«Η ιστορία της νοτιανατολικής Ευρώπης είναι η μοναδική μεταξύ των ιστοριών των ευρωπαϊκών περιοχών που μέχρι σήμερα είναι ισχυρά πολιτικοποιημένη – περιλαμβάνει στοιχεία διεθνοτικών συγκρούσεων. Η διαδικασία σχηματισμού εθνών στη νοτιανατολική Ευρώπη δεν είναι μόνο ζήτημα ιστορικών, κοινωνιολόγων και πολιτικών επιστημόνων, αλλά στις μέρες μας είναι και ζήτημα πολιτικής και πολιτικών διενέξεων».
Τις συγκεκριμένες θέσεις και την προτροπή «Μην κλείνεστε στον εαυτό σας, στη νοτιανατολική Ευρώπη, να είστε ανοιχτοί προς την Ευρώπη» διατύπωσε ο Τσέχος ιστορικός, πολιτικός θεωρητικός, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Καρόλου (Charles University) της Πράγας, Μίροσλαβ Χροχ σε διάλεξή του κατά την έναρξη διεθνούς συνεδρίου με θέμα «Βαλκάνιοι κόσμοι. Οθωμανικό Παρελθόν και Βαλκανικοί Εθνικισμοί», στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας.
«Όλα τα εθνικά κινήματα στη νοτιανατολική Ευρώπη παρατηρήθηκαν προσεκτικά σχεδόν σε όλη την Ευρώπη όχι μόνο ως ενδιαφέρον αφήγημα για αιματοχυσίες και εξωτικούς ήρωες, αλλά πάνω απ’ όλα ως μέρος της στρατηγικής στη διεθνή πολιτική.
Όλα τα σημαντικά σταυροδρόμια στη διαδικασία οικοδόμησης βαλκανικών εθνών συνοδεύτηκαν και αποφασίστηκαν από εξωτερικές στρατιωτικές επεμβάσεις και σε διεθνείς διαπραγματεύσεις, αυτό συνέβη το 1820, το 1850, το 1870 και το 1910.
Τα άλλα κινήματα Τσεχικό, Σλοβακικό, Λιθουανικό, Φινλανδικό, Εσθονικό, Λιθουανικό, έπρεπε περιμένουν πολλές δεκαετίες, μέχρι να τα προσέξουν Δυτικοί πολιτικοί, όχι πριν από το τέλος του 19ου αιώνα» υπογράμμισε ο Τσέχος ιστορικός στη διάλεξή του με επίκεντρο τα εθνικά κινήματα στα Βαλκάνια, τα κοινά χαρακτηριστικά τους και τις διαφορές τους σε σχέση με τα κινήματα στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη
Η πιο εντυπωσιακή ιδιαιτερότητα των Βαλκανίων είναι ότι μόνο στη συγκεκριμένη μακρο-περιοχή, τα εθνικά κινήματα προέκριναν πολιτικούς στόχους: τον αγώνα για την ίδρυση ανεξάρτητων κρατών, τόνισε ο κ. Χορχ με σημειώνοντας ότι η πλειοψηφία των εθνικών κινημάτων αρχικά είχε επίκεντρο πολιτιστικούς, γλωσσικούς, και κοινωνικούς στόχους.
Απαντώντας στο ερώτημα που ήταν και το θέμα της διάλεξής του, στο «αν υπήρχε ένα συγκεκριμένος τύπος και ίσως μοντέλο νοτιανατολικής μορφής έθνους» ο κ. Χορχ είπε ότι τολμά να συμπεράνει ότι υπήρχε και ότι αυτό σημαίνει ότι όλα τα εθνικά κινήματα στα Βαλκάνια είχαν κοινά χαρακτηριστικά και γνωρίσματα, μεταξύ άλλων, δεν είχαν πολιτικές ελίτ (μερική εξαίρεση η περίπτωση της Ελλάδας), δεν είχαν συνέχεια σε μεσαιωνικά κράτη, δεν είχαν πολιτική αυτονομία, δεν είχαν ιστοριογραφική παράδοση.
Η σύγκλιση των Βαλκανικών και Οθωμανικών σπουδών είναι μεταξύ των στόχων του διεθνούς συνεδρίου που διοργανώνουν το Τμήμα Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας και ο Δήμος Θεσσαλονίκης στο πλαίσιο του εορτασμού για τα 100 χρόνια από την απελευθέρωση της πόλης.
Στο συνέδριο συμμετέχουν και παρουσιάζουν εργασίες περισσότεροι από 80 επιστήμονες και ερευνητές της Ύστερης Οθωμανικής Περιόδου και της Βαλκανικής Ιστορίας.
«Οι Βαλκανικοί Πόλεμοι και η επέτειος έναρξης τους ήταν μόνο η ευκαιρία για τη διοργάνωση του συνεδρίου. Ο τίτλος «Βαλκάνιοι Κόσμοι» – Balkan Worlds επιλέχθηκε αντί του υπερβολικά χρησιμοποιημένου Balkan Wars – «Βαλκανικοί Πόλεμοι», υπογράμμισε ο διοργανωτής της επιστημονικής συνάντησης, Δημήτρης Σταματόπουλος, επίκουρος καθηγητής Βαλκανικής και Ύστερης Οθωμανικής Ιστορίας του Τμήματος Βαλκανικών, Σλαβικών και Ανατολικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Μακεδονίας.
Ο κ. Σταματόπουλος υπογράμμισε ότι το συνέδριο είναι αφιερωμένο στη μνήμη της Έλλης Σκοπετέα της καθηγήτριας που συνέβαλε σε μεγάλο βαθμό στην αναβίωση των βαλκανικών σπουδών στην Ελλάδα.
