Να γιατί κοίταξαν οι επιστήμονες στα άστρα για να αναγνωρίσουν τους φαλαινοκαρχαρίες

Οι φαλαινοκαρχαρίες είναι πλάσματα γεμάτα αντιφάσεις. Κατά πρώτο, είναι φάλαινες ή καρχαρίες; Είναι καρχαρίες, που όπως μας λένε τα Ηνωμένα Έθνη, έχουν «εξαιρετικά πολλά δόντια»! Και παρά τα πολλά δόντια τους, τρέφονται με μικροσκοπικό φυτοπλαγκτόν. Και είναι φυσικά τεράστιοι, σαν σχολικά λεωφορεία. Παρά την εντελώς φιλική και ευγενική φύση τους όμως, η μελέτη τους έχει αποδειχτεί πανδύσκολη, καθώς παρέμεναν για ολόκληρες δεκαετίες ολότελα άγνωστοι. Μια πρόσφατη μελέτη του «BioScience» μας περιγράφει τώρα πώς έχει αλλάξει όλο αυτό χάρη σε μια online βάση δεδομένων, το Wildbook for Whale Sharks. Το κλειδί γι’ αυτή τη διεπιστημονική συνεργασία είναι όμως αρκούντως παράδοξο, καθώς έπρεπε να πάρουν ένα εργαλείο για το ψιλοκοσκίνισμα των αστρικών φωτογραφιών και να το χρησιμοποιήσουν για την αναγνώριση του φαλαινοκαρχαρία! Το Wildbook for Whale Sharks ξεκίνησε ως μια συνεργασία του προγραμματιστή Jason Holmberg, του αστροφυσικού της NASA, Zaven Arzoumanian, και του θαλάσσιου βιολόγου Bradley Norman που μελετά τους φαλαινοκαρχαρίες σε θαλάσσιο πάρκο της δυτικής Αυστραλίας. Οι επιστήμονες εντόπισαν μερικούς φαλαινοκαρχαρίες και προσάρμοσαν στα σώματά τους συσκευές παρακολούθησης ήδη από το 2002. Κολλάρα με GPS δηλαδή, ραδιοπομπούς και ο,τι άλλο απέδωσε η τεχνολογική πρόοδος. Σύντομα βέβαια θα έβλεπαν πως αυτές οι τεχνικές δεν ήταν κατάλληλες για τα πελώρια ζώα και τότε έπεσε στο τραπέζι η ιδέα της φωτο-αναγνώρισης. Των χαρακτηριστικών γνωρισμάτων των ζώων δηλαδή. Όπως οι ζέβρες, για παράδειγμα, και τα μοναδικά μοτίβα τους, ή οι φάλαινες-δολοφόνοι και τα χαρακτηριστικά τους ραχιαία πτερύγια. Έτσι είναι και οι φαλαινοκαρχαρίες, καθώς οι λευκές κηλίδες και οι γραμμές τους είναι μοναδικές σε κάθε ζώο. Κανένα δεν μοιάζει απόλυτα με κανένα άλλο, σαν ένα τεράστιο δαχτυλικό αποτύπωμα δηλαδή που καλύπτει κεφάλι, πλάτη και πτερύγια. Η ομάδα ξεκίνησε έτσι να τους φωτογραφίζει σαν τρελή και να φτιάχνει μια βάση δεδομένων με τις φωτογραφίες τους. Μόνο που έλειπε ένα βασικό συστατικό, ο αλγόριθμος που θα επέτρεπε τη σύγκριση των κηλίδων και την ταυτοποίηση του ζώου. Η ίδια η ψυχή της βάσης δεδομένων κοντολογίς. Κι έτσι στράφηκαν για βοήθεια στη NASA! Ήταν ο αστροφυσικός αυτός που αναγνώρισε αναλογίες ανάμεσα στα μοτίβα του φαλαινοκαρχαρία και των αστρικών διατάξεων. Οι αστρονόμοι παίρνουν εξάλλου πάντα φωτογραφίες του ουρανού μέσω των τηλεσκοπίων και έχουν προγράμματα που αναγνωρίζουν τους σχηματισμούς. Ο αλγόριθμος δημιουργήθηκε από τον Ed Groth και δεν ήταν παρά τροποποίηση ενός που είχε ήδη φτιάξει για τους αστρονόμους του Hubble! Η βάση δεδομένων φιλοξενεί σήμερα κάπου 30.000 συναπαντήματα με 6.091 διαφορετικούς φαλαινοκαρχαρίες, καλύπτοντας μια περίοδο 25 ετών. Τα πελώρια ζώα δεν είναι σήμερα μυστήριο για την επιστήμη…