Σε μπανιέρα έχουν μετατρέψει οι ανθρώπινες παρεμβάσεις τη λίμνη Παμβώτιδα, καθώς τα αναχώματα διέκοψαν την επικοινωνία της ιστορικής λίμνης των Ιωαννίνων με τα ασβεστολιθικά πετρώματα.
Πριν κατασκευαστούν τα αναχώματα, τα νερά της λίμνης ταξίδευαν μέσα από τις μεγάλες σπηλιές που σχηματίζουν τα καρστικά πετρώματα του όρους Μιτσικέλι και αυτός ήταν και ο φυσικός μηχανισμός καθαρισμού της υδρολογικής λεκάνης της.
Όπως αποκαλύπτει η εφημερίδα «Καθημερινή», σήμερα η Παμβώτιδα είναι μια ρηχή λίμνη με έκταση 22 τ. χιλιόμετρα και μέσο βάθος 4 μέτρα, ενώ τα πράσινα νερά της αναδίνουν δυσοσμία, κυρίως το καλοκαίρι.
Η λίμνη Παμβώτιδα είναι ηλικίας 5 εκατ. ετών και μετά την Οχρίδα είναι η δεύτερη παλαιότερη λίμνη της Ευρώπης. Σήμερα είναι μια κλειστή δεξαμενή και ο αποδέκτης του ρυπαντικού φορτίου του λεκανοπεδίου των Ιωαννίνων.
Παράνομες απορρίψεις αποβλήτων από βυτιοφόρα, κτηνοτροφικές και βιομηχανικές μονάδες υποβαθμίζουν το οικοσύστημα, το οποίο επιβαρύνεται και από τα υπολείμματα φυτοφαρμάκων, αλλά και από το γεγονός ότι τμήματα της πόλης δεν έχουν συνδεθεί με το αποχετευτικό δίκτυο.
Το αποτέλεσμα είναι ότι, εξαιτίας της ρύπανσης και της περίφραξής της, για να μην υπάρχουν απώλειες υδάτων, η λίμνη πάσχει από ευτροφισμό, υπερανάπτυξη της χλωρίδας ενός υδάτινου οικοσυστήματος εξαιτίας της απόρριψης σ’ αυτό απορριμμάτων σε μεγάλες ποσότητες, με συνέπεια τη μεγαλύτερη κατανάλωση οξυγόνου που καθιστά αδύνατη την ανάπτυξη υδρόβιων ζώων, φαινόμενο που οξύνεται από τα λύματα.
Τα τελευταία 50 χρόνια έχει παρατηρηθεί μείωση του όγκου των νερών της, που οφείλεται κυρίως στην περιμετρική οικοπεδοποίησή της. Την ίδια ώρα, το θεσμικό πλαίσιο προστασίας της δεν έχει ξεκαθαριστεί, αφού η έκδοση του σχετικού Π.Δ. εκκρεμεί 10 χρόνια.
Η χρηματοδότηση του Φορέα Διαχείρισης Λίμνης Παμβώτιδας έχει ενταχθεί στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα Περιβάλλον, αλλά η εκταμίευση των κονδυλίων καθυστερεί.
Σημαντικό μερίδιο στη ρύπανση της λίμνης, σύμφωνα με τον πρόεδρο του Φορέα Διαχείρισης Λίμνης Παμβώτιδας κ. Πέτρο Τσουμάνη, έχουν οι κτηνοτροφικές μονάδες και πιθανώς κάποιες βιομηχανίες του λεκανοπεδίου Ιωαννίνων, που διοχετεύουν τα λύματά τους σε χείμαρρους.
Μέσω αυτών, με τις πολλές βροχές, τα λύματα καταλήγουν στη λίμνη.
Επίσης τα λιπάσματα που ρίχνονται στις αγροτικές καλλιέργειες περιμετρικά της λίμνης Παμβώτιδας, γεγονός που φυσικά δεν απαγορεύεται, με τις βροχές οδηγούνται στη λίμνη.
Ο Φορέας Διαχείρισης Λίμνης Παμβώτιδας προγραμματίζει την κατάρτιση ειδικής μελέτης για τα αναχώματα και για τον περιορισμό του ρυπαντικού φορτίου των τάφρων, οι οποίες καταλήγουν πίσω από αυτά.
Η ορνιθοπανίδα της ευρύτερης περιοχής της λίμνης Παμβώτιδας παραμένει σε μεγάλο βαθμό άγνωστη, αφού λίγες καταγραφές έχουν πραγματοποιηθεί τα τελευταία 10 με 15 χρόνια.
Η λίμνη έχει ενταχθεί στις «Σημαντικές Περιοχές για τα Πουλιά της Ευρώπης» και στο δίκτυο προστατευόμενων περιοχών NATURA.
Στην Παμβώτιδα αναπαράγονται 3 από τα 10 είδη της χώρας μας που απειλούνται παγκοσμίως με εξαφάνιση, δηλαδή η βαλτόπαπια και η λαγγόνα στους καλαμώνες της λίμνης, καθώς και το κιρκινέζι στα παλαιά σπίτια της πόλης.
Απαντώνται επίσης περιστασιακά ακόμη δύο παγκοσμίως απειλούμενα είδη που φωλιάζουν σε γειτονικές περιοχές, ο αργυροπελεκάνος και ο ασπροπάρης, ενώ είδος με προτεραιότητα για διατήρηση στην Ευρώπη, που φώλιαζε εδώ παλαιότερα, είναι ο ήταυρος.
Τέλος, δύο είδη που απειλούνται με εξαφάνιση από την Ελλάδα, ο μαυροπελαργός και ο τσίφτης χρησιμοποιούν περιστασιακά τη λίμνη.
Οι ρηχές εκτάσεις της λίμνης μαζί με τους καλαμιώνες αποτελούν κρίσιμο τόπο για την αναπαραγωγή, το φώλιασμα, την εκκόλαψη και κυρίως για την τροφοληψία πτηνών και ψαριών. Η αδυναμία της φυσικής αναπαραγωγής των ψαριών σήμανε την άμεση μείωση των πληθυσμών τους.
Σήμερα από τα 20 είδη ψαριών η παρουσία των 6 εξαρτάται αποκλειστικά από τους τεχνητούς εμπλουτισμούς.
