Η εξουσία του μακροβιότερου αυτοκράτορα της Χώρας του Ανατέλλοντος Ηλίου έμελλε να σημαδευτεί από μια σειρά ζοφερά γεγονότα, για τα οποία ο ρόλος και η εμπλοκή του ελέγχονται ακόμα και αποτελούν αντικείμενο ακαδημαϊκής έριδας και ιστορικών διαξιφισμών.
Ο Χιροχίτο, που ανήλθε στον αυτοκρατορικό θρόνο το 1926 και πέθανε το 1989, γνώρισε την ήττα και τη συντριβή από πρώτο πρόσωπο: ήταν εκείνος που θα ανακοίνωνε την άνευ όρων παράδοση της Ιαπωνίας στα συμμαχικά στρατεύματα, ο πρώτος μάλιστα αυτοκράτορας της Ιαπωνίας που παραδόθηκε ποτέ σε ξένο κατακτητή, και θα διαπραγματευόταν την αμερικανική κατοχή στο νησιωτικό κράτος.
Από τους χειρισμούς και τον ρόλο του στα χρόνια που θα ακολουθούσαν, η Ιαπωνία θα περνούσε από την αυτοκρατορική ηγεμονία στη συνταγματική μοναρχία, κολοσσιαία πολιτική αλλαγή που θα μετασχημάτιζε άρδην τόσο την πολιτική διακυβέρνηση όσο και την κοινωνική δομή.
Για τον Χιροχίτο βέβαια αυτό σήμαινε πως έπρεπε να απαρνηθεί τη θεϊκή του φύση, κίνηση που έκανε τελικά και αποδέσμευσε την εξουσία από τα χέρια του αυτοκράτορα-ενσάρκωση του θεού, περνώντας την κυριαρχία στον λαό.
Ο αυτοκράτορας Χιροχίτο συντέλεσε όσο κανείς στην οικοδόμηση της νέας ταυτότητας της Ιαπωνίας, κάνοντάς τη τελικά έναν από τους μεγάλους παίκτες στην παγκόσμια γεωπολιτική σκακιέρα…
Πρώτα χρόνια
Ο μακροβιότερος αυτοκράτορας της Χώρας του Ανατέλλοντος Ηλίου γεννήθηκε στις 29 Απριλίου 1901 στο Παλάτι του Τόκιο ως ο πρωτότοκος γιος του εστεμμένου πρίγκιπα και διαδόχου του θρόνου Yoshihito (αργότερα γνωστός ως αυτοκράτορας Taisho) και της πριγκίπισσας Sadako (αργότερα γνωστή ως αυτοκράτειρα Teimei). Ως παιδί, ο Χιροχίτο απομακρύνθηκε από τους γονείς του, όπως προστάζει το βασιλικό πρωτόκολλο της Ιαπωνίας, και έλαβε αυτοκρατορική εκπαίδευση σε ειδικό πρότυπο σχολείο για τα μέλη της βασιλικής οικογενείας.
Ολοκληρώνοντας τις σχολικές υποχρεώσεις, φοίτησε στην ειδική ακαδημία της Ιαπωνίας για τα βασιλικά μέλη, που σκοπό είχε να ετοιμάσει τον νεαρό πρίγκιπα για την αυτοκρατορική διαδοχή. Ο Χιροχίτο, αφού ολοκλήρωσε τη βασιλική εκπαίδευση, λαμβάνει στις 2 Νοεμβρίου 1916 επισήμως τον τίτλο του διαδόχου του στέμματος. Λίγο αργότερα, το 1921, θα γινόταν ο πρώτος διάδοχος του θρόνου της Ιαπωνίας που θα ταξίδευε στο εξωτερικό: περιδιαβαίνει σε ένα 6μηνο οδοιπορικό την Αγγλία, τη Γαλλία, την Ιταλία, την Ολλανδία και το Βέλγιο…
Επιστροφή και γάμος
Η ολοένα και χειρότερη νοητική κατάσταση του πατέρα του ωστόσο τον αναγκάζει να επιστρέψει άρον-άρον στην Ιαπωνία τον Νοέμβριο του 1921, για να αναλάβει ο νεαρός και άπειρος Χιροχίτο τα ηνία της χώρας ως προσωρινός ηγεμόνας.
Αφού υπογράφει μια σειρά από σημαντικές διακρατικές συμφωνίες, πέφτει θύμα δολοφονικής απόπειρας: στις 27 Δεκεμβρίου 1923, ένας αντιφρονούντας αριστερός επιχειρεί να τον σκοτώσει, αποτυγχάνει ωστόσο. Ο Χιροχίτο συνεχίζει τις μεταρρυθμίσεις του και στις 5 Μαΐου 1925 κάνει τη μεγάλη διαφορά αφήνοντας το στίγμα του στην ιστορία της χώρας: όλοι οι άντρες πάνω από το 25ο έτος της ηλικίας τους μπορούσαν πλέον να συμμετέχουν στην εκλογική διαδικασία!
Λίγο πριν, στις 26 Ιανουαρίου 1924, ο Χιροχίτο παντρεύτηκε την πριγκίπισσα Nagako (αργότερα αυτοκράτειρα Nagako), μια μακρινή ξαδέλφη με βασιλικό αίμα. Το ζευγάρι θα αποκτήσει στα επόμενα χρόνια 7 παιδιά…
Αυτοκράτορας της Ιαπωνίας
Στις 25 Δεκεμβρίου 1926, μετά τον θάνατο του πατέρα του, ο Χιροχίτο τον διαδέχεται στο τιμόνι της Ιαπωνίας, όταν κάθεται στον Θρόνο των Χρυσανθέμων ως ο 124ος αυτοκράτορας της χώρας. Παίρνει τον τίτλο «Σόουα» («Φωτισμένη Ειρήνη») και θα μείνει γνωστός ως αυτοκράτορας Σόουα.
Αφότου ανέλαβε καθήκοντα, η Ιαπωνία βρέθηκε σε κατάσταση κοινωνικής αναταραχής. Παρά τον πολιτικό αναβρασμό και το τεταμένο κλίμα, ο Χιροχίτο παρέμεινε πράος και ευγενικός, με την επιρροή του ωστόσο στον πολιτικό και διπλωματικό κόσμο της χώρας να είναι ιδιαίτερα ανεπαίσθητη. Σύντομα βέβαια ο Αυτοκρατορικός Στρατός θα ξεκινούσε την πραξικοπηματική του λειτουργία, που θα κατέληγε στη δολοφονία πολυάριθμων κυβερνητικών αξιωματούχων, περιλαμβανομένου και του πρωθυπουργού της χώρας (1932).
Ο Χιροχίτο ήταν επίσης πολύ απρόθυμος να υποστηρίξει την ιμπεριαλιστική πολιτική της κυβέρνησης και την ιαπωνική εισβολή στη Μαντζουρία (1931), η οποία θα οδηγούσε τελικά στον Δεύτερο Σινο-Ιαπωνικό Πόλεμο (1937). Στις 9 Ιανουαρίου 1932 γίνεται για δεύτερη φορά στόχος δολοφονικής απόπειρας, αυτή τη φορά από κορεάτη ακτιβιστή που επιχείρησε να τον σκοτώσει με χειροβομβίδα. Η απόπειρα μόλις που αποτυγχάνει. Κάτω από δική του εντολή, το πραξικόπημα του στρατού τίθεται σε περιορισμό στις 29 Φεβρουαρίου 1932…
Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος
Η επιθετική πολιτική και ο ολοένα και πιο ενεργός ρόλος του στρατού στα τεκταινόμενα της χώρας θα οδηγούσαν τελικά την Ιαπωνία στην προσχώρηση στις εχθροπραξίες του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, με την περίφημη επίθεση στο Περλ Χάρμπορ. Παρά το γεγονός ότι ο Χιροχίτο δεν ενθουσιάστηκε καθόλου από τις περιπέτειες που είχε εμπλακεί πλέον η χώρα του, δεν είχε άλλη επιλογή παρά να υποστηρίξει τα στρατεύματα. Οι εικόνες της εποχής τον απεικονίζουν με στρατιωτική στολή, ως ο ιδανικός τρόπος για να φανεί η θεϊκή του προστασία στα στρατεύματα.
Ο ρόλος του ωστόσο στα φονικά γεγονότα του Β’ Παγκοσμίου είναι αμφιλεγόμενος: στις 27 Σεπτεμβρίου 1940 η Ιαπωνία υπέγραψε εξάλλου την τριμερή συμφωνία με τη ναζιστική Γερμανία και τη φασιστική Ιταλία κάτω από τη -φαινομενικά- δική του ηγεσία. Ο ίδιος αντιστάθηκε πάντως στο δέλεαρ του πολέμου και έκανε κάτι το αδιανόητο για ιάπωνα αυτοκράτορα: εισέβαλε στο Αυτοκρατορικό Συμβούλιο -την κυβέρνηση δηλαδή που αποφάσιζε υπέρ ή κατά του πολέμου-, αφήνοντας άπαντες άφωνους με την αναίδειά του να σπάσει την παράδοση αιώνων που ήθελε τον αυτοκράτορα σιωπηλό, και τόνισε στους κυβερνώντες την ανάγκη για ειρηνική επίλυση των διεθνών ζητημάτων.
Η επίθεση στο Περλ Χάρμπορ (7 Δεκεμβρίου 1941) φαίνεται να έχει ωστόσο τη συγκατάθεσή του, με τον ίδιο να αναπτύσσει προοδευτικά ενδιαφέρον για την πρόοδο των στρατιωτικών επιχειρήσεων και να αναλαμβάνει πρωτοβουλίες για την τόνωση του ηθικού του Αυτοκρατορικού Στρατού. Οι πηγές και οι αναφορές ποικίλουν πάντως για τον βαθμό στον οποίο γνώριζε την κατάσταση, αλλά και τη δράση του υπέρ ή κατά του πολέμου…
Παράδοση
Στις 15 Αυγούστου 1945, την επαύριο των ατομικών ολέθρων σε Χιροσίμα και Ναγκασάκι, ο Χιροχίτο σπάει την περίφημη αυτοκρατορική σιωπή του και ανακοινώνει από το ραδιόφωνο την άνευ όρων παράδοση της Ιαπωνίας στα συμμαχικά στρατεύματα, γινόμενος ο πρώτος ιάπωνας αυτοκράτορας που παραδόθηκε ποτέ σε ξένες δυνάμεις. Ταυτοχρόνως, ήταν η πρώτη φορά που άκουσε ο λαός της χώρας την αυτοκρατορική φωνή στο ραδιόφωνο.
Η Ιαπωνία μέτρησε 2,3 εκατομμύρια νεκρούς στρατιώτες και άλλες 800.000 απώλειες σε αμάχους από τα ζοφερά γεγονότα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, με τον στρατηγό Ντάγκλας ΜακΆρθουρ, επικεφαλής του αμερικανικού στρατού, να στέλνεται στην Ιαπωνία για να επιβλέψει την «επανόρθωση» της χώρας.
Η Ιαπωνία βρίσκεται λοιπόν κάτω από αμερικανική κατοχή, με τους αξιωματούχους των ΗΠΑ να εισάγουν εκτεταμένες δημοκρατικές αλλαγές στους θεσμούς της χώρας. Την ώρα που δεν ήταν λίγοι αυτοί που ζητούσαν την καταδίκη του αυτοκράτορα ως εγκληματία πολέμου, οι ΗΠΑ ξεκίνησαν διά του αντιπροσώπου τους Ντάγκλας ΜακΆρθουρ το «παζάρι» με τον Χιροχίτο: ο αυτοκράτορας ήταν πλέον αναγκασμένος να φτιάξει νέο -και δημοκρατικότερο- Σύνταγμα για τη χώρα του, την ώρα που έπρεπε να απολέσει τη θεϊκή του ιδιότητα ως αυτοκράτορας. Η υποστήριξή του άλλωστε στην αμερικανική κατοχή ήταν απαραίτητη για να δεχτεί ο περήφανος λαός τον ξένο ζυγό.
Πολλοί ιστορικοί βλέπουν βέβαια τον Χιροχίτο ως εγκληματία πολέμου: τον θέλουν υπεύθυνο για τις θηριωδίες που έκαναν οι αυτοκρατορικές δυνάμεις κατά τον Δεύτερο Σινο-Ιαπωνικό Πόλεμο και τον Β’ Παγκόσμιο. Ο ίδιος άλλωστε ενέκρινε τη χρήση φονικών τοξικών αερίων σε τουλάχιστον 375 ξεχωριστές περιπτώσεις στο πεδίο της μάχης.
Η εικόνα όμως που φιλοτέχνησαν για τον Χιροχίτο τόσο οι μεταπολεμικές αμερικανικές δυνάμεις κατοχής όσο και το Αυτοκρατορικό Παλάτι τον ήθελε ένα ανίσχυρο πιόνι που συμπεριφερόταν σύμφωνα με το αυστηρό πρωτόκολλο, μη συμμετέχοντας στη λήψη αποφάσεων. Ήταν άλλωστε ο στρατηγός ΜακΆρθουρ που επέμεινε όχι μόνο να μη δικαστεί ο Χιροχίτο για εγκλήματα πολέμου αλλά και να διατηρήσει τον θρόνο, ως εθνικό σύμβολο που ήταν για τη χώρα και εγγυήτρια δύναμη για τη σταθερότητα και την υπακοή του ιαπωνικού λαού.
Κι ενώ γλίτωσε τελικά τη δίκη, έπρεπε να χάσει τη θεϊκή του φύση για να προχωρήσουν οι δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις, κι αυτό γιατί -σύμφωνα με το Σύνταγμα του 1889- η ηγεμονία του αυτοκράτορα στη χώρα είχε τη θεϊκή χάρη, με τον ίδιο να αποτελεί ενσάρκωση της βούλησης του Θεού. Ήταν λοιπόν το 1946 όταν έγινε το πραγματικά κολοσσιαίο βήμα της αλλαγής του τίτλου του αυτοκράτορα από «κυρίαρχος αυτοκράτορας» σε «συνταγματικός μονάρχης», ανοίγοντας τον δρόμο για την πραγματικά δημοκρατική διακυβέρνηση.
Ο Χιροχίτο συγκατατέθηκε και έγινε έτσι ο πρώτος δημοκράτης της Ιαπωνίας! Από τις μεταρρυθμιστικές πρωτοβουλίες που ανέλαβε κατόπιν ο αυτοκράτορας, η χώρα θα οδηγούταν προοδευτικά στην πολιτική και οικονομική σταθερότητα…
Τελευταία χρόνια
Μέχρι τον θάνατό του, ο Χιροχίτο παρέμεινε ενεργή φυσιογνωμία στα πεπραγμένα της Ιαπωνίας, παρά το γεγονός ότι δεν ήταν πλέον «θεός». Λειτούργησε ως κεφαλή του κράτους και συνέβαλε καθοριστικά στην ανοικοδόμηση της νέας ταυτότητας της χώρας και την ισχυροποίηση του στάτους της στον υπόλοιπο κόσμο: μέχρι τον θάνατό του, η οικονομία της Ιαπωνίας ήταν η δεύτερη μεγαλύτερη του κόσμου.
Διατήρησε τη δημόσια παρουσία του και εμφανιζόταν συχνά ενώπιον του λαού σε ειδικές περιστάσεις και γιορτές, αλλά και σε απλά καθημερινά γεγονότα. Διαδραμάτισε επίσης κεφαλαιώδη ρόλο στις διπλωματικές επαφές της Ιαπωνίας, ταξιδεύοντας στο εξωτερικό και συναντώντας ξένους ηγέτες.
Ταυτόχρονα, αφιερώθηκε ολόψυχα στο πάθος του, τη θαλάσσια βιολογία, για την οποία έγραψε μάλιστα πολυάριθμα βιβλία και ίδρυσε πολυάριθμα ερευνητικά κέντρα. Ο ίδιος μάλιστα υπογράφει μια σειρά από ερευνητικές μελέτες (απλώς ως Χιροχίτο) που συστήνουν στον επιστημονικό κόσμο μια σειρά από άγνωστα ζώα.
Ο αυτοκράτορας Χιροχίτο πέθανε από καρκίνο στις 7 Ιανουαρίου 1989 στον τόπο που είχε γεννηθεί: το Αυτοκρατορικό Παλάτι. Τον διαδέχθηκε ο Ακιχίτο, πρωτότοκος γιος του και σημερινός αυτοκράτορας της Ιαπωνίας. Η εμπλοκή του Χιροχίτο στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο θεωρείται ακόμα και σήμερα θέμα ταμπού για την Ιαπωνία…
Δείτε όλα τα πρόσωπα που φιλοξενούνται στη στήλη «Πορτραίτα» του newsbeast.gr
