Τα ίχνη των κλεμμένων κειμηλίων από τους 550 ναούς διαφόρων θρησκευτικών δογμάτων και θρησκειών στα κατεχόμενα της Κύπρου αναζητούν σε ολόκληρο τον κόσμο το Μουσείο και το Βήμα Θρησκειών και Πολιτισμών της Ιεράς Μονής Κύκκου στην Κύπρο και η Ομοσπονδία Κυπριακών Οργανώσεων Ελλάδας.

Από το 2003, οπότε έγινε η μερική άρση των περιορισμών διέλευσης στις κατεχόμενες περιοχές, ξεκίνησε η πλήρης καταγραφή των εκεί εκκλησιαστικών μνημείων ενώ οι έρευνες για τον εντοπισμό των αντικειμένων που έχουν αφαιρεθεί κατά την τουρκική εισβολή κατευθύνονται σε κάθε σημείο της γης. Ήδη, έχουν επιτευχθεί σημαντικές επιτυχίες σε δικαστικό επίπεδο και μέρος των αντικειμένων αυτών επέστρεψαν στην Κυπριακή Δημοκρατία.

Παράλληλα, σε εξέλιξη βρίσκεται η διαρκής προσπάθεια για τη συγκέντρωση σχετικών φωτογραφιών πριν από την εισβολή προκειμένου να ταυτοποιηθούν τα μνημεία.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν τα ψηφιδωτά της Παναγίας της Κανακαριάς της Λυθράγκωμης που κάποια χρόνια μετά την εισβολή εντοπίστηκαν στις ΗΠΑ. «Τα ψηφιδωτά πουλήθηκαν από οίκο δημοπρασιών και έγινε ένας αγώνας χρόνων για να καταφέρουμε να τα πάρουμε πίσω» εξηγεί στο ΑΜΠΕ ο βυζαντινολόγος του Ελληνικού Ανοιχτού Πανεπιστημίου και Διευθυντής του Βήματος Θρησκειών και Πολιτισμών της Ιεράς Μονής Κύκκου Χαράλαμπος Χοτζάκογλου.

Το αποτέλεσμα ήταν να δικαιωθεί η κυπριακή πλευρά από το δικαστήριο της Ινδιανάπολης των ΗΠΑ, που υποχρέωσε την Αμερικανίδα που τα αγόρασε να τα επιστρέψει στην Εκκλησία της Κύπρου και σήμερα εκτίθενται στο Βυζαντινό Μουσείο της Λευκωσίας.

Παράλληλα, στο πλαίσιο της αναζήτησης, ιδιώτης από την εκκλησία της Κύπρου εμφανίστηκε ως αγοραστής σε Τούρκο αρχαιοκάπηλο που ζει στο Μόναχο της Γερμανίας.

Από εκείνον αγόρασε κάποια αντικείμενα ενώ έδειξε μεγαλύτερο ενδιαφέρον και για άλλα, με σκοπό να μάθει περισσότερα για τα κειμήλια που είχε στην κατοχή του. Έτσι, οδηγήθηκε σε ένα διαμέρισμα με εκατοντάδες αντικείμενα. Ο Τούρκος συνελήφθη και η υπόθεση βρίσκεται στα δικαστήρια.

Ωστόσο, σύμφωνα με τον κ. Χοτζάκογλου, τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά για την επιστροφή των κειμηλίων στην Κύπρο καθώς η νομοθεσία του ομόσπονδου κρατιδίου της Σαξονίας ορίζει ότι εκείνος που διεκδικεί κάτι οφείλει να αποδείξει ότι τού ανήκε στο παρελθόν. «Αυτό σημαίνει ότι για κάθε περίπτωση θα έπρεπε να έχουμε φωτογραφικό υλικό από κάθε αντικείμενο πριν από το 1974, οπότε έγινε η τουρκική εισβολή, κάτι ιδιαίτερα δύσκολο για τα δεδομένα της εποχής.

Παρ’ όλα αυτά, έχουμε ήδη αποδείξει την κυριότητα για περίπου 250 αντικείμενα και συνεχίζουμε τις προσπάθειες για τη συγκέντρωση φωτογραφικού υλικού από οποιονδήποτε θα μπορούσε να έχει κάτι σχετικό στο αρχείο του. Τέτοιες περιπτώσεις είναι ομογενείς, τουρίστες ακόμη και άνθρωποι που παντρεύτηκαν σε κάποιες εκκλησίες και δεν γνωρίζουν ότι η γαμήλια φωτογραφία τους μπορεί να αποκαλύπτει πολύτιμες πληροφορίες για τα κειμήλια μιας εκκλησίας» σημειώνει.

Επισημαίνει, παράλληλα, τη διαφοροποίηση του συγκεκριμένου νομικού πλαισίου (το οποίο διευκολύνει τους οίκους δημοπρασιών στη Γερμανία) από το ελληνικό, κατά το οποίο για να παρουσιαστεί ένα αντικείμενο σε δημοπρασία θα πρέπει ο κάτοχός του να διαθέτει τα απαραίτητα δικαιολογητικά που να αποδεικνύουν το νόμιμο της κατοχής τους.

Την ίδια στιγμή, ο αγώνας που βρίσκεται σε εξέλιξη σε διεθνές επίπεδο, ακόμη και με παρουσιάσεις στο αμερικανικό κογκρέσο και το ευρωπαϊκό κοινοβούλιο, δεν περιορίζεται μόνο στα ορθόδοξα χριστιανικά εκκλησιαστικά κειμήλια αλλά σε λατρευτικά αντικείμενα διαφόρων δογμάτων και εκκλησιών (ρωμαιοκαθολικής, προτεσταντικής, αρμενικής, μαρωνίτικης και εβραϊκής).

«Ενδεικτικό παράδειγμα της περίπτωσης αυτής είναι, άλλωστε, το αρμενομονάστηρο, στα κατεχόμενα της Κερύνειας, το οποίο έχει λεηλατηθεί και έχει υποστεί τεράστιες φθορές» υπογραμμίζει, από την πλευρά του, ο Πρόεδρος της Ομοσπονδίας Κυπριακών Οργανώσεων Ελλάδας Κώστας Σταματάρης.

Συνολικά, από τις 550 εκκλησίες που υπάρχουν στα κατεχόμενα, έχουν φωτογραφηθεί οι 500 από αυτές καθώς οι υπόλοιπες πενήντα βρίσκονται μέσα σε στρατόπεδα του τουρκικού στρατού.

Σύμφωνα με το Βήμα Θρησκειών και Πολιτισμών της Ιεράς Μονής Κύκκου, είναι πολύ δύσκολο να εκτιμηθεί ο ακριβής αριθμών των αντικειμένων που έχουν αφαιρεθεί, υπολογίζονται, πάντως σε δεκάδες χιλιάδες. Αυτή τη στιγμή, έχουν συγκεντρωθεί 20.000 φωτογραφίες που αποτελούν μια πλήρη καταγραφή των εκκλησιαστικών μνημείων στια κατεχόμενες περιοχές. Τριάντα έξι από αυτές, σε μορφή μπάνερς, παρουσιάζονται από τις 3 μέχρι τις 17 Νοεμβρίου στον Πολυχώρο Τέχνης Ρεμέτζο, στο Δήμο Καλαμαριάς.

Μέσα από τις φωτογραφίες, αποκαλύπτονται η σημερινή κατάσταση των ναών διαφόρων δογμάτων ενώ σε κάποιες περιπτώσεις, δίπλα στις σημερινές όψεις των ναών παρατίθενται και φωτογραφίες των ίδιων μνημείων πριν από την τουρκική εισβολή.

Με τον τρόπο αυτό, ο επισκέπτης μπορεί, μέσα από τη σύγκριση, να διαπιστώσει αβίαστα τη σημερινή κατάσταση. Τις φωτογραφίες πλαισιώνουν συνοδευτικά κείμενα στα ελληνικά, τα αγγλικά και τα ιταλικά.
Την έκθεση θα εγκαινιάσει, το ερχόμενο Σάββατο, ο πρόεδρος της Κυπριακής Δημοκρατίας Δημήτρης Χριστόφιας.