Ιδρύθηκε από την αρχή ως «Εθνικόν» και παρά τις πιέσεις να ονομαστεί «Κεντρικόν» διέσωσε τον αρχικό του τίτλο.
Αποπερατώθηκε γρήγορα για τους βασιλικούς γάμους των τότε διαδόχου Κωνσταντίνου και της πριγκίπισσας Σοφίας, ενώ στέγασε τα σπουδαιότερα αριστουργήματα της αρχαίας ελληνικής τέχνης, με νόμο που προέβλεπε να συγκεντρώνονται στο εξής εκεί τα μεγαλύτερα ευρήματα της σκαπάνης και αποτέλεσε από τις πρώτες μέρες της λειτουργίας του τον κεντρικό χώρο συντήρησης και αποκατάστασης των αρχαιοτήτων της χώρας.
Εκκενώθηκε σχεδόν σε μία νύχτα υπό το φόβο των βομβαρδισμών στους μήνες που διήρκεσε το Αλβανικό Έπος και χρησιμοποιήθηκε ως χώρος συναυλιών της Κρατικής Ορχήστρας, ως Υγειονομείο και ως προσωρινό κρατητήριο στην Κατοχή. Βομβαρδίστηκε ανελέητα και έχασε τη στέγη του στα Δεκεμβριανά, γιατί βρέθηκε στη ζώνη του πυρός. Κινδύνευσε να μετατραπεί σε έδρα του ‘Αρειου Πάγου, αλλά αποκαταστάθηκε ως Μουσείο χάρη στις επιδέξιες διπλωματικές κινήσεις των διευθυντών του, αμέσως μετά τον Πόλεμο.
Το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, επανεξέθεσε το σύνολο των Συλλογών του δύο φορές μέσα στα τελευταία 65 χρόνια φτάνοντας τα 10.000 τετραγωνικά μέτρα μόνιμων εκθέσεων, με δεκάδες χιλιάδες αρχαιότητες σε προθήκες και διακόσιες χιλιάδες καταγεγραμμένες στις αποθήκες του.
Έχει εξυπηρετήσει περί τις 9.000 διαφορετικές μελέτες ειδικών επιστημόνων από όλο τον κόσμο στα 130 χρόνια της λειτουργίας του, καθώς και δεκάδες περιοδικές εκθέσεις με τεράστια επιτυχία, ενώ τα τελευταία 15 χρόνια εκπονεί και παρουσιάζει αναρίθμητα εκπαιδευτικά προγράμματα για μαθητές και δέχεται ετησίως πολλές εκατοντάδες χιλιάδες επισκέπτες.
Τα 130 χρόνια ιστορίας του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου παρουσιάζονται μέσα από την ομιλία του αρχαιολόγου του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, Κώστα Πασχαλίδη, που θα δώσει σήμερα Τρίτη 5 Μαρτίου, στο κτίριο του Συλλόγου Ελλήνων Αρχαιολόγων στο Θησείο (Ερμού 134-136), με τίτλο «Η ίδρυση, η ιστορία και οι περιπέτειες του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, 130 χρόνια λειτουργίας σε μια διάλεξη».
