O άνθρωπος-ελέφαντας Τζόζεφ Μέρικ που έβγαλε την κουκούλα για να περισώσει την αξιοπρέπειά του

«To πιο αηδιαστικό δείγμα της ανθρωπότητας που έχω δει ποτέ», κατέληξε ο χειρουργός Treves έπειτα από την εξέταση του νεαρού Βρετανού που είχε αναπτύξει από μικρή ηλικία τέτοιες παραμορφώσεις στο σώμα που τον είχαν αναγκάσει να αποσυρθεί σε ένα πτωχοκομείο. Ο 17χρονος Τζόζεφ Κάρεϊ Μέρικ, θέλοντας να ξεφύγει από το ίδρυμα, βρήκε τον δρόμο του σε σόου με ανθρώπινα αξιοπερίεργα και πλέον κυκλοφορούσε με το καλλιτεχνικό του όνομα «Άνθρωπος-Ελέφαντας». Έπειτα και από ένα αποτυχημένο ταξίδι στο Βέλγιο, ο Μέρικ επέστρεψε στο Λονδίνο και μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο. Ο διευθυντής του ιδρύματος έγραψε μια δημόσια επιστολή ζητώντας τη βοήθεια του κόσμου και από τις γενναίες δωρεές των Λονδρέζων το νοσοκομείο μεταμόρφωσε μερικά δωμάτιά του σε χώρο διαβίωσης για τον Μέρικ, ώστε να περάσει εκεί το υπόλοιπο της τραγικής ζωής του. Μέσα στο νοσοκομείο θα πέθαινε το 1890σε ηλικία 27 ετών, αν και ο αντίκτυπός του στην κοινωνία αλλά και το φαντασιακό της ανθρωπότητας έμελλε να ζήσει διαχρονικά. Το αγόρι με το παραμορφωμένο πρόσωπο και την κουκούλα μάγεψε και την επιστήμη, καθώς για περισσότερο από έναν αιώνα οι γιατροί πονοκεφαλιάζουν να βρουν τι είχε προκαλέσει αυτή τη φριχτή παραμόρφωση του Μέρικ. Πλέον αναλύουν το DNA που παίρνουν προσεκτικά από τον σκελετό του για να λύσουν το μυστήριο και να φανεί αν η κατάστασή του αφορούσε σε κάποια γονιδιακή αλλοίωση. Τι ήταν αυτό που γέννησε το φρικιό των Βικτοριανών που οι ειδικοί πίστευαν για χρόνια ότι έπασχε από ελεφαντίαση, αν και πλέον θεωρούν πως είχε προσβληθεί από τη σπάνια διαταραχή που ακούει στο όνομα Σύνδρομο του Πρωτέα; Και γιατί προκαλούσε τέτοια δαιμονική σαγήνη στον κόσμο, λες και υπνωτίζονταν όλοι από το θέαμά του; Κάτι που δεν σταμάτησε φυσικά με τον θάνατό του, καθώς όλοι ήθελαν τώρα να αποκτήσουν τον παραμορφωμένο σκελετό του. Ακόμα και ο Μάικλ Τζάκσον προθυμοποιήθηκε να τον αγοράσει το 1990 δαπανώντας ένα αστρονομικό ποσό! Ο άνθρωπος-ελέφαντας ήταν σαφώς πολλά περισσότερα από όσα η ανατριχιαστική κατάστασή του μπορούσε να φανερώσει. Ήρθε και έφυγε από τον κόσμο σαν κομήτης, σαν κάτι το παράδοξο που δεν θα άφηνε τίποτα ίδιο μετά το αστραπιαίο πέρασμά του…

Πρώτα χρόνια

Ο Τζόζεφ Κάρεϊ Μέρικ γεννιέται στις 5 Αυγούστου 1862 στο Λέστερ της Αγγλίας ως ένα καθόλα υγιές παιδί. Ωστόσο, μέχρι την ηλικία των 5 ετών είχε εμφανίσει σαρκώδεις όγκους σε όλο του το σώμα αλλά και ένα γκριζωπό χρώμα επιδερμίδας. Οι γονείς του απέδωσαν φυσικότατα τη δυσμορφία του σε έναν ελέφαντα που είχε τρομάξει την εγκυμονούσα μητέρα του, κι αυτό ήταν όλο. Αυτή την εκδοχή για την κατάστασή του θα επαναλάμβανε μάλιστα και ο ίδιος ο Μέρικ διαχρονικά. Όσο ο Τζόζεφ μεγάλωνε, ανέπτυσσε όμως ολοένα και περισσότερες παραμορφώσεις, μοιάζοντας κι άλλο σε ελέφαντα. Παρά το τραχύ του δέρμα και τις έντονες παραμορφώσεις όμως, το αγόρι μεγάλωνε σχετικά κανονικά πηγαίνοντας στο σχολείο και κάνοντας ό,τι έκαναν τα παιδιά του καιρού του. Αν και η μοίρα δεν του είχε δείξει ακόμα όλη της τη σκληρότητα…

Η μεγαλύτερη τραγωδία της ζωής του

Το 1873 ο Μέρικ ήταν μόλις 11 ετών όταν έχασε τη μητέρα του από βρογχοπνευμονία, περιγράφοντας αργότερα τον θάνατό της ως «τη μεγαλύτερη λύπη της ζωής μου». Ο πατέρας ξαναπαντρεύτηκε μέσα σε έναν χρόνο τη σπιτονοικοκυρά τους και ο Τζόζεφ εγκατέλειψε το σχολείο για να αναζητήσει την τύχη του. Βρήκε τελικά δουλειά σε μια καπνοβιομηχανία, αν και μέσα σε δύο χρόνια η κατάστασή του θα επιδεινωνόταν: τώρα το δεξί του χέρι είχε παραμορφωθεί τόσο που δεν ήταν πια λειτουργικό. Κι έτσι τον έδιωξαν από τη φάμπρικα και αναγκάστηκε να αναζητήσει αλλού την τύχη του. Τη λύση στο επαγγελματικό του δράμα φάνηκε να δίνει ο πατέρας Μέρικ, ο οποίος αξιοσέβαστος έμπορος ανδρικού ιματισμού καθώς ήταν εξασφαλίζει άδεια πλανόδιου πωλητή για τον γιο του και τον στέλνει στους δρόμους να πουλά την πραμάτεια τους. Μόνο που πλέον η παραμόρφωση του Τζόζεφ είχε γίνει ακραία και ο λόγος του είχε επηρεαστεί ανεπανόρθωτα, κι έτσι οι περαστικοί είτε τον φοβούνταν είτε απλώς δεν καταλάβαιναν τι έλεγε. Για πώληση μια φορά, ούτε λόγος. Οι περισσότεροι τον έτρεμαν τόσο που δεν πλησίαζαν καν το δύσμορφο αγόρι. Κάτι που επιδείνωσε τις σχέσεις με τον φιλάργυρο πατέρα, ο οποίος τον έσπασε στο ξύλο μια μέρα που δεν έφερε στο σπίτι τις ανάλογες εισπράξεις. Ο δεκαεφτάχρονος Μέρικ πήγε να ζήσει με έναν θείο του για λίγο, πριν τραβήξει τον δρόμο για το πτωχοκομείο. Το οποίο έβρισκε φυσικά αφόρητο, ήταν όμως ο μόνος τρόπος επιβίωσης που του είχε απομείνει…

Ο Άνθρωπος-Ελέφαντας

Ήταν το 1884 όταν ο Μέρικ αποφάσισε να εκμεταλλευτεί τη δυσμορφία του για να γλιτώσει από το αδιέξοδο του ασύλου. Πήγε και βρήκε τον Sam Torr, ιδιοκτήτη αίθουσας χορού στο Λέστερ που φιλοξενούσε τα δικά του freak shows (Gaiety Palace of Varieties), και σκάρωσαν παρέα ένα νούμερο για το ανθρώπινο αξιοπερίεργο Τζόζεφ Μέρικ. Τώρα ανέβαινε στη σκηνή ως «Άνθρωπος-Ελέφαντας, μισός άνθρωπος-μισός ελέφαντας» και η επιτυχία του ήταν πρωτόγνωρη! Σύντομα θα ήταν αστέρι σε Λέστερ και Νότιγχαμ, όταν και θα έκανε το μεγάλο βήμα για την κατάκτηση του Λονδίνου. Τον Νοέμβριο του 1884 καταφτάνει λοιπόν στην πρωτεύουσα με την κάπα και το πέπλο του, τα οποία ήταν εκεί για να κρατούν μακριά από τη δημόσια θέα τους τραχείς όγκους του. Παρά ταύτα, κάθε φορά που τον αντίκριζε κάποιος το πράγμα κατέληγε σε προπηλακισμό. Οι παραστάσεις του Μέρικ στο Λονδίνο λογίστηκαν θρίαμβος και ο Torr λογάριαζε τώρα περιοδείες με το νέο του εύρημα. Ο χώρος όπου εμφανιζόταν μάλιστα ο Μέρικ ήταν ακριβώς απέναντι από το London Hospital, κι έτσι έρχονταν να τον αντικρίσουν καθηγητές ιατρικής και φοιτητές που εμφανίζονταν περίεργοι για την πάθησή του. Ένα βράδυ, μετά το σόου, ο Μέρικ δέχτηκε την επίσκεψη στο καμαρίνι του από τον χειρουργό Frederick Treves, ο οποίος τον κάλεσε στο νοσοκομείο για μια σειρά εξετάσεων. Ο γιατρός έδειξε πραγματικό ενδιαφέρον για την περίπτωση του «φρικιού» που περπατούσε ήδη με τη βοήθεια μπαστουνιού. Η εξέταση έδειξε αυτό που έβλεπε και το γυμνό μάτι: ότι οι όγκοι του Μέρικ είχαν γίνει τεράστιοι. Το κεφάλι του, για παράδειγμα, είχε περιφέρεια 92 εκατοστών και ο καρπός του δεξιού χεριού του περιφέρεια μόλις 30 εκατοστών! Παρά τους φρικιαστικούς όγκους και τις δυσλειτουργίες του σώματός του όμως, ο Μέρικ εμφανιζόταν υγιής στην κλινική του εικόνα. Ο γιατρός τον παρουσίασε κατόπιν στην Παθολογική Εταιρία του Λονδίνου εκείνον τον Δεκέμβριο και όλοι έμοιαζαν μαγεμένοι με την πάθησή του. Του είπαν να ξαναπάει στο νοσοκομείο για περαιτέρω εξετάσεις, αλλά ο Μέρικ αρνήθηκε, καθώς όπως θυμόταν αργότερα η όλη εμπειρία τον έκανε να νιώθει «σαν ζώο στην εμποροπανήγυρη».

Ως το Βέλγιο και πάλι πίσω

Μέχρι το 1885 όμως η απήχηση των freak shows είχε καταποντιστεί στη Βρετανία, καθώς η βικτοριανή κοινωνία έβρισκε τώρα τέτοιου τύπου θεάματα απεχθή. Κι έτσι ο Μέρικ και ο συνεργάτης του αποφάσισαν να δοκιμάσουν την τύχη τους στο Βέλγιο, φέρνοντας τον Άνθρωπο-Ελέφαντα εκτός Αγγλίας. Επιτυχία δεν βρήκε ωστόσο στο Βέλγιο και σαν να μην έφτανε αυτό, ο μάνατζερ του έκλεψε ό,τι έβγαλαν εκεί και τον εγκατέλειψε. Ο Μέρικ κατάφερε να επιστρέψει στην Αγγλία τον Ιούνιο του 1886 τρυπώνοντας σε ένα εμπορικό πλοίο. Οι περιπέτειές του όμως δεν είχαν τελειώσει. Επιστρέφοντας στο Λονδίνο, δέχτηκε την επίθεση του τρομοκρατημένου όχλου στον σιδηροδρομικό σταθμό και σύντομα θα βρισκόταν στα χέρια της αστυνομίας γιουχαρισμένος και λιντσαρισμένος. Ανήμποροι να καταλάβουν τι τους έλεγε, οι αστυνομικοί βρήκαν ευτυχώς την κάρτα του γιατρού Frederick Treves πάνω στον Μέρικ και τον παρέδωσαν τελικά στο London Hospital, μετά την παρέμβαση του χειρουργού. Ο Treves εξέτασε και πάλι τον περιβόητο ασθενή του και βρήκε πως η κατάστασή του είχε επιδεινωθεί δραματικά στα δύο αυτά χρόνια. Το νοσοκομείο δεν μπορούσε ωστόσο να τον κρατήσει, καθώς σύμφωνα με τον νόμο δεν δικαιούνταν κρεβάτι άνθρωποι με ανίατες ασθένειες.

Επιτέλους ένα σπίτι

Ο Μέρικ δεν είχε κανέναν να νοιαστεί γι’ αυτόν και το μεγαλύτερό του πρόβλημα ήταν η έλλειψη χρημάτων και στέγης. Φύλακας-άγγελός του αποδείχθηκε εδώ ο διευθυντής του νοσοκομείου, Carr Gromm, ο οποίος όταν δεν κατάφερε να του εξασφαλίσει κρεβάτι σε άλλο νοσοκομείο δημοσίευσε μια ανοιχτή επιστολή στους «Times» περιγράφοντας την κατάσταση του ασθενούς και ζητώντας τη βοήθεια του κόσμου. Το γράμμα του κατέληξε μάλιστα σε ένα πρωτόγνωρο κύμα συμπάθειας και οικονομικής αρωγής. Τώρα ο Gromm είχε αρκετά κονδύλια στα χέρια του για να εξασφαλίσει στον Μέρικ ένα μόνιμο σπίτι για το υπόλοιπο της ζωής του. Το 1887 αρκετά δωμάτια μιας πτέρυγας του νοσοκομείου μεταμορφώθηκαν σε βιώσιμο χώρο και ο Τζόζεφ ζούσε πλέον ικανοποιητικά. Τώρα είχε πίσω του όλη τη βρετανική αριστοκρατία, η οποία έσπευδε να τον επισκεφτεί και να τον συνδράμει όπως μπορούσε. Από γνωστές ηθοποιούς της εποχής και κυρίες της υψηλής κοινωνίας μέχρι και την Αλεξάνδρα, την πριγκίπισσα της Ουαλίας, όλες έτρεχαν να ικανοποιήσουν τις επιθυμίες του και να του φέρουν δώρα. Στα επόμενα χρόνια, ο Μέρικ κατάφερε να κάνει μερικά ταξίδια στην εξοχή και να πάει και μία φορά στο θέατρο. Στο νοσοκομείο του κρατούσε καθημερινή συντροφιά ο Treves, που παρέμενε ένας από τους ελάχιστους που μπορούσαν να τον καταλάβουν, καθώς ο λόγος του είχε κι αυτός επιδεινωθεί. Ο Τζόζεφ έγραφε τώρα ποιήματα, έκανε χειροτεχνίες και, με τη βοήθεια του νοσηλευτικού προσωπικού, έφτιαξε και μια εκκλησία-μινιατούρα από χαρτόνι, η οποία θα παρουσιαζόταν αργότερα στο νοσοκομείο στα ιδιαίτερα διαμερίσματά του.

Ο πρόωρος θάνατος

Παρά το δίκτυο υποστήριξης και όλους τους διάσημους που τον επισκέπτονταν, η κατάσταση της υγείας του συνέχισε να χειροτερεύει. Στις 11 Απριλίου 1890 ο Άνθρωπος-Ελέφαντας βρέθηκε νεκρός στο κρεβάτι του. Αρχικά είπαν πως είχε πεθάνει από ασφυξία, καθώς τον βρήκαν ακουμπισμένο στο κεφαλάρι του κρεβατιού με το κεφάλι στα γόνατα, μια στάση που έφραζε την τραχεία του. Έναν αιώνα αργότερα ωστόσο μια άλλη θεωρία απέκτησε απήχηση, θέλοντας τη σπονδυλική του στήλη να συντρίβεται από το βάρος του κεφαλιού του. Όποια κι αν είναι η αλήθεια, ήταν μόλις 27 ετών. Ο καλός του φίλος Treves διατήρησε τον σκελετό του για μελέτη, έφτιαξε εκμαγεία από το σώμα του και τα εξέθεσε όλα στο νοσοκομείο London Hospital, πλάι στα ποιήματα και τα έργα χειροτεχνίας του Μέρικ. Ο μυστηριώδης θάνατός του και η ακόμα πιο μυστηριώδης πάθησή του απέκτησαν κατόπιν διαστάσεις θρύλου. Οι γιατροί έκαναν αδιάφορα λόγο για κάποια παραμορφωτική ασθένεια που έμοιαζε με την ελεφαντίαση, αν και προτάθηκαν τελικά πολλές ακόμα υποθέσεις (όπως η νευροϊνωμάτωση), με την επικρατέστερη σήμερα να μιλά για μια σπάνια γενετική διαταραχή που προκαλεί παραμορφώσεις και δυσμορφίες στο σώμα και αποκαλείται Σύνδρομο του Πρωτέα. Η ζωή του λειτούργησε ταυτοχρόνως ως πηγή έμπνευση για τις τέχνες και τα γράμματα. Το 1979 έκανε πρεμιέρα στο Μπρόντγουεϊ το θεατρικό «Άνθρωπος-Ελέφαντας» του Μπέρναρντ Πόμερανς και λίγα χρόνια αργότερα, σε άλλες διανομές, έμελλε να τον ενσαρκώσουν στο σανίδι ονόματα όπως του Ντέιβιντ Μπάουι και του Μαρκ Χάμιλ. Την επόμενη χρονιά γυρίστηκε και η ομώνυμη ταινία του Ντέιβιντ Λιντς με τον Τζον Χερτ ως Μέρικ και τον Άντονι Χόπκινς στον ρόλο του Treves, η οποία παρακολουθεί με σχετική ακρίβεια την πραγματική εκδοχή των γεγονότων της ζωής του Ανθρώπου-Ελέφαντα… Δείτε όλα τα πρόσωπα που φιλοξενούνται στη στήλη «Πορτραίτα» του newsbeast.gr