Τα μεγαλύτερα διλήμματα της ζωής

Από την εποχή των σπηλαίων, ο άνθρωπος είχε τις αντιρρήσεις του με τον κόσμο, το πώς δουλεύει, το πού πάει κ.λπ., υιοθετώντας επιχειρήματα υπέρ της μίας ή της άλλης άποψης.

Οι φιλοσοφικές αναζητήσεις ήταν εξάλλου το αγαπημένο χόμπι της ανθρωπότητας ήδη από πολύ νωρίς, με ρητορικά σχήματα και σοφιστείες να εφαρμόζονται αθρόα στην προσπάθεια να πειστούν οι αντιρρησίες για την εγκυρότητα της αντίθετης άποψης.

Κι αν είναι αλήθεια ότι οι συζητήσεις αυτές ποτέ δεν πρόκειται να λάβουν οριστική απάντηση, θα συνεχίσουν έτσι να απασχολούν καθηγητές φιλοσοφίας, διανοητές και απλούς θνητούς, όντας το απαραίτητο αλατοπίπερο της ζωής.

Επιχειρήματα λοιπόν που δεν μπορούν να κερδηθούν, καθώς τα ερωτήματα δεν επιδέχονται μιας ξεκάθαρης απάντησης…

Εξέλιξη ή ευφυής σχεδιασμός;

Οι θεολόγοι και οι επιστήμονες είναι στα όπλα εδώ και αιώνες με το συγκεκριμένο θέμα. Από τη μια η οργανωμένη θρησκεία, που θέλει το Υπέρτατο Ον να έχει δημιουργήσει τον κόσμο στα πρότυπα του ευφυούς σχεδιασμού, και από την άλλη η σύγχρονη επιστήμη με τα κελεύσματα του Δαρβίνου για την εξέλιξη των ειδών και τις θεωρίες της αστροφυσικής για την απαρχή των πάντων. Η απάντηση για τον καθένα θα είναι πάντα θέμα γούστου…

DNA ή περιβάλλον;

Είναι ο τρόπος που μεγαλώνουμε που επηρεάζει τον χαρακτήρα μας ή μήπως ερχόμαστε στον κόσμο με προδιαγραμμένες νόρμες προσωπικότητας; Το διαπρεπές ερώτημα «γενετική προδιάθεση ή επίδραση του περιβάλλοντος» συνεχίζει να απασχολεί την επιστήμη, θέτοντας την εξελικτική βιολογία απέναντι στην κοινωνική ψυχολογία. Κι αν ο πρόχειρος διεπιστημονικός συμβιβασμός ισχυρίζεται ότι ερχόμαστε στον κόσμο με δυνατότητες, οι οποίες θα γίνουν ικανότητες κάτω από την επίδραση του περιβάλλοντος, αυτό δεν καλύπτει προφανώς καμία από τις εμπλεκόμενες πλευρές…

Ευθανασία

Η υποβοηθούμενη αυτοκτονία είναι ένα από τα καυτά ερωτήματα των σύγχρονων κοινωνιών, με την πρακτική να καταδικάζεται από τόσους και τόσους, την ίδια στιγμή που άλλοι βλέπουν στο θέμα ανθρωπιστικά κίνητρα, αλλά και τη δυνατότητα καθενός στην αυτοδιάθεση. Να ζήσεις λοιπόν στη φρίκη του πόνου ή να φύγεις από τη ζωή ήρεμα, ιδού το ερώτημα…

Θανατική ποινή

Την ώρα που ο κόσμος δεν είχε άλλοτε πρόβλημα να κάνει τη θανατική ποινή δημόσιο θέαμα, το θέμα έχει μπει πλέον σε νέο πλαίσιο, καθώς η Δύση τουλάχιστον δεν θέλει τις κοινωνίες της τιμωρητικές. Είναι ο σωφρονισμός του εγκληματία το μεγάλο ζητούμενο πια του ποινικού συστήματος και το ερώτημα είναι αν νιώθουν έτοιμες οι κοινωνίες να αποτινάξουν τις εξαντλητικές ποινές και την αφαίρεση της ζωής στο όνομα του κοινωνικού καλού; Τι γίνεται όμως στις περιπτώσεις των αμετανόητων κατά συρροή δολοφόνων και παιδοκτόνων; Αξίζει εκεί να σωθεί η ζωή τους;

Άμβλωση

Έχει η γυναίκα το δικαίωμα να τερματίσει μια ανεπιθύμητη κύηση; Πότε ένα έμβρυο είναι αληθινά ζωντανό; Είναι κάθε ζωή πολύτιμη και πρέπει να διατηρηθεί με κάθε κόστος ή μήπως είναι καλύτερα να μην έρχονται στον κόσμο παιδιά χωρίς τις απαραίτητες γονεϊκές εγγυήσεις; Και τέλος, οφείλουν οι κυβερνήσεις να παίρνουν αποφάσεις εξ ονόματος των πολιτών τους ή μήπως πρέπει να αποφασίζει ο καθένας ξεχωριστά για τα μεγάλα θέματα της ζωής του; Ναι, πραγματικά ακανθώδες το θέμα της έκτρωσης…

Ελεύθερη βούληση ή πεπρωμένο;

Αν ο Θεός είναι παντογνώστης και έχει δει ό,τι πρόκειται να συμβεί στο μέλλον για όλους, τότε μιλάμε για μοίρα που σφραγίζει τις κινήσεις και το μέλλον μας. Αν, από την άλλη, η επιλογή βασίζεται στην ελεύθερη βούληση του ατόμου, τότε δεν μιλάμε για πεπρωμένο, αλλά για ώριμους ανθρώπους που μπορούν να πάρουν τη ζωή στα χέρια τους, μη μοιάζοντας πια με πιόνια μιας μεταφυσικής σκακιέρας. Το μεγάλο δίλημμα συνδέεται επιπρόσθετα και με το θέμα της ευθύνης: αν δεν αποφασίζεις μόνος σου για τη ζωή, έρμαιο καθώς είσαι μιας τύχης προδιαγραμμένης, τότε για ποια ατομική ευθύνη να μιλήσουμε; Υπάρχει λοιπόν ένα ανώτερο πλάνο που κατευθύνει τις κινήσεις μας ή είμαστε απολύτως υπεύθυνοι για τις επιλογές της ζωής μας, καλές και κακές;

Ηθική: σχετική ή οικουμενική;

Το πρόβλημα της ηθικής απασχόλησε κάθε φιλόσοφο που προσπάθησε να συλλάβει μια διαφορετική εξήγηση του κόσμου, γεννώντας έτσι τον αυτόνομο κλάδο της ηθικής φιλοσοφίας, καθώς τόσο μελάνι έχει χυθεί πάνω στο θέμα! Υπάρχουν λοιπόν παγκόσμιοι νόμοι στους οποίους υπακούει η ηθική ή μήπως το πράγμα είναι σχετικό και καθορίζεται κάθε φορά από τις ιδιαίτερες χωροχρονικές συνθήκες κάθε κοινωνίας; Είναι το ζήτημα του καλού και του κακού, του δίκαιου και του άδικου, σχετικιστικές συμβάσεις στις οποίες απαντά χωριστά κάθε κοινότητα ανθρώπων ή μήπως όλα τους υπακούουν σε διαχρονικούς νόμους αρετής, τους οποίους δεν μπορούμε να αποτινάξουμε ως ανθρώπινα όντα; Αν δεν υπάρξει απάντηση εδώ, τότε τόσο το θέμα της προσωπικής ευθύνης όσο και όλο το ποινικό σύστημα μένουν φιλοσοφικά στον αέρα…

Η κότα ή το αυγό;

Σε κάτι που μοιάζει με σόφισμα, το αστείο επιχείρημα χωρίζει τους στοχαστές σε ομάδες εδώ και εκατοντάδες χρόνια, καθώς πίσω από το ανάλαφρο δίλημμα κρύβεται το διαχρονικό ερώτημα της εξέλιξης των ειδών ή του ευφυούς σχεδιασμού. Αλλιώς διατυπωμένο, το δίλημμα ρωτά αν τα ζώα εξελίχθηκαν και κατόπιν αναπαράχθηκαν ή αν αντιθέτως έχουν εκκολαφθεί πρώτα, πριν ξεκινήσει δηλαδή ο πρώτος κύκλος της ζωής τους. Έπεται ότι δεν περιμένουμε από τους ζωολόγους να λύσουν το φιλοσοφικό ερώτημα…

Υπάρχει Θεός;

Από την απαρχή της καταγεγραμμένης Ιστορίας, δεν υπάρχει απορία που να απασχόλησε τον άνθρωπο τόσο έντονα και επιτακτικά όσο η ύπαρξη του Υπέρτατου Όντος! Από τη μια έχουμε τις οργανωμένες θρησκείες, που σκιαγραφούν το περίγραμμα της απάντησης με περίπλοκα συστήματα πίστης, και από την άλλη όλης της Γης τα άθεα πνεύματα, που απαντούν με ένα ξερό και μονολεκτικό «όχι». Πού πάει όμως η ψυχή μετά τον θάνατο; Πού να πιστέψεις όταν σε χτυπήσουν όλα τα δεινά της οικουμένης; Πολλά θέματα συνδέονται με το διαπρεπέστερο ερώτημα της οικουμένης, το οποίο είναι τόσο δύσκολο να αποδείξεις όσο και να καταρρίψεις…