Τα σχέδια της Ευρωπαϊκής Ένωσης για στενότερη συνεργασία με τη Λιβύη στο μεταναστευτικό μπορεί να οδηγήσουν στην πυροδότηση ανεξέλεγκτης κακομεταχείρισης και αυθαίρετης κράτησης, υπό άθλιες συνθήκες, χιλιάδων προσφύγων και μεταναστών, τονίζει, σε ανακοίνωσή της, η Διεθνής Αμνηστία.
Τον προηγούμενο μήνα, η Ε.Ε. ανακοίνωσε τα σχέδιά της για παράταση της ναυτικής αποστολής της στη Μεσόγειο εναντίον των διακινητών, της «Επιχείρησης Σοφία», για ακόμη έναν χρόνο, αλλά και τα σχέδιά της για την εκπαίδευση της ακτοφυλακής της Λιβύης, την ενίσχυση των ικανοτήτων της και την ανταλλαγή πληροφοριών, μετά το αίτημα της νέας κυβέρνησης της Λιβύης. Ωστόσο, οι μαρτυρίες που συνελέγησαν από την οργάνωση κατά τη διάρκεια επισκέψεων στη Σικελία και την Πούλια, τον Μάιο του 2016, αποκαλύπτουν περιστατικά συγκλονιστικής κακομεταχείρισης από την ακτοφυλακή της Λιβύης, όπως επίσης και στα κέντρα κράτησης μεταναστών σε αυτήν τη χώρα, σκηνές πυροβολισμών και ξυλοδαρμών κατά τη διάρκεια της περισυλλογής τους από την ακτοφυλακή ή οδυνηρά βασανιστήρια και κακομεταχείριση στα κέντρα κράτησης. Σε μία περίπτωση, η ακτοφυλακή της Λιβύης εγκατέλειψε ένα πλοίο με περίπου 120 άτομα, αντί να προβεί στη διάσωσή τους.
«Η Ευρώπη δεν θα έπρεπε, καν, να εξετάζει το ενδεχόμενο συμφωνίας συνεργασίας με τη Λιβύη, εάν αυτή η συνεργασία έχει σαν αποτέλεσμα, άμεσα ή έμμεσα, τόσο ωμές παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η Ε.Ε. έχει επανειλημμένα δείξει την επιθυμία της να διακόψει την εισροή προσφύγων και μεταναστών στην ήπειρο, σχεδόν με οποιοδήποτε κόστος, με τα ανθρώπινα δικαιώματα να έρχονται σε δεύτερη μοίρα», αναφέρει στην ανακοίνωση η Μαγκνταλένα Μουχράμπι (Magdalena Mughrabi), αναπληρώτρια διευθύντρια της Διεθνούς Αμνηστίας για τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική.
Παρά τη βία και την ανομία που επικρατεί στη Λιβύη, όπου ξέσπασαν πάλι ένοπλες συγκρούσεις το 2014, εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες και μετανάστες, κυρίως από την Υποσαχάρια Αφρική, συνεχίζουν να ταξιδεύουν προς τα εκεί, διαφεύγοντας από τον πόλεμο, την καταδίωξη ή την ακραία φτώχεια από χώρες όπως η Ερυθραία, η Αιθιοπία, η Νιγηρία και η Σομαλία, τις περισσότερες φορές με την ελπίδα να φτάσουν στην Ευρώπη. Άλλοι έχουν ζήσει για χρόνια στη Λιβύη, αλλά θέλουν να εγκαταλείψουν τη χώρα, διότι παραμένουν απροστάτευτοι από την εκάστοτε κυβέρνηση και ζουν με τον συνεχή φόβο ότι κάποια τοπική συμμορία ή ακόμα και η αστυνομία θα τους σταματήσει, θα τους ξυλοκοπήσει και θα τους ληστέψει, εξηγεί η Διεθνής Αμνηστία.
Σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR), περισσότεροι από 2.100 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους, στην προσπάθειά τους να διασχίσουν το επικίνδυνο θαλάσσιο πέρασμα προς την Ιταλία, μόνο τους πρώτους πέντε μήνες αυτού του χρόνου. Περισσότεροι από 49.000 επέζησαν από το ταξίδι προς την Ιταλία, σχεδόν όλοι διασώθηκαν από ευρωπαϊκές ναυτικές δυνάμεις, ΜΚΟ και εμπορικά πλοία.
Σε μερικές περιπτώσεις, οι κρατούμενοι δραπέτευσαν ή απελευθερώθηκαν από τους άνδρες για τους οποίους αναγκάστηκαν να δουλέψουν και τους βοήθησαν να ανέβουν σε βάρκες με αντάλλαγμα την εργασία τους. Σε άλλες περιπτώσεις, οι διακινητές διαπραγματεύονταν την απελευθέρωση κρατουμένων- συχνά με το να δωροδοκούν τους φύλακες των κέντρων κράτησης- ώστε να καταφέρουν να τους αναγκάσουν (σσ τους κρατούμενους) να πληρώσουν, για ακόμη μία θαλάσσια διαδρομή, το ποσό των 1.000 αμερικανικών δολαρίων ο καθένας. Ο Μοχάμεντ, ο οποίος βρισκόταν υπό κράτηση σε κέντρο στην Αλ Ζαουίγια (al-Zawiya) αφότου η βάρκα του αναχαιτίστηκε τον Ιανουάριο του 2016, είπε πως οι διακινητές δωροδοκούσαν τους φύλακες με «αυτοκίνητα γεμάτα προϊόντα» με αντάλλαγμα την απελευθέρωση κρατουμένων.
Σύμφωνα με αξιωματούχους της ακτοφυλακής, οι πρόσφυγες και οι μετανάστες που συλλαμβάνονται στην προσπάθειά τους να διασχίσουν το πέρασμα, συνήθως, επιστρέφονται στα κέντρα κράτησης μεταναστών στη Λιβύη. Από το 2011, η Διεθνής Αμνηστία έχει συλλέξει πληθώρα μαρτυριών από πρώην κρατούμενους, συμπεριλαμβανομένων ανδρών, γυναικών και ασυνόδευτων ανηλίκων, οι οποίοι επισημαίνουν με λεπτομέρεια τις άθλιες συνθήκες, τη βία και τη σεξουαλική κακοποίηση που υπέστησαν σε τέτοιου είδους κέντρα, που είναι διάσπαρτα στη Λιβύη. Τα πιο πρόσφατα στοιχεία καταδεικνύουν ότι αυτού του είδους η κακομεταχείριση συνεχίζεται αμείωτη.
Τα κέντρα υπάγονται στο Τμήμα για την Καταπολέμηση της Παράτυπης Μετανάστευσης (DCIM), το οποίο, θεωρητικά, ελέγχεται από το υπουργείο Εσωτερικών της Λιβύης, αλλά στην πραγματικότητα πολλά από αυτά τα κέντρα ελέγχονται από μέλη ένοπλων ομάδων. Η κυβέρνηση εθνικής συνεννόησης, που απολαμβάνει διεθνή στήριξη, αναμένεται να αποκτήσει τον αποτελεσματικό έλεγχο αυτών των κέντρων. Σύμφωνα με την UNHCR, αυτήν τη στιγμή υπάρχουν 24 τέτοια κέντρα σε ολόκληρη τη Λιβύη.
Πρώην κρατούμενοι- ανάμεσά τους άνθρωποι που συνελήφθησαν στη θάλασσα, όπως επίσης και αλλοδαποί που συνελήφθησαν στους δρόμους της Λιβύης- ανέφεραν ότι οι φρουροί τούς ξυλοκοπούσαν καθημερινά, χρησιμοποιώντας ξύλινες ράβδους, σωλήνες, ηλεκτρικά καλώδια και όπλα, αλλά και κάνοντας χρήση ηλεκτροσόκ, ενώ οι ίδιοι κοιμούνταν κάτω χωρίς καμία προστασία από τα ακραία καιρικά φαινόμενα. Οι φρουροί ψέκαζαν συχνά την περιοχή με νερό, αναγκάζοντάς τους να κοιμούνται στο βρεγμένο κρύο πάτωμα.
Κανένα από τα κέντρα κράτησης που ελέγχονται από το Τμήμα για την Καταπολέμηση της Παράτυπης Μετανάστευσης (DCIM) δεν έχει γυναίκες φύλακες, αυξάνοντας έτσι τον κίνδυνο της σεξουαλικής κακοποίησης. Αρκετοί άνθρωποι δήλωσαν πως είδαν με τα ίδια τους τα μάτια πρόσφυγες και μετανάστες να πεθαίνουν κατά τη διάρκεια της κράτησής τους, είτε να πυροβολούνται, είτε να ξυλοκοπούνται μέχρι θανάτου από τους φύλακες.
Πρώην κρατούμενοι διαμαρτυρήθηκαν, επίσης, για την έλλειψη φαγητού και πόσιμου νερού, καθώς και για την ανεπαρκή ιατρική περίθαλψη και τις άθλιες συνθήκες που οφείλονταν στην έλλειψη εγκαταστάσεων υγιεινής, οι οποίες οδήγησαν, όπως πολλοί ανέφεραν, σε δερματικές παθήσεις. Εξήγησαν πως ακόμα κι όταν γιατροί από ανθρωπιστικές οργανώσεις ήρθαν να τους δουν, μπόρεσαν να δουν μόνο έναν μικρό αριθμό κρατουμένων, οι οποίοι συνήθως φοβούνταν να αναφέρουν τραυματισμούς που προκαλούνταν από τους φρουρούς. Η φαρμακευτική αγωγή που τους δόθηκε, κατασχέθηκε, επίσης, από τους φρουρούς.
Οι χριστιανοί αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο κακομεταχείρισης στα κέντρα κράτησης της Λιβύης. Ο Ομάρ, ένας 26χρονος άνδρας από την Ερυθραία, ο οποίος βρισκόταν υπό κράτηση σε κέντρο στην al-Zawiya, είπε στην οργάνωση: «Μισούν τους χριστιανούς. Εάν είσαι χριστιανός, το μόνο που μπορώ να πω είναι ας σε βοηθήσει ο Θεός, εάν το ανακαλύψουν. Αν δουν σταυρό ή θρησκευτικό τατουάζ σε χτυπούν πολύ περισσότερο».
