Ήταν μια από τις σπουδαιότερες ποδοσφαιρικές ομάδες που πέρασε ποτέ από αυτόν τον πλανήτη. Ωστόσο, δεν πρόλαβε να απολαύσει τη διαδρομή της έως το τέλος, μέχρι και την ημέρα που νομοτελειακά θα ερχόταν το πλήρωμα του χρόνου για να αποσυρθεί από το προσκήνιο και να δώσει τη θέση της σε κάτι καινούριο. Η διαδρομή της διακόπηκε απότομα, άγαρμπα. Με έναν τρόπο που βύθισε στο πένθος όχι απλώς μια πόλη, αλλά μια ολόκληρη χώρα. Ωστόσο, ακόμη κι έτσι κατάφερε να γράψει ιστορία, παίρνοντας τον τίτλο «Invincibile» (δηλαδή «Ανίκητη»).

Ο λόγος για την Τορίνο της δεκαετίας του 1940, η οποία είχε σαρώσει τα πάντα στο πέρασμά της, αλλά δεν πρόλαβε ποτέ να σηκώσει το κύπελλο των πρωταθλητριών ομάδων, καθώς ακόμη δεν είχε καθιερωθεί ως θεσμός. Μια ημέρα σαν σήμερα, πριν από ακριβώς 70 χρόνια, ήταν που μπήκε τέλος σε μια αθλητική αυτοκρατορία, όταν το αεροπλάνο που μετέφερε τη μεγάλη «γκρανάτα» προσέκρουσε στον λόφο Σουπέργκα, στην πρωτεύουσα του Πιεμόντε, με αποτέλεσμα να κοπεί το νήμα της ζωής όλων των επιβαινόντων μελών της υπερομάδας, για την οποία θα μείνει αναπάντητο το ερώτημα μέχρι πού μπορούσε να φτάσει.

Επίσης, χωρίς να το γνωρίζουν, όλοι οι επιβαίνοντες της μοιραίας πτήσης έγραψαν άθελά τους και άλλου είδους ιστορία, καθώς ήταν μέλη της πρώτης αεροπορικής τραγωδίας που «χτύπησε» τον χώρο του ποδοσφαίρου.

Ένα φιλικό τιμής, που έμελλε να εξελιχθεί σε τραγωδία

Το ιταλικό ποδόσφαιρο ήταν ανέκαθεν σε υψηλό επίπεδο. Τη δεκαετία του ’40 και μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, σε μια χώρα που προσπαθούσε να επουλώσει τις πληγές της από την ήττα, η Τορίνο ήταν η σημαντικότερη εκπρόσωπος του κάλτσιο. Σε αντίθεση με ό,τι συμβαίνει σήμερα, που κυρίαρχος είναι η άλλη εκπρόσωπος της βιομηχανικής πόλης του ιταλικού βορρά, η Γιουβέντους, η «γκρανάτα» βάδιζε ακάθεκτη για το τέταρτο σερί πρωτάθλημά της και το πέμπτο μέσα στη δεκαετία. Τέσσερις αγωνιστικές πριν από το τέλος, είχε 4 βαθμούς περισσότερους από την Ίντερ και 6 από τη Μίλαν, όντας το ακλόνητο φαβορί για να «κλειδώσει» ακόμη έναν τίτλο.

Στις 3 Μαΐου του 1949 αντιμετώπισε στη Λισαβόνα την Μπενφίκα, σε ένα φιλικό παιγνίδι προς τιμήν του άσου των «αετών», Φρανσίσκο «Τσίκο» Φερέιρα, που αποχαιρετούσε την αγωνιστική δράση. Οι περισσότεροι από τους σταρ εκείνης της ομάδας εργάζονταν στο εργοστάσιο της οικογένειας Ανιέλι, στη FIAT δηλαδή. Κατά την επιστροφή της αποστολής στο Τορίνο στις 4 του μήνα, το αεροπλάνο τύπου Fiat G-212 της εταιρείας Avio Linee Italiane (θυγατρική της FIAT) συνάντησε ομίχλη λίγο προτού προσγειωθεί στο αεροδρόμιο της πόλης και το όχημα της εταιρείας που δούλευαν έμελλε να γίνει το… φέρετρό τους.

Από τους 31 επιβαίνοντες (4 μέλη πληρώματος, 3 δημοσιογράφους, 18 ποδοσφαιριστές, 6 παράγοντες και μέλη του τεχνικού επιτελείου) κανείς δεν επέζησε. Ανάμεσα στους νεκρούς συμπεριλαμβάνονταν σπουδαία ονόματα του κάλτσιο της εποχής εκείνης. Οι ποδοσφαιριστές που άφησαν την τελευταία τους πνοή ήταν οι Βαλέριο Μπατσιγκαλούπο, Βαλεντίνο Ματσόλα (πατέρας του μετέπειτα σπουδαίου μέσου της Ίντερ, Σάντρο Ματσόλα), Άλντο Μπαλαρίν, Ντίνο Μπαλαρίν, Έμιλε Μπονιόρνι, Εουσέμπιο Καστιλιάνο, Ρούμπενς Φαντίνι, Γκουλιέλμο Γκαμπέτο, Ρουγκέρο Γκράβα, Τζουζέπε Γκρέζαρ, Έτσιο Λόικ, Βιρτζίλιο Μαρόζο, Ντανίλο Μαρτέλι, Ρομέο Μέντι, Πιέρο Οπέρτο, Φράνκο Οσόλα, Μάριο Ριγκαμόντι και Τζούλιους Σούμπερτ.

Μόνο δύο παίκτες φάνηκαν τυχεροί, καθώς δεν ταξίδεψαν στην πορτογαλική πρωτεύουσα: ο Σάουρο Τομά, που ήταν τραυματίας και ο Λουίτζι Τζουλιάνο, μετέπειτα προπονητής του Αιγάλεω την περίοδο 1966-67, ο οποίος δεν πρόλαβε να βγάλει διαβατήριο. Σε αυτούς που γλίτωσαν ήταν και ο πρόεδρος της ομάδας, Φερούτσιο Νόβο, ο οποίος δεν επέβαινε στο μοιραίο αεροπλάνο.

Μεταξύ των νεκρών ήταν ο τεχνικός διευθυντής εκείνης της ομάδας, ο Ούγγρος Έγκρι Έρμπσταίν, αλλά και ο προπονητής της, ο Άγγλος Λέσλι Λίβεσλι, ο οποίος εκείνη την περίοδο είχε στα χέρια του πρόταση της Γιουβέντους για να αναλάβει την τεχνική της ηγεσία. Το ακόμη πιο τραγικό για εκείνον, είναι πως ως Εβραίος γλίτωσε από τη ναζιστική οργή, αλλά έχασε τη ζωή του σε συνθήκες που θεωρητικά ήταν πιο ασφαλείς για εκείνον.

Μια πόλη… μια ομάδα, η εθνική Ιταλίας

Όπως εύκολα μπορεί να αντιληφθεί κανείς, σύσσωμη η ποδοσφαιρική Ιταλία ζήλευε εκείνη την Τορίνο και έμοιαζε σίγουρο πως οι αντίπαλοί της θα ήθελαν να την αποδεκατίσουν σιγά-σιγά, με πρώτη τη συμπολίτισσά της, όπως έγινε σαφές και από την πρόταση που είχε στα χέρια του ο Λίβεσλι. Ο Βιτόριο Πότσο, ο ομοσπονδιακός τεχνικός της «ατζούρα» δεν είχε άλλη επιλογή παρά να χρησιμοποιήσει την «γκρανάτα» ως βάση της δικής του ομάδας. Είναι χαρακτηριστικό ότι στις 11 Μαΐου του 1947, στο φιλικό με την Ουγγαρία, η ενδεκάδα που επέλεξε αποτελούταν από δέκα παίκτες της Τορίνο. Μόνο ο τερματοφύλακάς της έμεινε στον πάγκο, με τον Λουτσίντιο Σεντιμέντι της Γιουβέντους να παίρνει θέση κάτω από τα γκολπόστ.

Η εθνική… Τορίνο κέρδισε με 3-2 και η επιτυχημένη συνταγή διατηρήθηκε και για τα επόμενα παιχνίδια της Ιταλίας. Σχεδόν δεκαπέντε ημέρες πριν, στις 27 Απριλίου, το σκηνικό είχε επαναληφθεί, μόνο που τότε ήταν εννέα παίκτες της «γκρανάτα» βασικοί και δύο «μπιανκονέρι» (μαζί με τον Σεντιμέντι αγωνίστηκε και ο Κάρλο Παρόλα). Το ματς κόντρα στην Ελβετία ήταν… πολλά με λίγα, 5-2 τελικό σκορ. Η φράση «μια πόλη, μια ομάδα» στην πραγματική της διάσταση.

Μετά το δυστύχημα στον λόφο της Σουπέργκα επηρέασε και την εθνική Ιταλίας, η οποία δεν μπόρεσε να κάνει και πολλά στο Μουντιάλ του 1950, όντας αποδεκατισμένη, παρόλο που πριν το μοιραίο ήταν το πρώτο φαβορί για την κούπα. Επίσης, η Τορίνο δεν κατάφερε ποτέ να επιστρέψει στις μεγάλες της δόξες, παρά το πρωτάθλημα της σεζόν 1975-76, που αποτέλεσε ουσιαστικά μια… έκλαμψη.

Πάντως, το 1949, η Ποδοσφαιρική Ομοσπονδία της Ιταλίας πήγε να δημιουργήσει και μια ακόμη τραγωδία, καθώς δεν έκανε δεκτό το αίτημα των Ίντερ και Μίλαν, που διεκδικούσαν τον τίτλο, να κατακυρωθεί το πρωτάθλημα στην Τορίνο. Έτσι, στους τέσσερεις εναπομείναντες αγώνες, η αποδεκατισμένη ομάδα που προπορεύονταν στη βαθμολογία χρησιμοποίησε υποχρεωτικά την ομάδα Νέων. Όμως, το ίδιο έκαναν και οι αντίπαλοί της, σε ένδειξη σεβασμού. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα η κούπα να πάει τελικά εκεί που ανήκε: στην «γκρανάτα» τροπαιοθήκη.

Ένας «πόλεμος» που αποφεύχθηκε λόγω… Άγιαξ

Κατά διαβολική σύμπτωση, τα 70 χρόνια από τη συμπλήρωση της τραγωδίας με την «Invincibile Granata», την οποία κατάφερε τελικά να νικήσει μόνο ο θάνατος, συνέπεσαν με το ντέρμπι της πόλης. Γιουβέντους και Τορίνο αναμετρήθηκαν χθες, στα πλαίσια της 35ης αγωνιστικής της Serie A, αλλά ο αγώνας θα γινόταν -βάσει σχεδιασμού- σήμερα, ανήμερα της επετείου, εάν η «Βέκια Σινιόρα» προχωρούσε στο Champions League. Σε αυτήν τη περίπτωση δεν θα υπήρχε άλλη διαθέσιμη ημερομηνία, αλλά η διοίκηση και κυρίως οι οπαδοί της «γκρανάτα» αντέδρασαν. Μάλιστα, είχε εκφραστεί και η επιθυμία η ομάδα να μην κατέβει καθόλου στο γήπεδο, εάν πράγματι συνέβαινε κάτι τέτοιο.

Τελικά, ο Άγιαξ έκανε τη μεγάλη ανατροπή, πέταξε εκτός CL τους «μπιανκονέρι» και έτσι… σώθηκε και η τιμή του κάλτσιο, στο οποίο σίγουρα θα δημιουργούνταν τριβές εάν η Τορίνο έκανε πράξη την απειλή της. Οι δύο πλευρές της πόλης που κατάφεραν να γράψουν κάτι μοναδικό στα χρονικά των μεγάλων δυνάμεων του διεθνούς ποδοσφαίρου, ίσως να γίνονταν και η αιτία (ή η αφορμή) για να στραπατσαριστεί η εικόνα του αθλήματος στην Ιταλία. Ωστόσο, όπως δεν θα μάθουμε ποτέ τι θα κατάφερνε εκείνη η υπερομάδα της δεκαετίας του 1940, έτσι δεν θα αποσαφηνιστεί ποτέ εάν η Τορίνο θα είχε ακόμη μια τραυματική εμπειρία στην ιστορία της, σε μια σεζόν που «βλέπει» έως και έξοδο στο Champions League.