«Η Ευρωπαϊκή Ένωση επιδεικνύει τις ικανότητές της στην άμυνα. Το ΝΑΤΟ δεν είναι ευχαριστημένο». Έτσι ξεκινά σημερινό άρθρο-ανάλυση του «Politico», εξηγώντας ότι για χρόνια τα δύο θεσμικά όργανα με έδρα τις Βρυξέλλες δεν επικοινωνούσαν σχεδόν καθόλου, όταν επρόκειτο για την άμυνα, εκτός από κάποια στρατιωτική συνεργασία σε περιοχές όπως τα Βαλκάνια, επειδή δεν χρειάστηκε.
Η άμυνα ήταν το πεδίο του ΝΑΤΟ (είναι άλλωστε μια στρατιωτική συμμαχία), ενώ η ΕΕ ασχολούνταν με το εμπόριο, τη γεωργία, την κλιματική αλλαγή και άλλα. Η κατάσταση, σημειώνουν οι αρθογράφοι, συνοψίζεται σε μια φράση, που είναι δημοφιλής στους στρατιωτικούς κύκλους: «Οι ΗΠΑ πολεμούν, ο ΟΗΕ ταΐζει, η ΕΕ χρηματοδοτεί». Αυτό τώρα αλλάζει, όπως σημειώνει το «Politico».
Οι εκκλήσεις πληθαίνουν, ώστε η επόμενη Ευρωπαϊκή Επιτροπή, που θα σχηματιστεί μετά τις εκλογές, τον Ιούνιο, και πιθανώς θα έχει επικεφαλής την Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, να αποκτήσει για πρώτη φορά Επίτροπο Άμυνας. Το πρόσωπο στη θέση αυτή θα είναι υπεύθυνο για τη διάθεση δισεκατομμυρίων ευρώ στην αμυντική βιομηχανία της Ευρώπης, με σκοπό να βοηθήσει τις ανάγκες του μπλοκ, καθώς και εκείνες της Ουκρανίας.
Με αφορμή τον πόλεμο στην Ουκρανία και την πιθανή επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο, η ΕΕ θέλει τα μέλη της να αρχίσουν να σκέφτονται το δικό τους μέλλον όσον αφορά την άμυνα, στο οποίο δεν θα βασίζονται υπερβολικά στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Στο ΝΑΤΟ, όπου οι ΗΠΑ είναι το βασικό μέλος, που έχει απολαύσει επί δεκαετίες την υπεροχή του τρόπου με τον οποίο οι περισσότερες χώρες της ΕΕ συντονίζουν τις αμυντικές πολιτικές, ηχούν καμπάνες συναγερμού.
«Δεν είναι δυνατόν η ΕΕ και το ΝΑΤΟ να παρουσιάζουν στη Γερμανία, στη Δανία ή στην Πολωνία δύο αντικρουόμενους καταλόγους στόχων ή δυνατοτήτων», δήλωσε ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ, Γενς Στόλτενμπεργκ, στους δημοσιογράφους τον περασμένο μήνα.
Αυτή ήταν μια «βαριά» δήλωση από τον συνήθως εξαιρετικά διπλωματικό Στόλτενμπεργκ, όπως σχολιάζει το άρθρο.
Μάχη για την εξουσία
Ο σκεπτικισμός του ΝΑΤΟ σχετικά με την ανάμειξη της ΕΕ στον τομέα της άμυνας είναι βαθύς.
«Οι ειδικοί της Συμμαχίας βλέπουν ως δυνητικό σφετερισμό εξουσιών τα σχέδια της ΕΕ, που θεωρούνται από καιρό ιερά και απαραβίαστα για την 75χρονη συμμαχία και λένε ότι οι ρυθμιστικές παρορμήσεις του μπλοκ θα μπορούσαν να προκαλέσουν χάος στα σχέδια του ΝΑΤΟ», τονίζει το Politico.
Ο φόβος είναι επίσης ευρέως διαδεδομένος ότι η ΕΕ μπορεί να σχεδιάζει να θέσει τα δικά της πρότυπα πυρομαχικών, διαφορετικά από εκείνα της συμμαχίας, τα οποία ισχύουν εδώ και μισό αιώνα.
Σε επιστολή που έστειλε ο Στόλτενμπεργκ στην Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν στις 26 Ιανουαρίου, την οποία είδε το «Politico», προειδοποίησε λέγοντας τα εξής: «Ανησυχώ για την πιθανή επικάλυψη με τις υπάρχουσες δραστηριότητες του ΝΑΤΟ», προσθέτοντας: «Ειδικότερα, θα ανησυχούσα εάν η ΕΕ προχωρούσε στον καθορισμό προτύπων για τα πυρομαχικά».
Το ΝΑΤΟ είναι υπεύθυνο για τους τύπους και τα αποθέματα πυρομαχικών -πόσα πρέπει να διατηρούνται, ποιους τύπους πρέπει να διατηρούν- με κατευθυντήριες γραμμές για τη διασφάλιση της διαλειτουργικότητάς τους πέρα από τα σύνορα, έτσι ώστε, για παράδειγμα, μια γαλλική σφαίρα να μπορεί να βληθεί από μια γερμανική κάννη. Οι ανησυχίες ωστόσο είναι αμφίδρομες.
«Υπάρχει από την πλευρά της ΕΕ, όταν πρόκειται για θέματα άμυνας, ένα αίσθημα ότι είναι ο νεοεισερχόμενος και ο νεότερος εταίρος», δήλωσε η Camille Grand, πρώην βοηθός γενικού γραμματέα του ΝΑΤΟ, η οποία είναι τώρα επικεφαλής του τομέα άμυνας στο think tank του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων. Η ίδια πρόσθεσε ότι φαίνεται να υπάρχει «ένας μικρός φόβος από την πλευρά της ΕΕ ότι αν δώσουμε πάρα πολλά… αν αναγνωρίσουμε ότι το ΝΑΤΟ έχει την τεχνογνωσία… δεν θα έχουμε τη στρατηγική μας αυτονομία».
Αλλά ο Στόλτενμπεργκ έχει καταστήσει απολύτως σαφές ποιος θα θέσει τα πρότυπα για την άμυνα και την ασφάλεια – και δεν είναι η ΕΕ, όπως αναφέρεται στο δημοσίευμα.
Άσπονδοι φίλοι των Βρυξελλών
Καθώς οι αρμοδιότητες των δύο θεσμικών οργάνων θολώνουν, ο μεταξύ τους ανταγωνισμός αυξάνεται. «Είναι απολύτως σαφές ότι υπάρχει επίσης μια προσπάθεια από την πλευρά της Βορειοατλαντικής συμμαχίας να ισοφαρίσει ή και να ξεπεράσει την προσπάθεια που έχει καταβάλει η Ευρωπαϊκή Ένωση στον συγκεκριμένο τομέα», δήλωσε ο Antonio Missiroli, πρώην βοηθός γενικού γραμματέα του ΝΑΤΟ για τις αναδυόμενες προκλήσεις ασφαλείας.
Στην πολυπλοκότητα έρχεται να προστεθεί ότι τα μέλη των δύο οργανισμών επικαλύπτονται σε μεγάλο βαθμό – και τα εν λόγω χρήματα προέρχονται από μία και μόνη εθνική πηγή. «Υπάρχουν τώρα 23 χώρες που είναι και στους δύο οργανισμούς και νομίζω ότι ορισμένες από αυτές ειδικότερα μπορεί να αισθάνονται πολύ πιεσμένες», δήλωσε ο Missiroli.
Μπορεί να υπάρχει δυσπιστία μεταξύ των θεσμών, αλλά σε προσωπικό επίπεδο ο Στόλτενμπεργκ συμπαθεί τη Φον ντερ Λάιεν. Το ζευγάρι συνεργάζεται τακτικά και φιλικά. «Του αρέσει πραγματικά το στιλ της, ειδικά όταν πρόκειται για την ηγεσία της στο θέμα της Ουκρανίας», δήλωσε πρόσωπο που βρίσκεται κοντά στον επικεφαλής του ΝΑΤΟ, στο οποίο παραχωρήθηκε ανωνυμία για να μιλήσει ελεύθερα.
Πράγματι, η Φον ντερ Λάιεν είχε κάποια στιγμή προβληθεί ως πιθανός διάδοχος του Στόλτενμπεργκ, η θητεία του οποίου λήγει φέτος.
«Αλλά στα χαμηλότερα επίπεδα του ΝΑΤΟ και της Επιτροπής υπάρχει λιγότερη εμπιστοσύνη», σημειώνει το «Politico».
Δυσεπίλυτη εξίσωση λόγω Τουρκίας και Κύπρου
Η έλλειψη εμπιστοσύνης στα χαμηλότερα επίπεδα του ΝΑΤΟ οφείλεται σε έναν βαθμό και στην ύπαρξη στην εξίσωση της Τουρκίας και της Κύπρου.
«Το παράδοξο είναι ότι στο υψηλότερο επίπεδο έχετε μια αρκετά καλή και φιλική σχέση εργασίας», δήλωσε ο Grand, πρώην ανώτερος αξιωματούχος του ΝΑΤΟ. «Αλλά τη στιγμή που πρέπει να γίνουμε πολύ πρακτικοί και σοβαροί για να λάβουμε αποφάσεις, πέφτουμε σε ένα μείγμα θεσμικών αντιπαλοτήτων, έλλειψης αμοιβαίας γνώσης και νομικοπολιτικής λεπτομέρειας».
Ο Grand υπενθύμισε ότι, όταν ήταν ακόμη στο ΝΑΤΟ, τον κρατούσαν συστηματικά μακριά από τμήματα των συνεδριάσεων της ΕΕ στις οποίες είχε προσκληθεί λόγω του ρόλου του στη συμμαχία – παρόλο που είναι Γάλλος. Θα ήταν επίσης εξίσου περίπλοκο με τους συμμάχους να εξασφαλίσουν τη συμμετοχή της ΕΕ στις συνεδριάσεις του ΝΑΤΟ πέρα από ένα σύντομο τμήμα που θα ήταν αφιερωμένο στις αμοιβαίες ενημερώσεις.
Σε μια ιδιαίτερα τεταμένη περίπτωση, είπε ο Grand, ένας συνάδελφος της ΕΕ προσπάθησε να εμποδίσει έναν τούρκο ομιλητή του ΝΑΤΟ να συμμετάσχει σε μια κοινή συνεδρίαση. Η Τουρκία είναι μέλος του ΝΑΤΟ αλλά όχι της ΕΕ. «Έπρεπε να πω: “F*** you. Θα καλέσω όποιον είναι το κατάλληλο πρόσωπο για να εκπροσωπήσει το ΝΑΤΟ. Δεν πρόκειται να τους επιλέξω με βάση τη σημαία”», δήλωσε ο Grand.
Η εδαφική διαμάχη της Τουρκίας με την Κύπρο -ένα μη μέλος του ΝΑΤΟ στην ΕΕ- κάνει επίσης τα πράγματα πιο περίπλοκα μεταξύ των δύο θεσμών. Οι τούρκοι διπλωμάτες στο ΝΑΤΟ δεν είναι πρόθυμοι να αφήσουν το προσωπικό της συμμαχίας να μοιραστεί πάρα πολλές πληροφορίες με την ΕΕ, καθώς οι κύπριοι αξιωματούχοι θα μπορούσαν να έχουν πρόσβαση σε αυτές.
«Θα μπορούσατε να σκεφτείτε ότι έχουμε τον πόλεμο στην Ουκρανία και οι δύο ομάδες πρεσβευτών θα έπρεπε να συναντώνται όσο το δυνατόν συχνότερα για να συζητούν στρατηγικές», δήλωσε ανώτερος διπλωμάτης της ΕΕ. «Αυτό δεν συμβαίνει, χάρη στην Τουρκία και την Κύπρο».
Όλα αυτά καθιστούν τη συνεργασία μεταξύ των δύο τεταμένη – και η πίεση για επαναπροσαρμογή σε έναν κόσμο πολέμου και ρωσικών απειλών θα συμβάλει μόνο στην αύξηση αυτών των εντάσεων.
