά τσιγάρων της Κίνας…
«Πουλημένες» έρευνες για υποβάθμιση των κινδύνων του καπνίσματος
Η λίστα με τις παθήσεις και τους κινδύνους για την υγεία που προκαλεί το κάπνισμα και γνωστή είναι σε όλους και αρκούντως μακρά για να περιγραφεί. Πέρα λοιπόν από «ύποπτες» και μεθοδολογικά τρωτές μελέτες που έχουν βαλθεί να υποβαθμίσουν συχνά τα ρίσκα υγείας του καπνίσματος, χρηματοδοτημένες από τις ίδιες τις καπνοβιομηχανίες, ιδιαίτερη μνεία αξίζει να γίνει στη σχέση καπνού και Νόσου του Αλτσχάιμερ. Πώς επηρεάζει λοιπόν το κάπνισμα την εμφάνιση και εξέλιξη της νόσου εξαρτάται από το ποιον θα ρωτήσεις, καθώς κυκλοφορούν εκεί έξω επιστημονικές μελέτες που υποδεικνύουν ότι ο καπνός μπορεί ακόμα και να βοηθήσει τους πάσχοντες από Αλτσχάιμερ! Όταν βέβαια ψάξεις λίγο περισσότερο το θέμα, όπως έκανε ο «Guardian», τότε διαπιστώνεις ότι κάθε επιστήμονας και ερευνητής που έκανε τέτοιο ισχυρισμό συνδέεται υπογείως με τη βιομηχανία του καπνού…
Κάνοντας το κάπνισμα μοδάτο
Όλοι ξέρουν ότι το κάπνισμα σε κάνει να φαίνεσαι cool, παρά τους αναντίρρητους κινδύνους για την υγεία. Στο αποκορύφωμα λοιπόν των καπνιστικών ημερών, η Lucky Strike είδε τις πωλήσεις της να κατακρημνίζονται, γι’ αυτό και προσέλαβε τον διαβόητο Edward Bernays να τη βοηθήσει με το θέμα. Ο Bernays παρατήρησε ότι ήταν το φανταχτερό πράσινο χρώμα του πακέτου που αποθάρρυνε τους καταναλωτές να το αγοράσουν και όταν η Lucky Strike αρνήθηκε να αλλάξει το χρώμα της συσκευασίας, σύμφωνα με τις υποδείξεις του ειδικού, εκείνος αναδιπλώθηκε στρατηγικά και προχώρησε στο αμέσως επόμενο καλύτερο πράγμα: να κάνει το πράσινο της μόδας! Άξαφνα, διασημότητες κυκλοφορούσαν με πράσινα, αθλητικά γεγονότα ντύθηκαν στο πράσινο και άλλα τέτοια υπέροχα πράσινα πράγματα φιγούραραν πια διαρκώς δίπλα στον καταναλωτή, εκτοξεύοντας σύντομα τις πωλήσεις της Lucky Strike! Η πράσινη αυτή μαρκετίστικη στρατηγική έκανε το κάπνισμα της μόδας γιατί απλώς γνωστοί και λαμπεροί άνθρωποι ντύθηκαν στα πράσινα μέσα σε μια μέρα…
Ξαλαφρώνοντας τις κυβερνήσεις από δισεκατομμύρια δολάρια
Την ώρα που ο φόρος στο κάπνισμα συγκεντρώνει σε κάθε χώρα παχυλά ποσά για τα δημόσια ταμεία, το τσιγάρο λειτουργεί την ίδια στιγμή ως μάστιγα για τα εθνικά συστήματα υγείας κοστίζοντας ανείπωτα εκατομμύρια στα κράτη. Εδώ όμως θα κάνουμε λόγο για την παράνομη διακίνηση τσιγάρων και την εμπλοκή των ίδιων των καπνοβιομηχανιών στα λαθραία τσιγάρα. Τρανή απόδειξη αυτού είναι το περιστατικό στον Καναδά με το μεγαλοστέλεχος καπνοβιομηχανίας, κάποιος Stan Smith, που πιάστηκε στα πράσα την ώρα που τα τσιράκια του περνούσαν παράνομα στη χώρα εκατομμύρια πακέτων της φίρμας για την οποία εργαζόταν, με τον εκτιμώμενο φόρο που θα έχανε έτσι η καναδική κυβέρνηση να υπερβαίνει το 1 δισ. δολάρια! Η παράνομη διακίνηση τσιγάρων φέρει συχνά τη σφραγίδα των ίδιων των καπνοβιομηχανιών που βάλλονται υποτίθεται από τη λαθραία εμπορία τους, τόσο από την παραγωγή δεύτερης διαλογής τσιγάρων για λαθρεμπόριο όσο από και την αναντίρρητη προμήθεια των εν λόγω πακέτων στους λαθρέμπορους…
Στοχεύοντας σε παιδιά
Το γεγονός του κατά πόσο οι καπνοβιομηχανίες ποντάρουν στο παιδικό κάπνισμα και το τι είναι διατεθειμένες να κάνουν γι’ αυτό είναι ένα θέμα για το οποίο έχουν χυθεί τόνοι μελάνης. Το ζήτημα εδώ δεν είναι μόνο οι σκοτεινές κινήσεις του κλάδου αλλά και το γεγονός ότι κρύβονται πίσω από μια απόρθητη ασπίδα μεγαλοδικηγόρων σε κάθε τέτοια κατηγορία που διατυπώνεται εναντίον τους. Για παράδειγμα, λέγεται συχνά ότι η μασκότ της Camel, ο πανταχού παρών Joe Camel δηλαδή, στοχεύει κυρίως σε παιδικά κοινά. Παρά το γεγονός ότι η Camel Cigarettes το αρνείται αυτό σθεναρά, έρευνες έχουν δείξει ότι ο κύριος Camel είναι τόσο αναγνωρίσιμος ως ήρωας στα παιδιά όσο και ο Μίκι Μάους! Πώς απαντά η Camel στους ισχυρισμούς; Μα με γενναίες μηνύσεις φυσικά, καθώς το να κλείσει τα στόματα των επικριτών είναι προφανώς ευκολότερο από το να απαντήσει πειστικά στις κατηγορίες. Δεν είναι όμως μόνο η συγκεκριμένη φίρμα, καθώς πάμπολλες διαφημιστικές εκστρατείες συνδέονται υπογείως με το παιδικό κάπνισμα. Σε ποιον εξάλλου κλείνει το μάτι ο Άγιος Βασίλης όταν εμφανίζεται με τσιγαράκι στο χέρι;
Πείθοντας τις γυναίκες να καπνίσουν, για χάρη του φεμινισμού πάντα
Πίσω στις πρώτες μέρες του καπνίσματος, η αγορά του τσιγάρου κατακλυζόταν από άντρες. Κατάσταση απαράδεκτη προφανώς για τις καπνοβιομηχανίες, καθώς το αγοραστικό τους κοινό περιοριζόταν έτσι στο μισό. Χρειάζονταν λοιπόν έναν ήρωα για να ανατραπεί η κατάσταση, χρειάζονταν και πάλι τον Edward Bernays! Ο οποίος δεν έκανε τίποτα άλλο από το να συνδέσει το κάπνισμα με τον φεμινισμό και να ξεμπερδεύει μια και καλή. Ο τύπος άφησε λοιπόν μια είδηση να διαρρεύσει στον Τύπο, σύμφωνα με την οποία κατά τη διάρκεια μιας παρέλασης στις ΗΠΑ το 1928, κάποιες κυρίες θα άναβαν λέει τις «δάδες της ελευθερίας» διαμαρτυρόμενες για την υποβάθμιση της γυναίκας (την εποχή εκείνη απαγορευόταν διά ροπάλου να καπνίζει η γυναίκα δημόσια)! Κι έτσι το κάπνισμα ήταν πια ο βασιλικός δρόμος για τη γυναικεία ισότητα, αυτό που θα εξίσωνε γυναίκα και άντρα (προφανώς μπροστά στην αρρώστια). Αυτό που δεν είπε όμως στον Τύπο είναι ότι οι εν λόγω σουφραζέτες ήταν πληρωμένες από την ένωση των καπνοβιομηχάνων για να καπνίσουν δημοσίως. Κι έτσι, όταν κυκλοφόρησε η φωτογραφία με τις πρωτεργάτριες του φεμινιστικού κινήματος να έχουν αναμμένα τσιγαράκια στο στόμα τους, εκατομμύρια άλλες γυναίκες έσπευσαν να τις μιμηθούν σε ένα πρωτοφανές ρεύμα ισότητας, γυναικείων διεκδικήσεων και καπνού. Φαίνεται ότι η διαφήμιση αποδίδει μια χαρά αν είσαι έτοιμος να πουλήσεις την ψυχή σου στον Διάολο…
Υποστηρίζοντας την καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων
Είναι γεγονός ότι η παγκόσμια έμφαση έχει επικεντρωθεί στις καταστροφικές συνέπειες του καπνίσματος για την υγεία, αφήνοντας στο περιθώριο το άλλο καυτό θέμα: πώς και πού φτιάχνονται τα τσιγάρα. Όταν κάποιος αποφασίσει να το ερευνήσει, θα δει πως είναι εξίσου τρομακτικό με τις επιπτώσεις στην υγεία! Ομάδα ακτιβιστών λοιπόν έσκαψε και βρήκε ότι ένα τρομακτικό ποσοστό των καπνοβιομηχανιών της Αμερικής εκμεταλλεύονταν τη βίαιη χούντα της Βιρμανίας για την παραγωγή των τσιγάρων τους, με δουλική εργασία πολιτικών και άλλων κρατουμένων, ακόμα και παιδιών (αν όχι κυρίως). Η ένωση καπνοβιομηχάνων έσπευσε να δηλώσει πως οι φάμπρικές της στη Βιρμανία έδιναν πολύτιμες δουλειές στους κατοίκους, αν και σύντομα έγινε γνωστό πως τα εν λόγω εργοστάσια πλήρωναν μόλις το 1/3 του ήδη χαμηλότατου ημερομισθίου της χώρας, με τους εργαζομένους να εξαναγκάζονται μάλιστα σε τραγικές συνθήκες εργασίας από τις καπνοβιομηχανίες και τα τσιράκια τους, τους ιθύνοντες της δικτατορίας. Η British American Tobacco, μία από τις εν λόγω φίρμες, ένιωσε προφανώς άσχημα, τα μάζεψε άρον-άρον και εγκατέλειψε νύχτα τη Βιρμανία…
Σθεναρή άρνηση να πληροφορηθεί το κοινό για τους κινδύνους του καπνίσματος
Σήμερα είναι σχεδόν παγκοσμίως γνωστό και αποδεκτό το γεγονός ότι το κάπνισμα είναι κακό για την υγεία. Το λένε εξάλλου και τα ίδια τα πακέτα! Ωστόσο, το να λες στον κόσμο ότι το προϊόν σου μπορεί να τον σκοτώσει δεν είναι ακριβώς καλή επιχειρηματική κίνηση, και αυτός είναι ο λόγος που τόσες και τόσες καπνοβιομηχανίες προσπάθησαν ενεργά να υποβαθμίσουν τις τραγικές επιπτώσεις του καπνού στην υγεία. Και όταν λέμε υποβαθμίσουν, εννοούμε να πουν ψέματα και να πληρώσουν έρευνες για το αντίθετο! Τρανό παράδειγμα εδώ είναι το πώς προώθησαν τα «light» και τα χαμηλής περιεκτικότητας σε πίσσα τσιγάρα, ως πολύ λιγότερο επικίνδυνα και κάποιες φορές ακόμα και «υγιεινά» τσιγάρα, σε σχέση με τα στάνταρ (δηλαδή τα «αντρικά», όπως ισχυρίστηκαν) πακέτα. Κάτι που όπως αποδείχτηκε ήταν ασύστολο ψέμα! Όπως παρατήρησε μάλιστα εύστοχα ερευνητής στη μελέτη του για το θέμα, το να λες ότι τα light τσιγάρα είναι λιγότερο επικίνδυνα από τα νορμάλ είναι σαν να λες ότι το να σε χτυπήσουν με καραμπίνα στο στήθος είναι λιγότερο επικίνδυνο από το να τη φας στο πρόσωπο! Όταν μάλιστα η αμερικανική κυβέρνηση απαίτησε από την ένωση καπνοβιομηχάνων να προβεί σε απολογητική δημόσια δήλωση, οι καπνοβιομήχανοι αντιτάχθηκαν με όλες τους τις δυνάμεις και πολέμησαν το κυβερνητικό φιρμάνι με νύχια και με δόντια, καταφέρνοντας εν πολλοίς να θάψουν το θέμα από τη δημόσια προβολή του…
