Σε έναν κόσμο χωρίς σωματική επαφή καλούμαστε να ζήσουμε μετά την εμφάνιση του κορονοϊού, έναν κόσμο χωρίς προηγούμενο, τουλάχιστον για όσο θα ισχύει το μέτρο της κοινωνικής απόστασης ως μέσο προφύλαξης κατά της εξάπλωσης του ιού.

Γράφει ο Κωνσταντίνος Κάλτσας

Ακόμη οι διαστάσεις της νέας καθημερινότητας δεν έχουν πλήρως ξεδιπλωθεί, ωστόσο οι συνθήκες είναι πρωτόγνωρες για όλη την ανθρωπότητα, ειδικά αν συνυπολογιστεί και το γεγονός ότι τις τελευταίες δεκαετίες η παγκόσμια κοινότητα έδειχνε να είναι πιο ανοιχτή και οι αποστάσεις να εκμηδενίζονται.

Οι αγκαλιές, τα φιλιά, η χειραψία και η στενή σωματική επαφή φαίνεται να «παγώνουν» – τουλάχιστον παροδικά – και να δίνουν τη θέση τους στην αποστασιοποίηση αλλά και την ψηφιακή επικοινωνία.

Για να κατανοήσουμε όμως τη νέα πραγματικότητα, ζητήσαμε την άποψη μιας ειδικού, της Δρ. Ευτυχίας Παπαγιάννη, Ψυχολόγου – Ψυχαναλυτικής ψυχοθεραπεύτριας.

«Τα αγγίγματα μειώνονται στο ελάχιστο»

Η κ. Παπαγιάννη μίλησε στο Newsbeast.gr για το πώς αλλάζει η καθημερινότητά μας και για την κοινωνική διάσταση του ζητήματος.

«Μπορεί η περίοδος της καραντίνας να έχει παρέλθει, εν τούτοις οι επιπτώσεις του κορονοϊού στην κοινωνική μας ζωή, τώρα αρχίζουν την εμφάνισή τους» μας είπε.

«Ήδη ο ΟΗΕ κάνει λόγω για μια παγκόσμια κρίση στην ψυχική υγεία, ενώ από έρευνα σε ελληνικό πληθυσμό προέκυψε πως πάνω από 40% των Ελλήνων δηλώνουν ότι η ψυχική υγεία έχει επιδεινωθεί εξαιτίας της πανδημίας. Στη Γουχάν αυξήθηκαν τα διαζύγια, με τις γυναίκες να ζητούν τα περισσότερα. Η ενδοοικογενειακή βία εκτοξεύθηκε, η ψηφιοποίηση αρχίζει και γίνεται θεσμός. Τα αγγίγματα μειώνονται στο ελάχιστο. Όλα τα παραπάνω αποτελούν μια πραγματικότητα, όχι και τόσο άγνωστη, η βία ας πούμε υπήρχε πάντα, την οποία καλούμαστε να διαχειριστούμε, ατομικά και συλλογικά».

Ποια όμως είναι η σημασία της σωματικής επαφής και πώς μπορούμε να ζήσουμε σε έναν κόσμο χωρίς αυτή.

«Η μη λεκτική επικοινωνία, όπως είναι τα αγγίγματα, οι αγκαλιές, οι χειραψίες ενδεχομένως, έχουν ιδιαίτερη βαρύτητα για την ψυχική μας ισορροπία. Το φυσικό και αυθόρμητο άγγιγμα καθώς και οι αγκαλιές είναι από τα πιο τρυφερά πράγματα που μπορούν να μας συμβούν. Όταν, λοιπόν, εκλείπουν επηρεάζουν την ψυχική και σωματική μας υγεία. Μια αγκαλιά δείχνει ζεστασιά, συναισθηματικό δέσιμο, ενισχύει το αίσθημα του ανήκειν. Ανάμεσα στα οφέλη της αγκαλιάς είναι πως καθησυχάζει, επομένως μας μειώνει το στρες, τους φόβους καθώς και το αίσθημα μοναξιάς. Μπορεί, επομένως, η μη λεκτική επικοινωνία να έχει εμπόδια αλλά η λεκτική έχω την αίσθηση πως έχει αποκτήσει περισσότερο ουσία και βάθος».

«Μέσα στην καραντίνα αρχίσαμε να μιλάμε για την ψυχή μας»

«Αρχίσαμε μέσα στην καραντίνα να μιλάμε περισσότερο ελεύθερα για την ψυχική μας κατάσταση, να επιδιώκουμε κουβέντες λιγότερο επιφανειακές, το λεγόμενο small talk. Σαν να έχουμε εμβαθύνει λίγο, σαν να στρέψαμε τον προβολέα εσωτερικά. Κάπου διάβασα πως αυξήθηκαν σε πωλήσεις τα βιβλία αυτοβοήθειας. Σαν να πλησιάσαμε κάπως, έχω την αίσθηση, τα ουσιαστικά συστατικά της ζωής, όπως είναι κατά τη γνώμη μου, η υγεία, η αγάπη, η ενσυναίσθηση, η συμπόνοια για το διπλανό. Είμαι της γνώμης, πάντως, πως η σωματική επαφή θα αποκατασταθεί σιγά – σιγά, διότι είναι φυσική ανάγκη του ανθρώπου, από βρέφη είμαστε συνηθισμένοι στα χάδια και τα αγγίγματα. Θέλω να ελπίζω πως η καχυποψία με την οποία κοιτάμε τώρα το διπλανό μας και δεν τον πλησιάζουμε, ότι θα τη μετριάσουμε με το χρόνο».

Όσο για το πώς επηρεάστηκε η σχέση με τα παιδιά, η κ. Παπαγιάννη τόνισε:

«Ξέρετε πηγαίνοντας στη δουλειά μας οι μεγάλοι και στο σχολείο τα παιδιά είχαμε τους χώρους εκτόνωσής μας. Στις καφετέριες επίσης. Τώρα από το skype αν έχεις και τον σύζυγο δίπλα πώς να πεις στη φίλη σου ότι σου σπάει τα νεύρα ας πούμε. Εκτονώναμε, λόγου χάρη, τα νεύρα που είχαμε με το αφεντικό στο συνάδελφό μας. Οι έφηβοι και οι γονείς τους υπέφεραν την περίοδο της καραντίνας. Συγκρούσεις από το πρωί μέχρι το βράδυ και παραβίαση της ιδιωτικότητας από τους γονείς. Τα περισσότερα τηλεφωνήματα που δέχτηκα την περίοδο αυτή στην καραντίνα ήταν από γονείς σε έξαλλη κατάσταση που έπιασαν τα έφηβα παιδιά τους να αυτοικανοποιούνται. Θέλω να πω πως αναδύθηκαν ζητήματα που δεν τα είχαμε υπολογίσει.

Αυτά, βέβαια, δεν είναι τόσο σημαντικά όσο η αύξηση της ενδοιοκογενειακής βίας. Εκεί είναι το ζήτημα τόσο απέναντι στους συντρόφους όσο και απέναντι στα παιδιά. Ο εγκλεισμός, η κοινωνική απομόνωση, η οικονομική ύφεση καθώς και το πώς έχει δομηθεί το ψυχικό δυναμικό του καθενός, τι ιστορία φέρει, είναι ικανά να ενισχύσουν φαινόμενα βίας. Κάποιος π.χ. που κακοποιούσε το παιδί του λεκτικά, του έλεγε πόσο άχρηστος είναι, ίσως με την καραντίνα να πέρασε σε σωματική βία. Το ίδιο και με τη σύντροφο. Από την άλλη βέβαια, έχουμε και τη θετική παράμετρο, για την οποία κάνουν λόγο αρκετοί γονείς, πως η καραντίνα ήταν μια καλή ευκαιρία να έρθουν κοντά στα παιδιά τους, να περάσουν δημιουργικό και ουσιαστικό χρόνο μαζί.  Επομένως, το πώς θα επηρεαστούν τα παιδιά, έχει κατά τη γνώμη μου να κάνει με τα δυναμικά της οικογένειας, την ικανότητα χειρισμού κρίσεων καθώς και από τον τρόπο που έχουν δομηθεί τα ψυχικά δυναμικά, κυρίως των γονιών».

Υπάρχει έρωτας χωρίς άγγιγμα;

«Αυτό που γενικά ισχύει, κατά τη γνώμη μου, είναι πως οι ερωτικές σχέσεις με γερή βάση ενδυναμώθηκαν, ενώ όσες δεν είχαν διαλύθηκαν. Ίσως η έναρξη μιας ερωτικής σχέσης, ιστορίας να ξεκινήσει τώρα πιο εύκολα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Εξοικειωθήκαμε κάπως στο διαδικτυακό φλερτ, είμαστε πιο δεκτικοί. Ίσως δηλαδή με αυτό τον τρόπο να δώσουμε περισσότερο χώρο να γνωρίσουμε τον άλλο πριν η σχέση μας γίνει σεξουαλική.

Τώρα αναφορικά με τα αγγίγματα, δεν ξέρω πολλούς ερωτευμένους που να αντιστέκονται στα χάδια και τα φιλιά. Οι ερωτευμένοι πασπατεύονται όλη την ώρα. Ίσως να είναι μια ρομαντική άποψη. Από την άλλη σίγουρα θα υπάρχουν και οι εξαιρέσεις αυτών που θα διπλοσκέφτονται να αγγίξουν ή να μην αγγίξουν, να φέρουν το πρόσωπό τους κοντά, τα χείλη τους. Κάποιοι σίγουρα θα φοβούνται το κοντά. Από τη στιγμή όμως που τηρούμε τους κανόνες υγιεινής, γνώμη μου είναι να βρισκόμαστε κάπου στη μέση και να μην πιάνουμε τα άκρα, διότι η παντελής έλλειψη αγγίγματος θα έχει επιπτώσεις στη συναισθηματική ζωή του ζευγαριού».

Οι σχέσεις των ανθρώπων στην ψηφιακή εποχή

«Η ψηφιοποίηση πολλών παρεχόμενων υπηρεσιών, όπως είναι και η ψυχοθεραπεία πια, είναι ένας τομέας γοργά εξελισσόμενος. Σίγουρα ο υπολογιστής, το skype είναι ένα ψυχρό μέσο. Για να πω από τη δική μου ιδιότητα, έχω παρατηρήσει πως δεν ανακινείται το ίδιο συναίσθημα, όταν έχω τον ασθενή απέναντί μου στην καρέκλα και όταν κοιταζόμαστε μέσα από την κάμερα. Δεν μπορώ όμως να παραβλέψω όμως το πώς λύνει τα χέρια στους ασθενείς μου που μένουν πολύ μακριά, ακόμα και εκτός Ελλάδος. Θέλω να πω κάτι το οποίο είναι εντελώς κλισέ. Υπάρχουν θετικά και αρνητικά. Μπορεί η πανδημία να απομάκρυνε ανθρώπους από την άποψη της φυσικής παρουσίας, αλλά από την άλλη πιστεύω πως έφερε περισσότερο κοντά συναισθηματικά όσους είχαν σχέσεις που στηρίζονταν σε βασικούς πυλώνες, όπως είναι η εμπιστοσύνη, ο σεβασμός, το νοιάξιμο κ.ά».