Ο Οκτώβριος είναι μήνας ενημέρωσης, πρόληψης και ευαισθητοποίησης κατά του καρκίνου του μαστού. Η έγκαιρη διάγνωση και η σωστή πληροφόρηση μπορούν να κάνουν τη διαφορά. Ποια είναι τα συμπτώματα και οι παράγοντες κινδύνου; Ποιες είναι οι μέθοδοι διάγνωσης και θεραπείας και τι μπορούμε να κάνουμε για την πρόληψη;

Υπολογίζεται ότι περίπου 1 στις 9 γυναίκες θα ασθενήσουν από καρκίνο του μαστού σε κάποια φάση της ζωής τους.  Ο καρκίνος του μαστού αποτελεί την 3η αιτία θανάτου στην Ευρώπη και στις Η.Π.Α. και την κύρια αιτία θνησιμότητας σε όλο τον γυναικείο πληθυσμό παγκοσμίως.

Ωστόσο η νόσος είναι ιάσιμη αν ανιχνευθεί εγκαίρως και αντιμετωπιστεί σε πρώιμο στάδιο. Στην Ελλάδα υλοποιείται σε ευρεία κλίμακα το Πρόγραμμα Πρόληψης για τον Καρκίνο του Μαστού «ΦΩΦΗ ΓΕΝΝΗΜΑΤΑ».

Το πρόγραμμα απευθύνεται σε 1,8 εκατομμύρια γυναίκες, ηλικίας 45 έως 74 ετών και περιλαμβάνει δωρεάν διενέργεια ψηφιακής μαστογραφίας, κλινική εξέταση και υπερηχογράφημα (σε περίπτωση ευρήματος ή σε ανάγκη περαιτέρω διερεύνησης).

Μέσω του προγράμματος πρόληψης περισσότερες από 26.000 γυναίκες έχουν εντοπιστεί έγκαιρα με ευρήματα. «Ο καρκίνος του μαστού νικιέται και βασικό όπλο σε αυτόν τον αγώνα είναι μόνο η πρόληψη», είναι το κεντρικό μήνυμα από τον Πανελλήνιο Σύλλογο Γυναικών με Καρκίνο Μαστού «Αλμα Ζωής».

Ο καρκίνος του μαστού σε αριθμούς

  • Στον κόσμο, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, περισσότερες από 2.300.000 γυναίκες τον χρόνο διαγιγνώσκονται με καρκίνο του μαστού, γεγονός που τον καθιστά τη συχνότερη μορφή καρκίνου στον ενήλικο πληθυσμό.
  • Στην Ευρώπη, περισσότερες από 380.000 γυναίκες εμφανίζουν καρκίνο στον μαστό κάθε χρόνο. Περίπου 96.000 χάνουν τη ζωή τους λόγω της ασθένειας.
  • Στην Ελλάδα o καρκίνος του μαστού είναι η πιο συχνή μορφή καρκίνου στις γυναίκες με περισσότερες από 7.000  νέες περιπτώσεις τον χρόνο. Ο καρκίνος του μαστού αποτελεί την 3η αιτία θανάτου από καρκίνο, ωστόσο εάν εντοπιστεί έγκαιρα είναι ιάσιμος.

Τι είναι ο καρκίνος του μαστού;

Ο καρκίνος του μαστού εμφανίζεται όταν τα κύτταρα του μαστού αναπτύσσουν μεταλλάξεις και αρχίζουν να διαιρούνται και να πολλαπλασιάζονται ανεξέλεγκτα. Αναπτύσσεται από τα αδενικά κύτταρα των πόρων και των λοβιδίων. Σπανιότερα αναπτύσσονται κακοήθειες και από τον λιπώδη ή τον μυϊκό ιστό, που λέγονται σαρκώματα.

Τα καρκινικά κύτταρα μπορούν να εισβάλουν στους υγιείς ιστούς του μαστού και να εξαπλωθούν μέσω των λεμφαδένων σε άλλα μέρη του σώματος, ανοίγοντας τον δρόμο για μεταστάσεις.

Συμπτώματα του καρκίνου του μαστού

Ο καρκίνος του μαστού μπορεί να μην προκαλέσει εμφανή συμπτώματα στα αρχικά στάδια. Πολλές φορές, ένας όγκος μπορεί να είναι πολύ μικρός για να ανιχνευτεί με το χέρι, αλλά μπορεί να εμφανιστεί σε μια μαστογραφία. Για αυτό είναι σημαντική η προληπτική εξέταση.

Τα πιο κοινά συμπτώματα περιλαμβάνουν:

  • Νέα μάζα ή εξόγκωμα στον μαστό που είναι διαφορετική από τους γύρω ιστούς
  • Πόνος στο στήθος ή στη θηλή
  • Δυσχρωμία, ερεθισμός ή δημιουργία κοιλότητας στο δέρμα
  • Οίδημα σε μέρος ή ολόκληρο το στήθος
  • Εκκρίσεις από τη θηλή που δεν είναι γάλα
  • Αιμορραγική έκκριση από τη θηλή
  • Ξεφλούδισμα ή απολέπιση του δέρματος της θηλής ή του μαστού
  • Αλλαγή στο σχήμα ή το μέγεθος του μαστού
  • Αναστροφή της θηλής
  • Ανωμαλία στην καμπύλη του μαστού
  • Οίδημα ή μάζα κάτω από το χέρι

Αν παρατηρήσετε οποιοδήποτε από αυτά τα συμπτώματα, είναι σημαντικό να επικοινωνήσετε άμεσα με τον γιατρό σας για περαιτέρω εξετάσεις.

Τύποι καρκίνου του μαστού

Ο καρκίνος του μαστού χωρίζεται σε δύο κύριες κατηγορίες: Διηθητικό και μη διηθητικό.

► Μη Διηθητικός καρκίνος του μαστού

  • Πορογενές καρκίνωμα in situ (DCIS): Τα καρκινικά κύτταρα παραμένουν στους πόρους του μαστού και δεν έχουν εισβάλει στους γύρω ιστούς.
  • Λοβιακό καρκίνωμα in situ (LCIS): Τα καρκινικά κύτταρα αναπτύσσονται στα λοβίδια του μαστού αλλά δεν εισβάλλουν στους γύρω ιστούς.

► Διηθητικός καρκίνος του μαστού

  • Διηθητικό πορογενές καρκίνωμα (IDC): Ο πιο κοινός τύπος καρκίνου του μαστού, που ξεκινά από τους πόρους και εξαπλώνεται σε κοντινούς ιστούς.
  • Διηθητικό λοβιακό καρκίνωμα (ILC): Αναπτύσσεται στα λοβίδια και εξαπλώνεται στους γύρω ιστούς.

Υπάρχουν επίσης πιο σπάνιοι αλλά επιθετικοί τύποι, όπως ο φλεγμονώδης καρκίνος του μαστού, το μυελοειδές, το βλεννώδες, το σωληνώδες και το θηλώδες καρκίνωμα μαστού και η νόσος του Paget της θηλής.

Παράγοντες κινδύνου

Υπάρχουν διάφοροι παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού, μεταβλητοί και μη μεταβλητοί:

  1. Κληρονομικότητα: Υπολογίζεται ότι μόλις το 5 – 10% των κρουσμάτων καρκίνου του μαστού σχετίζεται όντως με παράγοντες κληρονομικότητας. Ωστόσο, δύο γονίδια, γνωστά ως BRCA 1 και BRCA 2, όταν είναι μεταλλαγμένα οδηγούν 8 στις 10 γυναίκες που τα φέρουν σε ανάπτυξη καρκίνου του μαστού (ή/ και των ωοθηκών). Επίσης, γυναίκες με εξ αίματος συγγενείς που έχουν νοσήσει (ιδιαίτερα σε μικρή ηλικία) αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου στο μαστό
  2. Ηλικία: Τα ποσοστά καρκίνου του μαστού αυξάνονται όσο αυξάνεται η ηλικία. Οι περισσότερες περιπτώσεις παρουσιάζονται μετά από την ηλικία των 50 ετών, ενώ είναι σπάνιος σε γυναίκες ηλικίας κάτω των 35 ετών (5% των περιπτώσεων), με εξαίρεση τις γυναίκες που έχουν κληρονομική προδιάθεση
  3. Διαταραχές της έμμηνου ρύσης: Γυναίκες με πρώιμη έναρξη της εμμήνου ρύσης ή με καθυστερημένη εμμηνόπαυση αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου στο μαστό
  4. Ιστορικό Καρκίνου: γυναίκες που έχουν εμφανίσει προηγουμένως καρκίνο των ωοθηκών ή του μαστού έχουν αυξημένες πιθανότητες να εμφανίσουν έναν 2ο καρκίνο στο μαστό
  5. Ατεκνία
  6. Θεραπεία Ορμονικής Υποκατάστασης: προσφέρει ανακούφιση από τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης, ωστόσο, η μακροχρόνια χρήση της μετά την εμμηνόπαυση αυξάνει τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του μαστού
  7. Κάπνισμα και αλκοόλ: Και τα δύο έχουν συνδεθεί με αύξηση του σχετικού κινδύνου εμφάνισης καρκίνου του μαστού

Διάγνωση και θεραπεία

Η διάγνωση γίνεται μέσω μαστογραφιών, υπερήχων και βιοψιών. Ο εντοπισμός του καρκίνου σε πρώιμο στάδιο μπορεί να βελτιώσει σημαντικά την αντιμετώπισή του.

Στην ηλικία μεταξύ 35 και 40 ετών, κάθε γυναίκα θα πρέπει να υποβάλλεται σε κλινική εξέταση των μαστών κάθε δύο χρόνια και να κάνει τον πρώτο της έλεγχο με μαστογραφία.

Από την ηλικία των 40 ετών, θα πρέπει να υποβάλλεται συστηματικά σε μαστογραφία, ECHO μαστού (όπου λόγω πυκνότητας του μαστού η μαστογραφία έχει μειωμένη δυνατότητα να ανιχνεύσει ένα μικρό καρκίνο) και κλινική εξέταση των μαστών από εξειδικευμένο ιατρό, μία φορά το χρόνο.

Η μαστογραφία μπορεί να γίνει σε οποιαδήποτε ηλικία, ακόμα και κάτω των 35 ετών, αλλά εφόσον υπάρχει κάποιος λόγος. Στις νεότερες ηλικίες ο μαστός είναι πλούσιος σε αδενικό ιστό, άρα πυκνός στη μαστογραφία, κατά συνέπεια η ανάγνωση της μαστογραφίας δεν είναι πάντα εύκολη. Επίσης, ο μαζικός αδένας σ’ αυτές τις ηλικίες είναι πιο ευαίσθητος στην ακτινοβολία, οπότε καλό είναι να αποφεύγεται να ακτινοβολείται χωρίς λόγο και αιτία.

Η θεραπεία εξαρτάται από το στάδιο και τον τύπο του καρκίνου και περιλαμβάνει:

  • Χειρουργική επέμβαση: Μαστεκτομή ή ογκεκτομή.
  • Ακτινοθεραπεία: Χρήση ακτινοβολίας για καταστροφή των καρκινικών κυττάρων.
  • Χημειοθεραπεία: Φαρμακευτική αγωγή για την καταστροφή των καρκινικών κυττάρων.
  • Ορμονοθεραπεία: Μπλοκάρει τη δράση των οιστρογόνων, τα οποία είναι απαραίτητα για την ανάπτυξη των καρκινικών κυττάρων.
  • Στοχευμένη θεραπεία: Έχει σχεδιαστεί για να μπλοκάρει στοχευμένα τα σήματα που συντελούν στην ανάπτυξη του καρκίνου ή επηρεάζει την ικανότητα των κυττάρων να αποκτούν θρεπτικά συστατικά για την ανάπτυξή τους.

Πρόληψη και έγκαιρη διάγνωση

Παρότι δεν υπάρχει κάποιος σίγουρος τρόπος για να εμποδίσει μια γυναίκα την ανάπτυξη του καρκίνου του μαστού, υπάρχουν ορισμένα πράγμα που μπορεί να κάνει ώστε να περιορίσει τον κίνδυνο ή να τον εντοπίσει σε ένα αρχικό στάδιο, οπότε μπορεί να υπάρξει και πλήρης ίαση.

Ο υγιεινός τρόπος ζωής με την κατάλληλη διατροφή και τη σωματική άσκηση, η αποφυγή της παχυσαρκίας, του αλκοόλ και του τσιγάρου, η αποφυγή της έκθεσης σε επικίνδυνες ακτινοβολίες και η χρήση ορμονών, όπως και η τεκνοποίηση σε κατάλληλη ηλικία μειώνει τον κίνδυνο.

Επίσης η τήρηση των κανόνων προληπτικού ελέγχου με τακτική κλινική εξέταση των μαστών και ετήσια μαστογραφία μπορεί να οδηγήσει στην έγκαιρη διάγνωση ενός πρώιμου, μικρού μεγέθους καρκίνου ή ακόμη και προκαρκινικών αλλοιώσεων που φαίνονται μόνο στη μαστογραφία. Οι περιπτώσεις αυτές αντιμετωπίζονται με εξαιρετική επιτυχία.

Ο καρκίνος του μαστού είναι μια σοβαρή αλλά διαχειρίσιμη ασθένεια, ιδιαίτερα όταν εντοπιστεί έγκαιρα. Η ενημέρωση, η πρόληψη και η τακτική ιατρική παρακολούθηση μπορούν να συμβάλλουν στην καλύτερη αντιμετώπιση της νόσου και στη βελτίωση των ποσοστών ίασης.