Στην καταγραφή του εκπαιδευτικού υποβάθρου και των επαγγελματικών δεξιοτήτων των αιτούντων άσυλο και προσφύγων σε επτά νησιά του Αιγαίου προχώρησε η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες. Πρόκειται για πιλοτική καταγραφή του εκπαιδευτικού επιπέδου, της επαγγελματικής εμπειρίας και των δεξιοτήτων 8.554 αιτούντων άσυλο και αναγνωρισμένων προσφύγων σε επτά νησιά: Tη Λέσβο, τη Χίο, τη Σάμο, την Κω, τη Λέρο, τη Ρόδο και την Τήλο, που διεξήχθη τον Απρίλιο και τον Μάιο του 2021. Σε αυτά τα νησιά ζει η συντριπτική πλειοψηφία του προσφυγικού πληθυσμού των νησιών του Αιγαίου. Το 65% των ερωτηθέντων ήταν αιτούντες άσυλο και το 35% ήταν αναγνωρισμένοι πρόσφυγες. Περίπου οι μισοί (45%) προέρχονταν από το Αφγανιστάν και ακολουθούν όσοι ήρθαν από τη Συρία (14%), τη Σομαλία (8%) και τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό (7%). Το 56% ήταν άνδρες, το 19% γυναίκες και τα υπόλοιπα παιδιά, αναφέρει το ΑΠΕ.

Όπως προκύπτει από όσα δήλωσαν οι συμμετέχοντες, το 78% έχει λάβει κάποιου επιπέδου τυπική εκπαίδευση πριν έρθει στην Ελλάδα, ενώ το 8% (660 άτομα) είχε πανεπιστημιακή εκπαίδευση. Τα μεγαλύτερα ποσοστά τριτοβάθμιας εκπαίδευσης συγκεντρώνουν τα άτομα ηλικίας 25-29 και 30-39 ετών, ενώ στους 50-59 και 60+ είναι αυξημένα τα ποσοστά όσων δεν έχουν λάβει καμία εκπαίδευση (32% σε κάθε ηλικιακή ομάδα). Από την καταγραφή της επαγγελματικής εμπειρίας καταδεικνύεται η ευρύτητα και πολυμορφία των δεξιοτήτων τους. Το 19% έχει δουλέψει σε ελεύθερα επαγγέλματα μικρού χαρακτήρα και κυρίως στην κλωστοϋφαντουργία, στην αισθητική και στον χειρισμό ή την επισκευή μηχανημάτων. Το 16% έχει εργαστεί στον κατασκευαστικό τομέα, με τους περισσότερους να είναι εργάτες μεταλλείων και κατασκευών, καθαριστές κτιρίων ή οικοδόμοι.

Το 12% έχει απασχοληθεί στη γεωργία και τον τομέα των τροφίμων και το 10% στις επιχειρήσεις και τις πωλήσεις. Επίσης, ανάμεσα στους αιτούντες άσυλο και τους πρόσφυγες υπήρχαν γιατροί, δικηγόροι, δάσκαλοι, λογιστές και πληροφορικοί, δημοσιογράφοι και συγγραφείς. Όπως εξηγεί στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων ο Πέτρος Μάστακας, από τον Τομέα Προστασίας της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, ο σκοπός της καταγραφής ήταν διττός, «να δείξει ότι δίπλα στα νούμερα και στα ζητήματα γεωπολιτικής και πολιτικής υπάρχουν άνθρωποι ανεξαρτήτως του νομικού καθεστώτος τους», καθώς και να καταδείξει την ανάγκη καθιέρωσης από τις ελληνικές Αρχές «μίας πιο συστηματικής διαδικασίας καταγραφής των δεξιοτήτων τους», όπως γίνεται η καταγραφή για τα υπόλοιπα στοιχεία της ταυτότητάς τους.

Η καταγραφή ήταν εθελοντική

Η καταγραφή έγινε στα νησιά, προκειμένου να υπογραμμιστεί η ανάγκη να ξεκινάει όσο γίνεται νωρίτερα «κυρίως γιατί οι καταυλισμοί έχουν και τη δυσκολία ότι οι άνθρωποι δεν έχουν απόλυτη ελευθερία μετακίνησης, οπότε με τη λογική να ξέρει κανείς τα προσόντα τους και τις δεξιότητές τους, ενδεχομένως να βοηθάει ώστε να συνδυαστεί αυτό το διάστημα περιορισμού με κατάλληλες δράσεις, στις οποίες θα συμμετέχουν αυτοί οι άνθρωποι, ώστε να νιώθουν και χρησιμότεροι και μικρότερο το βάρος αυτής της αναμονής», σύμφωνα με τον κ. Μάστακα.

Ο ίδιος διευκρινίζει ότι η καταγραφή, που έγινε σε μία συγκεκριμένη χρονική στιγμή, «είναι σαν μία φωτογραφία, δηλαδή απεικονίζει ό,τι βρέθηκε εκείνη τη στιγμή που έγινε η συλλογή των δεδομένων στα νησιά, μέσα σε μία δυναμική κατάσταση». Εξάλλου, ορισμένοι από τους διαμένοντες στα νησιά μπορεί σήμερα να έχουν μετακινηθεί στην ενδοχώρα. Επίσης, η καταγραφή ήταν εθελοντική, αν και συμμετείχαν οι αιτούντες άσυλο και οι πρόσφυγες στη συντριπτική πλειοψηφία τους. «Το δείγμα δεν είναι αντιπροσωπευτικό, δεν έχει επιλεγεί με κάποιον επιστημονικό τρόπο, όποιος ήταν εκείνες τις μέρες στα νησιά και θέλησε, συμμετείχε». Ωστόσο, «η εικόνα που είδαμε, ακολουθεί τη μεγάλη εικόνα που έχουμε για αυτές τις χώρες». «Για παράδειγμα, σε αγροτικές χώρες, όπως το Αφγανιστάν, καταγράψαμε πολλούς κτηνοτρόφους και γεωργούς, σε χώρες πιο αστικοποιημένες, όπως η Συρία, οι άνθρωποι έχουν δουλέψει στη μεταποίηση ή και ως ελεύθεροι επαγγελματίες. Αντίστοιχα, σχετικά με τις αφρικανικές χώρες, στις περισσότερες από τις οποίες λειτουργεί μία υποτυπώδης πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση, η έρευνα μάς έδειξε ότι οι άνθρωποι από το Καμερούν και το Κονγκό έχουν όντως απολυτήριο γυμνασίου και κάποιοι μπακαλορεά», τονίζει ο εκπρόσωπος της Ύπατης Αρμοστείας.

Στην πλήρη ανάπτυξή του το πρότζεκτ θα περιλαμβάνει την καταγραφή των δεξιοτήτων των προσφύγων και στις δομές της ενδοχώρας, «κάτι που ήδη γίνεται από κάποιους φορείς, όχι όμως παντού», επισημαίνει ο κ. Μάστακας, προσθέτοντας ότι η Ύπατη Αρμοστεία έχει ήδη σχεδιάσει την καταγραφή στην ενδοχώρα και είναι μέρος του σχεδιασμού του υπουργείου Μετανάστευσης αυτή η ευρύτερη καταγραφή να γίνει σε συνεργασία και με τους άλλους φορείς των Ηνωμένων Εθνών.