«Προτιμώ να φύγω παρά να πολεμήσω»: Οι Ρώσοι αντιδρούν στην επιστράτευση του Πούτιν. Αυτός είναι ο τίτλος δημοσιεύματος του βρετανικού Guardian, το οποίο αναφέρεται στον 33χρονο Αλεξάντερ και πώς αντέδρασε όταν έμαθε για την απόφαση του Βλαντιμίρ Πούτιν να κηρύξει μερική επιστράτευση στη Ρωσία για να ενισχύσει τις δυνάμεις στον πόλεμο της Ουκρανίας από τηλεφώνημα της ανήσυχης γυναίκας του.

«Σάσα, μπορεί να πάρουν κι εσένα» του είπε η σύζυγός του λίγη ώρα αφότου έφτασε στο γραφείο του στο κέντρο της Μόσχας.

Κι ενώ ο Αλεξάντερ υπηρέτησε στο στρατό ως κληρωτός πριν από περίπου 15 χρόνια, δεν βρέθηκε ποτέ σε πεδίο μάχης. Για τον λόγο αυτό, βρίσκεται σχετικά χαμηλά στη σειρά για επιστράτευση, την πρώτη που πραγματοποιείται στη Ρωσία μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Παρόλα αυτά, όπως και πολλοί άλλοι, ανησυχεί ότι μπορεί να λάβει την «povestka», το χαρτί της επιστράτευσής του, και να σταλεί στο μέτωπο.

«Προτιμώ να φύγω παρά να πολεμήσω σε αυτό τον πόλεμο», είπε o 33χρονος σε μια σύντομη συνέντευξη στην Guardian μέσω μιας εφαρμογής messenger. «Αν με καλέσουν, τότε θα ήθελα να φύγω [από τη χώρα]».

Όμως, εξαιτίας της νέας νομοθεσίας στη Ρωσία που ποινικοποιεί την λιποταξία, εξήγησε, ενδέχεται να βρεθεί αντιμέτωπος με ποινή κάθειρξης 10 ετών – ή και περισσότερων – αν το σκάσει. Αυτή η επιλογή «είναι αδύνατη», είπε, συμπληρώνοντας ότι πιθανότατα θα «πρέπει να πάει» στο στρατό, αν και θα βάλει τα δυνατά του να το αποφύγει.

Ο πόλεμος χτυπάει την πόρτα του σπιτιού τους

Εκατομμύρια Ρώσοι ξύπνησαν την Τετάρτη και συνειδητοποίησαν ότι υπάρχει περίπτωση να κληθούν να συμμετάσχουν στον πόλεμο της χώρας και στην κατοχή της Ουκρανίας. Για σχεδόν επτά μήνες, πολλοί Ρώσοι προσπάθησαν απλώς να αγνοήσουν την εισβολή στην Ουκρανία. Τώρα, για πολλές οικογένειες, ο πόλεμος χτυπάει την πόρτα του σπιτιού τους.

«Αυτό είναι που φοβόμασταν όλοι όταν ξεκίνησε ο πόλεμος», είπε μια μητέρα, που πιστεύει ότι ο γιος της θα μπορούσε να επιστρατευτεί.

Άλλοι δηλώνουν έτοιμοι να πολεμήσουν. Ένας άνδρας γύρω στα 30 με στρατιωτική εμπειρία δήλωσε στην εφημερίδα ότι θεωρεί πατριωτικό του καθήκον να πάει στο στρατό αν τον καλέσουν. «Θέλω να στηρίξω την πατρίδα μου», είπε.

Μέχρι στιγμής, η Ρωσία δεν έχει κλείσει τα σύνορα για να αποτρέψει την έξοδο νεαρών ανδρών που αποφεύγουν την επιστράτευση, πολλοί πιστεύουν όμως ότι μια τέτοια κίνηση δεν θα αργήσει πολύ.

Ρώσοι που φεύγουν από τη χώρα έχουν αγοράσει εισιτήρια για χώρες όπως η Τουρκία και η Αρμενία, όπου μπορούν να ταξιδέψουν χωρίς βίζα. Μεμονωμένα εισιτήρια για τις χώρες αυτές δεν είναι διαθέσιμα μέχρι αυτό το Σαββατοκύριακο, και ακόμη και τότε το κόστος τους μπορεί να ξεπερνά τα 3.000 δολάρια, αναφέρει το δημοσίευμα. Η Aviasales, ένας δημοφιλής ιστότοπος αεροπορικών εισιτηρίων, προσφέρει ακόμα και την επιλογή προορισμού «όπου μπορώ να πάω».

Πολλές ευρωπαϊκές χώρες έχουν κλείσει τα χερσαία σύνορά τους για τους Ρώσους, κάτι που περιορίζει ακόμα περισσότερο τις επιλογές διαφυγής. Επιπλέον, ακόμη και οι Ρώσοι που θα καταφέρουν να φύγουν κινδυνεύουν να διωχθούν για λιποταξία εάν επιστρατευθούν και δεν επιστρέψουν.

Σύμφωνα με τη βρετανική εφημερίδα, η παράδοση των χαρτιών επιστράτευσης έχει ήδη ξεκινήσει. Την ίδια στιγμή, Ρώσοι πολίτες που αντιτίθενται στον πόλεμο κατεβαίνουν στους δρόμους για να διαδηλώσουν, με πάνω από 1.000 συλλήψεις να σημειώνονται μέσα σε διάστημα μερικών ωρών από το διάγγελμα του Πούτιν, σε διάφορες ρωσικές πόλεις.

Ρώσοι που αντιτίθενται στον πόλεμο χρησιμοποιούν τη λέξη «mogilizatsia», ένα λογοπαίγνιο ανάμεσα στις λέξεις επιστράτευση και «mogila», που σημαίνει τάφος. «Ξέρουμε ότι είναι πολύ πιο επικίνδυνα εκεί από ό,τι λένε», λέει ο Αλεξάντερ. «Διαφορετικά, γιατί θα χρειαζόταν η επιστράτευση;».

Επιστράτευση: Μία απόφαση σημαντική σε συμβολισμό, αλλά βραδείας και αβέβαιης εφαρμογής

Η επιστράτευση που κηρύχθηκε χθες στη Ρωσία είναι μία ανακοίνωση σημαντική σε συμβολισμό, αλλά το αποτέλεσμά της δεν θα φανεί πριν από την παρέλευση μηνών και πιθανότατα θα αλλοιωθεί από τα χρόνια προβλήματα οργάνωσης της αλυσίδας διοίκησης, τροφοδοσίας και εκπαίδευσης που μαστίζουν τις ρωσικές ένοπλες δυνάμεις, γράφει, στο μεταξύ, το Γαλλικό Πρακτορείο, όπως αναμεταδίδει το Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων. Η ανακοίνωση του Βλαντίμιρ Πούτιν αφορά αρχικά 300.000 εφέδρους.

Ο αριθμός μπορεί να φαίνεται σημαντικός συγκρινόμενος με την δύναμη των 220.000 ρώσων στρατιωτών – περιλαμβανομένων των αντικαταστάσεων – που στάλθηκαν στο ουκρανικό μέτωπο από την έναρξη της ρωσικής εισβολής στις 24 Φεβρουαρίου, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του James Rand, αναλυτή του βρετανικού Janes.

Δυτικοί παρατηρητές σημειώνουν ότι η απόσταση ανάμεσα στην εξαγγελία της Μόσχας και την εφαρμογή στο πεδίο της μάχης είναι μεγάλη. «Καμία επιστράτευση δεν είναι εφικτή από την μία ημέρα στην άλλη», διαβεβαιώνει ο James Rand και αναφέρεται στο ανελαστικό διάστημα των τριών μηνών ανάμεσα στην έκδοση της διαταγής και την αποστολή του εκπαιδευμένου στρατιώτη στην μάχη.

«Θα πάρει μήνες για να φανεί κάποια αλλαγή, αν υπάρξει αλλαγή», επιβεβαιώνει ο Christopher Miller, ειδικός για θέματα Ρωσίας του Ινστιτούτου Ερευνας για τις Διεθνείς Σχέσεις (FPRI) της Φιλαδέλφειας.

«Αυτό που έχουμε μάθει μέχρι σήμερα για τις στρατιωτικές εφεδρείες της Ρωσίας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι θα υπάρξουν δυσκολίες στην επιστράτευση και την εκπαίδευση, καθώς και στην ανάπτυξη στρατιωτικών δυνάμεων στο μέτωπο με τον απαραίτητο εξοπλισμό».

Η εκπαίδευση ενός στρατιώτη στη μάχη, μια περίπλοκη ιστορία, κυρίως για τον ρωσικό στρατό

Από τις πρώτες ημέρες του πολέμου, ο πρώην σοβιετικός στρατός έδειξε μεγάλες δυσκολίες συντονισμού μεταξύ των μονάδων και των διαφορετικών όπλων (Στρατός Ξηράς, Αεροπορία, Πολεμικό Ναυτικό), καθώς και οργάνωσης και ανάπτυξης της βασικής επιμελητειακής υποστήριξης για την διεξαγωγή των μαχών. Το ίδιο ισχύει για την κυκλοφορία των διαταγών του γενικού επιτελείου προς το μέτωπο ή για την μετάβαση των πληροφοριών από το μέτωπο προς το επιτελείο.

Κατά συνέπεια, η κινητοποίηση 300.000 ανδρών υποχρεώνει τον ρωσικό στρατό να αφιερώσει τεράστιες προσπάθειες στους τομείς αυτούς.

Ορισμένοι παρατηρητές εκτιμούν ότι οι έφεδροι μπορούν να σταλούν γρήγορα για να συμπληρώσουν τις μονάδες που έχουν μερικώς καταστραφεί και για να εκτελέσουν απλές αποστολές όπως η οδήγηση φορτηγών ή η επάνδρωση περιπόλων παρακολούθησης.

Αντίθετα, η εκπαίδευση ενός στρατιώτη -και η διασφάλιση του φρονήματός του – στην μάχη είναι μια άλλη πολύ πιο περίπλοκη ιστορία. Κυρίως αν ο εξοπλισμός του είναι ο στοιχειώδης.

«Δεν υπάρχει επάρκεια χειμερινών στολών, ιατρικού εξοπλισμού και μερίδων φαγητού», λέει ο James Rand. Και η στελέχωση των δυνάμεων φαίνεται ανεπαρκής: «πώς θα επιστρατεύσουν αξιωματικούς και υπαξιωματικούς για την δύναμη αυτή;», αναρωτιέται επιμένοντας σε ορισμένες απαραίτητες ειδικότητες όπως είναι τα μέλη μονάδων αναγνώρισης ή οι πυροβολητές.

Στην πραγματικότητα, η επιστράτευση που κηρύχθηκε χθες μάλλον τονίζει την βούληση για την αύξηση της στρατιωτικής δύναμης παρά για την θεραπεία αδυναμιών.

«Ο ρωσικός στρατός ηττήθηκε στρατιωτικά», γράφει ο γάλλος στρατιωτικός ιστορικός Cédric Mas στο Twitter. «Ομως η Ρωσία διαθέτει μεγαλύτερο στρατηγικό και δημογραφικό βάθος από τη Ουκρανία και υπολογίζει να νικήσει κατά βάρος».

Νεκροί, τραυματίες, λιποτάκτες

Εδώ και μία δεκαπενταετία, η Μόσχα περιόρισε τον χρόνο της στρατιωτικής θητείας στον έναν χρόνο και έριξε το βάρος στην συγκρότηση ενός κατά 80% επαγγελματικού στρατού. Η πραγματικότητα απέχει πολύ.

Οι κληρωτοί, σύμφωνα με τον ρωσικό νόμο, δεν είναι προορισμένοι για να σταλούν στο μέτωπο. Ομως το ρωσικό γενικό επιτελείο παράβλεψε τον νόμο και έφθασε μέχρι να αποσπά -κάτω από μικρότερη ή μεγαλύτερη πίεση – στην Ουκρανία την υπογραφή συμβολαίων από κληρωτούς που έγιναν από την μία ημέρα στην άλλη επαγγελματίες στρατιώτες, τουλάχιστον σε διοικητικό επίπεδο.

Σήμερα, αυτοί οι στρατιώτες είναι εγκλωβισμένοι από την διαταγή του Κρεμλίνου. «Το διάταγμα του Πούτιν απαγορεύει εξ ορισμού σε οποιονδήποτε να φύγει», δηλώνει ο ιστορικός Chris Owen, ο οποίος κάνει την εκτίμηση ότι ένας από τους στόχους της επιστράτευσης είναι «να σταματήσει η αποσάθρωση του ρωσικού στρατού, είτε πρόκειται για νεκρούς, για τραυματίες, για τραυματισμένους ψυχικά και λιποτάκτες».

«Σύμφωνα με τα στοιχεία, η αποτελεσματικότητα στην μάχη καταρρέει αρκετά γρήγορα, έπειτα από 140 έως 180 ημέρες. Πολλοί σήμερα πολεμούν στο μέτωπο εδώ και 200 ημέρες», λέει.

Μόνο από στρατιωτικής πλευράς της σύρραξης, η ανακοίνωση του Βλαντίμιρ Πούτιν φέρνει λιγότερες βεβαιότητες και δημιουργεί περισσότερα ερωτηματικά. Και ένα δεδομένος θα βαρύνει στην ζυγαριά: κάθε ημέρα που περνά φέρνει τους στρατιώτες πιο κοντά στην τρομερή δριμύτητα του χειμώνα.

Οι επιθετικές επιχειρήσεις θα βρίσκονται σε αργή κίνηση. Τα δύο στρατόπεδα θα ακινητοποιηθούν επί εβδομάδες μέχρι το λιώσιμο των πάγων τον Φεβρουάριο-Μάρτιο», λέει ο Chris Owen. «Δεν είναι κακή στιγμή για αντικαταστάσεις», προσθέτει θεωρώντας ότι ο Πούτιν θα μπορέσει να ξεκουράσει και να αναδιοργανώσει τον εξαντλημένο σήμερα στρατό του κατά την διάρκεια της περιόδου του μεγάλου κρύου.

«Οι Ουκρανοί έχουν μία καλή ευκαιρία να ανακτήσουν επιπλέον εδάφη τις επόμενες εβδομάδες στο Ντονμπάς και στον νότο», εκτιμά ο Chris Miller.