Το χρέος είναι «ο αέρας που αναπνέει το εμπόριο». Η δήλωση αυτή έγινε από αμερικανό γερουσιαστή το 1834, όταν η αγορά ομολόγων της Αμερικής βρισκόταν σε νηπιακή ακόμη κατάσταση.

Σχεδόν δύο αιώνες μετά, ο κόσμος έχει σακατευτεί από το υπερβολικό χρέος.

Ο παγκόσμιος δανεισμός των νοικοκυριών, των κυβερνήσεων, των εταιρειών και των χρηματοοικονομικών εταιρειών μέσα σε μόνο 15 χρόνια έχει αυξηθεί από το 246% του ΑΕΠ στο 286% του ΑΕΠ!

Από το ξεκίνημα της οικονομικής κρίσης, το χρέος των 41 από τις 47 μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου αυξήθηκε, σύμφωνα με στοιχεία της εταιρείας συμβούλων McKinsey.

Για κάθε δολάριο που παράγεται, δημιουργείται στον πλανήτη πάνω από ένα δολάρια επιπλέον χρέος. Από ένα σημείο και έπειτα το χρέος κάνει κακό στην ανάπτυξη, ενώ οι εταιρείες και τα νοικοκυριά είναι πιο ευάλωτα σε ένα οικονομικό σοκ.

Οπότε, γιατί ο κόσμος είναι εθισμένος στο δανεισμό;

Η ανάγκη για χρέος έχει δύο βασικές αιτίες. Πρώτον, τα φορολογικά συστήματα ανά τον κόσμο ευνοούν όσους δανείζονται. Οι τόκοι των στεγαστικών δανείων εκπίπτουν από την εφορία σε τουλάχιστον τις μισές ανεπτυγμένες χώρες και σε πολλές αναπτυσσόμενες, όπως για παράδειγμα την Ινδία.

Αυτό από μόνο του είναι αρκετό για να επιλέξει να επενδύσει κανείς με δανεισμό για παράδειγμα σε ένα ακίνητο αντί να αγοράσει μετοχές με τα διαθέσιμα κεφάλαια που έχει.

Η δεύτερη αιτία έχει να κάνει με τον τρόπο που λειτουργεί ο ανθρώπινος εγκέφαλος. Οι άνθρωποι υπερεκτιμούν την ασφάλεια των σταθερών πληρωμών που προσφέρει το χρέος: είναι σαν τον κορσέ, καλύπτει τις ατέλειες. Επίσης, τείνουν να πιστεύουν ότι οι τιμές, κυρίως των ακινήτων, θα αυξηθούν. Το να χρεωθεί, λοιπόν, κανείς για να αγοράσει περιουσιακά στοιχεία αυξάνει τα κέρδη.

Την ίδια ώρα, μεγάλοι εξαγωγείς όπως η Κίνα έχουν φτιάξει τεράστια αποθεματικά, τα οποία πρέπει να επενδυθούν στο εξωτερικό. Προτιμούν όμως το χρέος, επειδή η αγορά μετοχών σε ξένες επιχειρήσεις γενικά θεωρείται αμφιλεγόμενη.

Από την άλλη, ούτε η ανισότητα βοηθάει. Οι πλούσιοι πρέπει να ανακυκλώνουν τις αποταμιεύσεις τους μέσα στο οικονομικό σύστημα. Αυτοί που χρειάζονται χρήματα συνήθως είναι οι φτωχοί και ο μόνος τρόπος για να τους τα δώσει το σύστημα είναι με δανεισμό.

Τρίτος παράγοντας είναι η ίδια η βιομηχανία οικονομικών υπηρεσιών. Στόχος της είναι να φτιάχνει χρέη ώστε να συλλέγει αμοιβές.

Σίγουρα, δεν υπάρχει τρόπος να απαλλαγεί ο πλανήτης από τα χρέη. Ωστόσο, ένα καλό σημείο εκκίνησης είναι η φορολογική μεταρρύθμιση. Οι απαλλαγές για χρέη αποφασίστηκαν και θεσμοθετήθηκαν στις μεγάλες οικονομίες του κόσμου πριν από έναν αιώνα όταν κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί ότι τα χρέη θα έφταναν σε τέτοιο επίπεδο.

Οι κυβερνήσεις πρέπει να δράσουν και μάλιστα άμεσα.