Ο Ντόναλντ Τραμπ έχει διαμαρτυρηθεί επανειλημμένα για τη Διώρυγα του Παναμά και τα τέλη που πληρώνουν οι ΗΠΑ, αποκαλώντας τον ζωτικής σημασίας διάδρομο μεταφοράς και ένα «ανόητο δώρο [στον Παναμά] που δεν έπρεπε ποτέ να δοθεί» απειλώντας να το πάρει πίσω. Αλλά έχει επίσης επανειλημμένα κατηγορήσει την Κίνα ότι την ελέγχει. Κατά την ορκωμοσία του ο Τραμπ ισχυρίστηκε, χωρίς να προσκομίσει στοιχεία, ότι «η Κίνα εκμεταλλεύεται τη διώρυγα του Παναμά και δεν τη δώσαμε εμείς. Τη δώσαμε στον Παναμά και την παίρνουμε πίσω».
Ποιος ελέγχει πραγματικά τη διώρυγα;
Η διώρυγα μήκους 82 χιλιομέτρων, η οποία συνδέει τον Ατλαντικό και τον Ειρηνικό ωκεανό, κατασκευάστηκε και ανήκε στις ΗΠΑ στις αρχές της δεκαετίας του 1900, πριν δοθεί τελικά στον Παναμά το 1977 βάσει συνθήκης που εγγυάται την ουδετερότητά του.
Το 2021 η συμφωνία που επιτρέπει στην Panama Ports Company να συνεχίσει ως διαχειριστής παρατάθηκε κατά 25 έτη. Οι ΗΠΑ είναι ο μεγαλύτερος χρήστης της διώρυγας του Παναμά και είναι υπεύθυνες για περίπου τα τρία τέταρτα του φορτίου που διακινείται μέσω αυτής κάθε χρόνο. Η Κίνα είναι δεύτερη.
Ποια είναι η επιρροή ή η παρουσία της Κίνας;
Υπάρχει ένα λιμάνι σε κάθε άκρο της διώρυγας το οποίο διαχειρίζεται μια εταιρεία με έδρα το Χονγκ Κονγκ. Πιθανότατα σε αυτό αναφερόταν ο Τραμπ όταν είπε: «Η Κίνα εδρεύει και στις δύο άκρες της διώρυγας του Παναμά». Συνολικά πέντε λιμάνια γειτνιάζουν με τη διώρυγα, ενώ άλλα ανήκουν σε ξένες εταιρείες, μεταξύ των οποίων και αμερικανικές, αναφέρει σε ανάλυσή του ο Guardian.
Το 1996, ο Παναμάς παραχώρησε σε μια εταιρεία του Χονγκ Κονγκ, που τότε ονομαζόταν Hutchison-Whampoa, την άδεια εκμετάλλευσης του λιμένα Balboa, στην πλευρά του Ειρηνικού, και του λιμένα Cristobal, στην πλευρά του Ατλαντικού. Η σύμβαση δεν έδινε στην Hutchison-Whampoa την κυριότητα των λιμανιών, αλλά της επέτρεπε να τα λειτουργεί για λογαριασμό της κυβέρνησης του Παναμά. Ο φορέας εκμετάλλευσης των λιμανιών είναι σήμερα γνωστός ως Hutchison Ports, θυγατρική του ομίλου επιχειρήσεων CK Hutchison Holdings με έδρα το Χονγκ Κονγκ, που ανήκει στον δισεκατομμυριούχο Li Ka-shing.
Το 1999 το υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ δήλωσε σε απάντηση στην ανάθεση των παραχωρήσεων στη Hutchison-Whampoa ότι οι αξιωματούχοι του είχαν ερευνήσει διεξοδικά το θέμα και «δεν έχουν ανακαλύψει κανένα στοιχείο που να υποστηρίζει το συμπέρασμα ότι η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας θα είναι σε θέση να ελέγχει τις εργασίες της διώρυγας».
Την Τετάρτη, η εκπρόσωπος του κινεζικού υπουργείου Εξωτερικών Mao Ning δήλωσε: «Η Κίνα δεν συμμετέχει στη διαχείριση και τη λειτουργία της διώρυγας και ποτέ δεν παρενέβη στις υποθέσεις της διώρυγας».
Εύλογες ανησυχίες
Ορισμένοι αμερικανοί αξιωματούχοι και αναλυτές δήλωσαν ότι υπάρχουν εύλογες ανησυχίες σχετικά με την έντονη παρουσία μιας κινεζικής εταιρείας σε ένα στρατηγικά σημαντικό κανάλι, αλλά πιστεύουν ότι τα σχόλια του Τραμπ αποσκοπούν στην πραγματικότητα στον περιορισμό της αυξανόμενης διπλωματικής και οικονομικής παρουσίας του Πεκίνου στη Λατινική Αμερική. Τα τελευταία χρόνια η Κίνα έχει πείσει αρκετές χώρες -συμπεριλαμβανομένου του Παναμά το 2017- να εγκαταλείψουν την αναγνώρισή τους στην Ταϊβάν και να συνάψουν διπλωματικές σχέσεις με το Πεκίνο.
Ο υπουργός Εξωτερικών του Τραμπ, Μάρκο Ρούμπιο, διερωτήθηκε αν κινεζικές εταιρείες θα μπορούσαν να πάρουν τον έλεγχο των λιμανιών με εντολή του Πεκίνου και «να τα κλείσουν ή να εμποδίσουν τη διέλευσή μας».
Ο Παναμάς ήταν η πρώτη χώρα της Λατινικής Αμερικής που προσχώρησε στην κινεζική πρωτοβουλία «belt and road» το 2017. Το πρόγραμμα ξένων επενδύσεων συνδέεται συχνά με τη γεωπολιτική διπλωματία και τους στόχους επιρροής του Πεκίνου. Η πρωτοβουλία έχει προκαλέσει ανησυχίες ότι αποτελεί μια μορφή οικονομικού ιμπεριαλισμού που δίνει στην Κίνα υπερβολική επιρροή σε άλλες χώρες, συχνά μικρότερες και φτωχότερες.
Ορισμένοι αναλυτές πιστεύουν ότι αυτό είναι το πραγματικό κίνητρο πίσω από τη ρητορική του Τραμπ. Ο Euclides Tapia, καθηγητής διεθνών σχέσεων στο Πανεπιστήμιο του Παναμά, δήλωσε ότι το «ψευδές επιχείρημα» του Τραμπ έχει σχεδιαστεί για να κρύψει την επιθυμία του να δει τον Παναμά να μειώνει στο ελάχιστο τις σχέσεις του με την Κίνα. «Ο Τραμπ σίγουρα προσπαθεί να τρομάξει τον Παναμά», δήλωσε η ειδικός διεθνών σχέσεων του Πανεπιστημίου του Essex, Natasha Lindstaedt. «Αυτό είναι ένα διαπραγματευτικό εργαλείο ή ένας αντιπερισπασμός, ή και τα δύο».
Ποια είναι η θέση του Παναμά
Ο πρόεδρος του Παναμά, Jose Raul Mulino, αρνήθηκε την ύπαρξη οποιασδήποτε ξένης επιρροής στο λιμάνι και δήλωσε ότι η χώρα του το διαχειρίζεται με βάση την αρχή της ουδετερότητας. «Η διώρυγα είναι και θα παραμείνει του Παναμά», δήλωσε ο Μουλίνο.
Η κυβέρνηση της πόλης του Παναμά έχει επίσης διαμαρτυρηθεί στα Ηνωμένα Έθνη για τις απειλές του Τραμπ. Ανεξάρτητα από αυτό, την Τετάρτη οι Αρχές του Παναμά ξεκίνησαν έλεγχο της Hutchison Ports.
Η «εξαντλητική έρευνα είχε στόχο να διασφαλίσει την αποτελεσματική και διαφανή χρήση των δημόσιων πόρων», δήλωσαν οι λιμενικές αρχές. Η Hutchison Ports PPC ανέφερε σε ανακοίνωσή της ότι «διατηρούσε και θα συνεχίσει να διατηρεί μια διαφανή και συνεργατική σχέση» με τις αρχές του Παναμά.
