Μεσανατολικό: Η αιώνια σύγκρουση του Ισραήλ με την Παλαιστίνη που γράφεται με αίμα μέχρι και σήμερα

Τελειωμό δεν έχει το αιματοκύλισμα στη Μέση Ανατολή, με τον πόλεμο που έχει ξεσπάσει μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς να υπενθυμίζει σε όλους

Γη δύο λαών και τριών θρησκειών και τόπος των ιερότερων μνημείων μουσουλμάνων, εβραίων και χριστιανών, το Ισραήλ γίνεται συχνά θέατρο αιματηρών συγκρούσεων.

Μετά την ήττα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η Βρετανία απέκτησε τον έλεγχο της Παλαιστίνης, η οποία κατοικείτο από εβραϊκή μειονότητα και αραβική πλειοψηφία. Η διεθνής κοινότητα ανέθεσε στη Βρετανία τη δημιουργία μιας εβραϊκής πατρίδας στην Παλαιστίνη, γεγονός που αύξησε τις εντάσεις μεταξύ των δύο ομάδων. Κατά τις δεκαετίες του 1920 και 1940, ο αριθμός των Εβραίων μεταναστών στην Παλαιστίνη αυξήθηκε σημαντικά, καθώς πολλοί Εβραίοι αναζήτησαν εκεί καταφύγιο στον απόηχο του Ολοκαυτώματος.

Οι τριβές μεταξύ Εβραίων και Αράβων, καθώς και η αντίσταση στη βρετανική κυριαρχία, εντάθηκαν. Το 1947, τα Ηνωμένα Έθνη ψήφισαν τη διαίρεση της Παλαιστίνης σε ξεχωριστά εβραϊκά και αραβικά κράτη, με την Ιερουσαλήμ υπό διεθνή διοίκηση. Η εβραϊκή ηγεσία αγκάλιασε το σχέδιο, αλλά η αραβική πλευρά το απέρριψε και δεν εφαρμόστηκε ποτέ.

Η δημιουργία του κράτους του Ισραήλ και η «Νάκμπα»

Το 1948, μη μπορώντας να τερματίσουν τη διαμάχη, οι βρετανικές αρχές αποσύρθηκαν και οι Εβραίοι ηγέτες διακήρυξαν την ίδρυση του Ισραήλ. Πολλοί Παλαιστίνιοι διαφώνησαν και ακολούθησε πόλεμος. Οι γειτονικές αραβικές χώρες επενέβησαν με στρατιωτική δύναμη. Εκατοντάδες χιλιάδες Παλαιστίνιοι έφυγαν ή εκδιώχθηκαν από τα σπίτια τους σε αυτό που αποκαλούν Al Nakba, ή «Η Καταστροφή», όταν περίπου το 85% του αραβικού πληθυσμού (πάνω από 700.000 άνθρωποι) εξαναγκάστηκε σε βίαιη φυγή από τις πατρογονικές εστίες του, καταφεύγοντας σε Λίβανο, Συρία και Ιορδανία – όπου έζησαν και πέθαναν σε προσφυγικούς καταυλισμούς.

Με την κατάπαυση του πυρός, το επόμενο έτος, το Ισραήλ είχε πάρει στον έλεγχό του σχεδόν το σύνολο των εδαφών. Η Ιορδανία κατέλαβε τη γη που έγινε γνωστή ως Δυτική Όχθη και η Αίγυπτος τη Γάζα. Η Ιερουσαλήμ χωρίστηκε στα δύο, με το Ισραήλ να καταλαμβάνει το δυτικό μισό της και την Ιορδανία το έτερον ανατολικό ήμισυ.

Ο Πόλεμος των Έξι Ημερών

Στις αρχές Ιουνίου του 1967, το Ισραήλ κατάφερε μέσα σε έξι μέρες να κατατροπώσει τρεις αραβικούς στρατούς (Αιγύπτου, Συρίας, Ιορδανίας) και να τριπλασιάσει τα εδάφη του με την προσάρτηση της Ανατολικής Ιερουσαλήμ, της Δυτικής Όχθης, της Λωρίδας της Γάζας, της Χερσονήσου του Σινά και των Υψωμάτων του Γκολάν.

O στρατηγός Μοσέ Νταγιάν, υπουργός Άμυνας κατά τη διάρκεια του πολέμου του 1967, έχει μείνει στην ιστορία για το θρίαμβό του επί των αραβικών δυνάμεων όταν, κατά τον Πόλεμο των Έξι Ημερών, κατάφερε αιφνιδιαστικό χτύπημα στην αιγυπτιακή πολεμική αεροπορία καταστρέφοντάς την ολοσχερώς. Έχασε το αριστερό του μάτι το 1941 και έκτοτε, έως το τέλος της ζωής του, φορούσε το χαρακτηριστικό «πειρατικό» κάλυμμα.

Τα αγκάθια επίλυσης του Παλαιστινιακού

Στον αιώνα αυτόν συγκρούσεων, οι προστριβές, η αδιαλλαξία, οι πόλεμοι δημιούργησαν νέα τετελεσμένα που έμελλε να ματαιώσουν πολλές φορές τα χρόνια που ακολούθησαν τις όποιες διαπραγματεύσεις και ελπίδες για επίλυση.

Ένα από τα βασικά αγκάθια της πολυκαιρισμένης σύγκρουσης, ο εβραϊκός εποικισμός σε εδάφη που οι Παλαιστίνιοι λογαριάζουν ως δικό τους μελλοντικό κράτος. Πρόκειται για οικισμούς -σύμφωνα με το διεθνές Δίκαιο, παράνομα- χτισμένους σε εδάφη που προσαρτήθηκαν στον Πόλεμο των Έξι Ημερών, κοινώς Δυτική Όχθη, Υψίπεδα του Γκολάν, ανατολική Ιερουσαλήμ (και παλιότερα και στη Λωρίδα της Γάζας, απ’όπου οι ισραηλινές δυνάμεις και έποικοι αποχώρησαν από την περιοχή, στο πλαίσιο του προγράμματος μονομερούς απεμπλοκής).

Βάσει της απόφασης 2334 του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, «οι ισραηλινοί οικισμοί σε κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη δεν έχουν νομική ισχύ και συνιστούν κατάφωρη παραβίαση του διεθνούς δικαίου».

Στις κοπιώδεις και έως τώρα ατελέσφορες διαπραγματεύσεις, ένα από τα ακανθώδη πεδία συζήτησης είναι εκείνο της Ιερουσαλήμ. Αμφότερες οι πλευρές τη διεκδικούν ως πρωτεύουσα του κράτους τους. Τα Ηνωμένα Έθνη έθεσαν την πόλη, το 1949, λίγο μετά την ίδρυση του κράτους του Ισραήλ, σε καθεστώς «corpus separatum» – ξεχωριστή οντότητα, δηλαδή, υπό διεθνή έλεγχο – κάτι που ποτέ δεν εφαρμόστηκε.

Επιπλέον, παραδοσιακό πεδίο αντιπαράθεσης στις κατά καιρούς διαπραγματευτικές διαδικασίες μεταξύ των δύο πλευρών, έχει ο επαναπατρισμός των Παλαιστίνιων προσφύγων που εκδιώχθηκαν το ’48, κάτι που αξιώνει η παλαιστινιακή πλευρά, αλλά αποκλείει το Ισραήλ.

Αντιστοίχως, αγκάθι παραμένει και το μέλλον των Παλαιστίνιων κρατουμένων σε φυλακές του Ισραήλ.

Με την πάροδο των ετών, Ισραήλ και Παλαιστίνη ενεπλάκησαν σε αρκετές συγκρούσεις, κάποιες μικρότερης έντασης και κάποιες καταστροφικής έκβασης, με χιλιάδες νεκρούς.

Το 1987, η Χαμάς, ακρωνύμιο του Harakat al-Muqawama al-Islamiya (Ισλαμικό Κίνημα Αντίστασης), μια πολιτική ομάδα με στρατιωτικές προεκτάσεις, ιδρύθηκε από τον Παλαιστίνιο κληρικό Σεΐχη Ahmed Yassin ως πολιτικός βραχίονας της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, μιας υπερεθνικής σουνιτικής ισλαμιστικής οργάνωσης.

Οι δύο παλαιστινιακές εξεγέρσεις ή «Ιντιφάντα» επηρέασαν βαθιά τις ισραηλινο-παλαιστινιακές σχέσεις, ιδίως η δεύτερη, η οποία έθεσε τέλος στην ειρηνευτική διαδικασία της δεκαετίας του 1990 και εγκαινίασε μια νέα εποχή συγκρούσεων. Και στις δύο ιντιφάντες είχε εμπλακεί η Χαμάς.

Ο Πρόεδρος Μπιλ Κλίντον συγκάλεσε τη Σύνοδο του Καμπ Ντέιβιντ στις 11 Ιουλίου 2000, συγκεντρώνοντας τον Ισραηλινό πρωθυπουργό Εχούντ Μπαράκ και τον Πρόεδρο της Παλαιστινιακής Αρχής Γιάσερ Αραφάτ για εντατικές διαπραγματεύσεις για το τελικό καθεστώς, αλλά η σύνοδος έληξε χωρίς πούρα, επιδεινώνοντας περαιτέρω τις σχέσεις μεταξύ των δύο εθνών.

Το 2021, κατά την έναρξη του ιερού μήνα του Ραμαζανιού, Παλαιστίνιοι διαμαρτυρήθηκαν για τους «αχρείαστα αυστηρούς περιορισμούς» της ισραηλιής αστυνομίας που εμπόδιζε τη συγκέντρωσή τους στα σκαλιά έξω από την Πύλη της Δαμασκού στην Παλιά Πόλη – μια ανεπίσημη παράδοση, μετά τις βραδυνές προσευχές.

Μετά από μέρες εντάσεων και επεισοδίων, η κατάσταση κορυφώθηκε στα τέλη Απριλίου όταν εκατοντάδες ακροδεξιοί Ισραηλινοί διαδήλωσαν στους δρόμους της πόλης, φωνάζοντας συνθήματα όπως «θάνατος στους Άραβες».

Εν μέσω διογκούμενης οργής, το ήδη τεταμένο κλίμα επιδείνωσε η δικαστική απόφαση που αναμενόταν να εκδοθεί από δικαστήριο του Ισραήλ, για το αν οι αρχές θα προχωρούσαν σε έξωση σε δεκάδες Παλαιστινίους από τη συνοικία Σέιχ Τζάρα της Ανατολικής Ιερουσαλήμ και θα παραχωρούσαν τα σπίτια τους σε εβραίους εποίκους.

Η Σέιχ Τζαρά

Εβραϊκές οικογένειες υποστηρίζουν πως έχασαν τη γη τους στη Σέιχ Τζαρά κατά τη διάρκεια του πολέμου που προέκυψε με τη δημιουργία του κράτους του Ισραήλ.

Δύο δεκαετίες μετά, στον πόλεμο των Έξι Ημερών, το Ισραήλ προσάρτησε την ανατολική Ιερουσαλήμ από τις ιορδανικές δυνάμεις. Υπό τον ισραηλινό νόμο, οι Εβραίοι που μπορούν να αποδίξουν πως κατείχαν τίτλους γης προ 1948, μπορούν να διεκδικήσουν τις τότε περιουσίες τους. Ο νόμος αυτός δεν ισχύει για τους Παλαιστινίους που έχασαν τα σπίτια τους στη Δυτική Ιερουσαλήμ.

Οι οικογένειες Παλαιστινίων κι εβραίοι έποικοι έχουν εμπλακεί σε μια μακρόσυρτη νομική μάχη. Η παλαιστινιακή ηγεσία κάνει λόγο για «εθνοκάθαρση» που στόχο έχει να «ιουδαιοποιήσει την ιερή πόλη», το Ισραήλ επιμένει πως πρόκειται για «νομική διένεξη μεταξύ ιδιωτών» καταγγέλλοντας την παλαιστινιακή πλευρά για υποκίνηση βίας.

Σημειώνεται πως οι Εβραίοι που έχουν γεννηθεί στην ανατολική Ιερουσαλήμ είναι Ισραηλινοί πολίτες, ενώ στους Παλαιστινίους της ανατολικής Ιερουσαλήμ διασφαλίζεται ένα καθεστώς μόνιμης διαμονής που μπορεί, ωστόσο, να ανακληθεί, αν ζήσουν εκτός πόλης για μεγάλο χρονικό διάστημα. Έχουν το δικαίωμα να αιτηθούν υπηκοότητα, κάτι που η συντριπτική πλειονότητα επιλέγει να μην κάνει, όχι μόνο γιατί πρόκειται για μακρά και αβέβαιη διαδικασία, αλλά κυρίως γιατί δεν αναγνωρίζει τον έλεγχο του Ισραήλ.

Το Ισραήλ έχει χτίσει εβραϊκούς οικισμούς στην ανατολική Ιερουσαλήμ που στεγάζουν περίπου 220.000 ανθρώπους.

Η ισραηλινή οργάνωση ανθρωπίνων δικαιωμάτων T’Tselem και το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων με έδρα τη Νέα Υόρκη καταγγέλλουν το Ισραήλ για πολιτική απαρτχάιντ στην Ανατολική Ιερουσαλήμ, κάτι που το κράτος απορρίπτει, επιμένοντας πως όλοι οι κάτοικοι της Ιερουσαλήμ αντιμετωπίζονται ισότιμα.

Το αιματοβαμμένο παρόν μετά τις επιθέσεις της Χαμάς

Όλα τα παραπάνω οδήγησαν στις σημερινές εξελίξεις με τον πόλεμο του Ισραήλ με τη Χαμάς, που μετράει περισσότερους από 600 νεκρούς και χιλιάδες τραυματίες.

Το Ισραήλ ετοιμάζεται για χερσαία επίθεση στη Γάζα, την ώρα που η Χαμάς συνεχίζει τα χτυπήματά της, την ώρα που και η Χεζμπολάχ έχει καταφέρει πλήγματα στο μέτωπο του Νοτίου Λιβάνου.