Αν και ο βροχερός καιρός δεν ευνόησε ιδιαίτερα τις δράσεις  στον προαύλιο χώρο  της Πειραιώς 260, η Φολξμπίνε άφησε το αποτύπωμά της στο φετινό Φεστιβάλ Αθηνών.

Γράφει η Χαρά Κιούση

Ταινίες,  περφόρμανς, συναυλίες, πάρτι με λουκάνικα και μπύρα, έδωσαν κίνηση και ζωή. Το θέατρο μας ταξίδεψε σε άλλες εποχές με τρία από τα φημισμένα βαγόνια  που στήθηκαν στην είσοδο της Πειραιώς 260, με τα οποία ο θίασος περιόδευε στις απομακρυσμένες περιοχές της Γερμανίας.

Ο Φρανκ Κάστορφ που το 1992 ως καλλιτεχνικός διευθυντής ανέδειξε και απογείωσε τη φήμη της Φολξμπίνε, καθώς απέρχεται παραδίδοντας τη σκυτάλη στον Κρις Ντέρκον, σκηνοθετεί τον «Παίχτη» του Ντοστογιέφσκι.

Ο κορυφαίος  συγγραφέας το 1863 ταξίδεψε στις γερμανικές λουτροπόλεις Βισμπάντεν και Χόλμπουργκ όπου γνώρισε τον κόσμο της χαρτοπαιξίας και της ρουλέτας. Η έλξη και η γοητεία που τον κυρίευσε στο διάστημα της  εκεί  παραμονής του έγινε μυθιστόρημα, όταν πιέστηκε οικονομικά από τους δανειστές και τον εκδότη του Στελόφσκι.

Η δραματουργία βασισμένη σε προσωπικά στοιχεία και στην οδυνηρή εμπειρία της τσόχας, δημιουργεί τον ήρωα Αλεξέι Ιβάνοβιτς. Στον χαρακτήρα του διαφαίνονται οι ψυχολογικές δοκιμασίες που ταλαιπώρησαν τον ίδιο τον Ντοστογιέφσκι, ενώ στο πρόσωπο της Πωλίνας Αλεξάντροβνα κατοπτρίζεται ο ψυχικός κόσμος της αγαπημένης του Πωλίνας Σουσλόβα.

Ο απόστρατος Ρώσος  Στρατηγός, ξεπεσμένος μεγαλογαιοκτήμονας, καταχρεωμένος στον Γάλλο τοκογλύφο Ντε Γκριέ, που είναι ερωτευμένος με την μοιραία Μπλανς, ο  Άγγλος Αστλευ και η εκκεντρική θεία τού στρατηγού που ανυπομονεί να την κληρονομήσει είναι οι άλλοι ήρωες  του έργου. Στα πρόσωπά τους ο Ντοστογιέφσκι σατιρίζει την γαλλική κουλτούρα που διέβρωσε με  επίπλαστες  αξίες τα θεμέλια της Ρώσικης  κοινωνίας, που κατέφυγε σε αχαλίνωτες διασκεδάσεις  και στο εύκολο χρήμα. Επίσης στρέφεται εναντίον της προτεσταντικής ηθικής που στερεί από τη ζωή των Γερμανών την ευτυχία και τη χαρά, ενώ θεωρεί τον Άγγλο υπόδειγμα ευγενείας, γενναιοδωρίας και λογικής.

Ο Φρανκ Κάστροφ σκηνοθετεί το μνημειώδες έργο αποδομώντας, καταργώντας κάθε θεατρική σύμβαση «για την κατανόηση το του παρόντος». Ο πυρήνας του έργου υπάρχει αλλά δύσκολα τον εκλαμβάνεις, τον αναγνωρίσεις τη στιγμή που στο κείμενο εισβάλλουν  τσιτάτα από άλλα έργα (Κροκόδειλος Ντοστογιέφσκι, Αποστολή του Μύλλερ, Παραβολές Χριστού, Μαργκερίτ Ντυράς κλπ).

Εκ πρώτης ασύνδετα μεταξύ τους και μόλις προς το τέλος της παράστασης ολοκληρώνεται η ανάπτυξη μιας παγκόσμιας ιδεολογικής προοπτικής. Εθνολογικά και πολιτιστικά στερεότυπα με το γύρισμα της ρουλέτας ρισκάρουν την ηθική τους υπόσταση.

Το Σλαβικό ζήτημα, η συμμαχία των Ευρωπαϊκών Δυνάμεων, οι Ναζί, ο «Ευρωπαϊκός τόπος των αγίων Θαυμάτων», τα κοιτάσματα της Ασίας και οι Κινέζικες απομιμήσεις με μια εσωτερική ωστόσο ακολουθία, στοχεύουν να επικεντρωθούν οι θεατές  στα πολιτικά τεκταινόμενα στη Δύση αλλά και σε διεθνές επίπεδο.  Βέβαια αυτή η περιπλοκότητα και η ασάφεια που προκύπτει από τον συνδυασμό τόσων  ετερόφυλων θεμάτων και διαφορετικών τρόπων  υποκριτικής έκφρασης προκαλεί και δοκιμάζει τα όρια των θεατών. Κι ενώ από την αρχή όλα δείχνουν πως θα είναι η πιο πολυσυζητημένη  παράσταση του Φεστιβάλ, το κοινό αποχωρεί.  Μετά το διάλειμμα στην κατάμεστη αίθουσα Δ έμειναν μόνο οι μισοί,  κι’ αυτοί υπό σκέψιν.

Δεν ξέρω αν οι εξαίρετοι ηθοποιοί  εισέπραξαν τον παλμό από κείνους που κατανόησαν τους μηχανισμούς και ικανοποιήθηκαν  από την σκηνική πράξη.

Στο καζίνο ενός ξενοδοχείου  με επιγραφές νέον και φωτορυθμικά, «ο Παίχτης», τον υποδύεται σ’ ένα άθλο ερμηνείας -άσχετα αν δεν ανταποκρίνεται  σ’ αυτό που έχουμε κατά νου- ο Alexander Scheer.

«Η στασιμότητα και η ακινησία του κειμένου» πυροδοτείται με υπερβολική έμφαση στη σωματικότητα. Διαρκής και ακατάπαυστη  κινητικότητα, υστερική καλλιτεχνική έκσταση, νευρικότητα που αγγίζει το παθογενές, την παραδοξότητα και την σπαστικότητα. Όλο αυτό το ασταθές στην κίνηση , στην έκφραση, στη διάθεση και στην ενέργεια δεν είναι παρά η ρευστότητα  και η μηδενιστική θέση της ανθρωπότητας με την αποδόμηση των κλασσικών αξιών. Εκκεντρικότητα και ποπ κουλτούρα, με ψηλοτάκουνα, ξανθιές περούκες, ζωντανή κινηματογράφηση σκηνών και ταυτόχρονη προβολή  στη μεγάλη οθόνη του τεράστιου κυκλικού και περιστρεφόμενου σκηνικού, εξυπηρετούν την Φολξμπίνε που περπατά με τη ρόδα της εδώ και 127 χρόνια με τους πιο «παράδοξους στόχους».

Σήμερα το μεταμοντέρνο θέατρο έχει ξεπερασθεί κι’ αυτό που προβληματίζει είναι η συνέχεια, η αναδημιουργία και ο προορισμός του σύγχρονου θεάτρου.

Ο «Παίχτης», με τις εκπληκτικές ερμηνείες όλων των ηθοποιών που ρισκάρουν στον έρωτα και στο τζόγο με σκωπτική διάθεση, υπενθυμίζει «το γερμανικό ιδεώδες πλουτισμού» που αναμετριέται ηδονικά με ζωή και θάνατο. Το ζητούμενο είναι το παιχνίδι. Ας σκεφτούμε τον παίχτη που είναι απέναντί μας. Ποιος θα ποντάρει πριν χαθεί;

Συντελεστές

Σκηνοθεσία: Φρανκ Κάστορφ
Παίζουν: Alexander Scheer (Αλεξέι Ιβάνοβιτς), Sophie Rois (Αντονίνα Βασίλιεβνα Ταρασεβίτσεβα), Kathrin Angerer (Πολίνα Αλεξάντροβνα), Hendrik Arnst (Στρατηγός), Georg Friedrich (Μαρκήσιος ντε Γκριέ), Margarita Breitkreiz (Δεσποινίς Μπλανς), Mex Schlüpfer (Κύριος Άστλυ), Frank Büttner (Μαντάμ ντε Κομίνζ / Πόταπυτς), Sir Henry (Κροκόδειλος)
Σκηνικά – Κοστούμια: Bert Neumann
Φωτισμοί: Lothar Baumgarte
Μουσική: Sir Henry
Κάμερα: Andreas Deinert, Mathias Klütz
Μοντάζ ζωντανά επί σκηνής: Jens Crull
Ήχος: Klaus Dobbrick
Δραματουργία: Sebastian Kaiser

Φωτογραφίες: © Thomas Aurin