Και ξαφνικά το mansplaining ήρθε και στην Ελλάδα. Όσοι χρησιμοποιούν αρκετά τα social media θα έχουν προσέξει τους τελευταίους μήνες την αυξανόμενη χρήση του όρου συνοδευόμενη από την αφήγηση μιας γυναίκας που περιγράφει στο ποστ της την εμπειρία της- στη συντριπτική τους πλειονότητα έχουν ως πρωταγωνιστή έναν συνάδελφο ή άντρα σε επιτελική θέση στο χώρο εργασίας ο οποίος μέσες άκρες (ή και ξεκάθαρα) λέει: «εσύ δεν ξέρεις απ’ αυτά».
Τι σημαίνει όμως και πως δημιουργήθηκε ο όρος; Εμφανίστηκε για πρώτη φορά στο Λεξικό της Οξφόρδης στην έκδοση του 2018. Στην ουσία, ο αγγλικός αυτός νεολογισμός ο οποίος προέρχεται από τη σύνθεση των λέξεων Μan και Explain ξεκίνησε να χρησιμοποιείται δειλά από το 2010 και έπειτα αλλά για πολλά χρόνια θεωρούνταν άλλη μια «γραφική» φεμινιστική διεκδίκηση. Το μεγάλο κύμα του #metoo τον έβαλε ξανά και αυτή τη φορά εμφαντικά στο δημόσιο διάλογο για τα γυναικεία ζητήματα, όπως άλλωστε και τον όρο «γυναικοκτονία». Το mansplaining περιγράφει έναν άνδρα που εξηγεί κάτι προς μία γυναίκα με ύφος αλαζονικό και πατροναριστικό, σαν να μιλάει ένας γκουρού σε μια αδαή για το εκάστοτε ζήτημα που πέφτει στο τραπέζι.
«Γνωρίζω πολύ καλά πως λειτουργούν τα αεροπλάνα»
Στα καθ’ ημάς, η είσοδος του όρου έγινε με έναν μάλλον εντυπωσιακό τρόπο τον περασμένο Αύγουστο και μάλιστα στο χώρο της Βουλής. Τότε, η πρόσφατα εκλιπούσα πολιτικός Φώφη Γεννηματά κατηγόρησε τον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη για mansplaining. Ολόκληρος ο διάλογος είχε ενδιαφέρον και εξελίχθηκε ως εξής:
Κυριάκος Μητσοτάκης: «Έρχεστε τώρα κυρία Γεννηματά να μου πείτε, α, είχαμε 74 αεροπλάνα, αλλά δεν πέταξαν όλα. Τι μου λέτε; Έχετε πάει καμιά βόλτα το βράδυ στη μονάδα συντήρησης να δείτε τι τεράστια προσπάθεια κάνουν αυτά τα παιδιά να κρατήσουν τα αεροπλάνα στον αέρα; Και ναι, κάποια δεν μπορούν να πετάξουν για τεχνικούς λόγους. Τι θέλετε; Να πετάξουν πέρα και πάνω από τα όριά τους; Ήσασταν και αναπληρώτρια Υπουργός Άμυνας, θα’ πρεπε να τα ξέρετε αυτά. […] Θα σας το ξαναπώ για να το καταλάβετε, δεν πετάνε όλα τα μέσα μαζί. Τόσο δύσκολο είναι να το καταλάβετε;»
Φώφη Γεννηματά: «Ο κύριος Μητσοτάκης ενοχλείται πάρα πολύ από την τεκμηριωμένη κριτική. Γι’ αυτό αποφάσισε να αποχωρήσει και να μην ακούσει την δευτερολογία. Προσπαθώντας να υποτιμήσει τα όσα έλεγα. Προσπαθώντας να πει, ότι δεν καταλαβαίνω και ότι ως άνδρας οφείλει να εξηγήσει στη γυναίκα αυτά που δεν καταλαβαίνει (…) Αυτό που έκανε ο κ. Μητσοτάκης λέγεται mansplaining και θα πρέπει να το κατανοήσει και με την πρώτη ευκαιρία να ζητήσει συγγνώμη. Διότι γνωρίζω πολύ καλά και πώς λειτουργούν τα αεροπλάνα και πώς γίνεται ο καθαρισμός των δασών».
«Κάτσε εκεί λοιπόν – Γι’ αυτό είσαι μόνη σου»
Έκτοτε, το mansplaining και αφού είχε ακουστεί από τα χείλη μιας πολιτικού άρχισε να ξεκλειδώνει τις εμπειρίες των γυναικών, τόσο στο χώρο εργασίας και δη στα πολύ ανταγωνιστικά επαγγέλματα εκεί όπου οι γυναίκες συνεχίζουν ακόμη να πασχίζουν να διεκδικήσουν την ισοτιμία τους σε επιτελικές θέσεις και αμοιβές, όσο και μέσα στην οικογένεια- σχέσεις με τον πατέρα αλλά και με τον σύντροφο.
Όπως μας έλεγε σε πρόσφατο ρεπορτάζ μας για τις μισθολογικές ανισότητες και η δικηγόρος-εργατολόγος Κέλλυ Σταυρουλάκη: «Στη χώρα μας, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, οι άνδρες αμείβονται για την ίδια εργασία κατά 12,5% περισσότερο από τις γυναίκες. Η Ελλάδα καταλαμβάνει τη 10η θέση στην ευρωπαϊκή κατάταξη, χωρίς όμως να έχουν καταγραφεί επίσημα στοιχεία τα τελευταία χρόνια».
Αυτή η διαφορά θέσης φαίνεται ότι δημιουργεί αυτόματα αντανακλαστικά στους άνδρες να θεωρούν εαυτούς ανώτερους από τις γυναίκες στα σημαντικά προς συζήτηση ζητήματα.
Το πιο πρόσφατο περιστατικό που πολλές γυναίκες –κυρίως- εξέφρασαν στα social media ότι αντιλήφθηκαν ως ξεκάθαρο mansplaining ήταν ένας έντονος διάλογος που είχε η παρουσιάστρια Φαίη Σκορδά με τον δικηγόρο Αλέξη Κούγια, κατά την παρουσία του τελευταίου στην τηλεοπτική εκπομπή της πρώτης και του Γιώργου Λιάγκα. Το φινάλε της συνάντησης αυτής, κατέληξε στον εξής έντονο διάλογο:
Αλέξης Κούγιας: «Πες σε αυτούς που σου λένε τι να ρωτάς, να μην το λένε. Καλύτερα να σιωπάς. Βλέπεις τον Λιάγκα που είναι έξυπνος, μάγκας, σιωπά».
Φαίη Σκορδά: «Εγώ ό,τι έχω κάνει το έχω κάνει μόνη μου επειδή δεν έχω σιωπήσει ποτέ».
Αλέξης Κούγιας: «Καλά κάνεις, γι’ αυτό είσαι μόνη σου τώρα. Κάτσε εκεί λοιπόν».
Φαίη Σκορδά: «Δεν με καθορίζει ένας άντρας, ευτυχώς».
Τι λέει για το θέμα η συνιδρύτρια μιας γυναικείας οργάνωσης
Το Newsbeast ζήτησε για αυτό το θέμα την γνώμη της Στέλλας Κάσδαγλη, η οποία μέσα από την οργάνωση που έχει συνιδρύσει βάζει στο επίκεντρο της δράσης της πολλές από τις σημερινές διεκδικήσεις των γυναικών. Το Women On Top είναι ένας οργανισμός για την επαγγελματική ενδυνάμωση των γυναικών και την ισότητα στην αγορά εργασίας. Κάποια από τα εργαλεία που χρησιμοποιεί είναι το mentoring, η επαγγελματική επιμόρφωση, η συμβουλευτική αλλά και η διοργάνωση εκδηλώσεων – όπως συνέδρια και ημερίδες- όπου συζητούνται τα παραπάνω ζητήματα.
Ιδού η συζήτηση μας μαζί της:
– Στέλλα πότε μπήκε το mansplaining στον ελληνικό δημόσιο λόγο;
Όπως και πολλές άλλες έννοιες και προβληματισμοί γύρω από την ισότητα και τη θέση των γυναικών στο δημόσιο χώρο, έτσι και το mansplaining άρχισε να βρίσκει τη θέση του στις συζητήσεις μας τα τελευταία δύο ή τρία χρόνια. Σ’ αυτό το διάστημα αρχίσαμε συλλογικά ως κοινωνία να αναγνωρίζουμε ως προβληματικές συμπεριφορές που ως τότε μας φαίνονταν φυσιολογικές ή, έστω, ασήμαντες, αμελητέες.
– Είναι στην Ελλάδα οι αιτίες του ίδιες με αυτές που είναι και στις άλλες χώρες;
Ναι, φυσικά. Η αιτία είναι παντού αυτή η ιδέα ότι οι άντρες κατέχουν τη γνώση και τη λογική και οι γυναίκες εκείνες που αποζητούν απελπισμένα κάποιον να τις διαφωτίσει -επειδή πώς θα ήταν δυνατόν εκείνες (οι συναισθηματικές, οι υστερικές, οι αδαείς) να ξέρουν; Αυτό που διαφέρει από χώρα σε χώρα είναι ίσως το πόσο εκπαιδευμένα είναι τα άτομα, άντρες και γυναίκες, στο να αναγνωρίζουν το mansplaining και άρα πόσο έτοιμα και πρόθυμα είναι είτε να σταματήσουν να το κάνουν είτε να το κατονομάζουν και να το θέτουν στο περιθώριο όποτε συμβαίνει.
– Καταλαβαίνουν οι γυναίκες ότι το υφίστανται όταν το υφίστανται; Πρόσφατα διάβασα ένα σχόλιο στην ομάδα του Women on Top όπου μια γυναίκα ρωτούσε: «πώς θα καταλάβω ότι μου συμβαίνει;».
Πολύ συχνά μας διαφεύγει, για δύο λόγους. Ο ένας είναι ότι το έχουμε συνηθίσει, το θεωρούμε αναμενόμενο και φυσιολογικό. Ο δεύτερος είναι πιο σοβαρός: ότι πολλές φορές έχουμε μάθει να νιώθουμε ασφαλείς όταν κάποιος άλλος μας λέει τι είναι το σωστό, τι πρέπει να πιστεύουμε. Και άρα δεν εντοπίζουμε αυτό που συμβαίνει ως παραβίαση αλλά ως προστασία. Αυτή είναι η ύπουλη επίδραση του καλοπροαίρετου σεξισμού: ότι έχουμε μεγαλώσει αγκαλιάζοντάς τον. Αυτό, όμως, σιγά σιγά, αλλάζει. Αρχίζουμε να διακρίνουμε πότε κάποιος ξέρει περισσότερα (ή εξίσου πολλά) πράγματα από εμάς για ένα συγκεκριμένο θέμα και άρα δικαιούται να μας δίνει τις πληροφορίες που ενδεχομένως μας λείπουν. Αναγνωρίζουμε πότε κάποιος λέει την άποψή του όντας ταυτόχρονα ανοιχτός στο ενδεχόμενο να αλλάξει γνώμη ή να μάθει και κάτι από εμάς και πότε, αντίθετα, είναι 100% πεπεισμένος για την αυθεντία του και δεν ανέχεται μύγα στο σπαθί του. Καταλαβαίνουμε πότε κάποιος συμμετέχει ισότιμα μαζί μας σε μια συζήτηση και πότε επιδιώκει, συνειδητά ή ασυνείδητα, να μας μειώσει, να μας κάνει να αισθανθούμε ανεπαρκείς ή να μας «βάλει στη θέση μας».
– Είναι το κίνημα ενάντια στο manspplaining ένα επόμενο βήμα στο #meetoo; Είναι κομμάτι του ή άλλο κεφάλαιο;
Είναι και τα δύο κομμάτια του ίδιου παζλ, νομίζω. Απλώς κάποια από τα κομμάτια αυτού του παζλ, όπως το mansplaining, είναι σαν το χώμα που πατάμε διαρκώς, ενώ άλλα, όπως η σεξουαλική παρενόχληση, είναι για τις περισσότερες γυναίκες περισσότερο σαν λόφοι ή βουνά που διακόπτουν την καθημερινότητα. Είναι και τα δύο επικίνδυνα και διαβρωτικά, απλώς διαφέρει η συχνότητα, η ένταση, η διάρκεια και συχνά η ικανότητά μας να τα ορίζουμε.
– Έχεις μια πρόσφατη δική σου εμπειρία mansplaining να μας αφηγηθείς;
Η πιο πρόσφατη προσωπική μου εμπειρία ήταν όταν ένας άντρας στα social media μου εξηγούσε μέσω σχολίων πώς έκανα λάθος στην περιγραφή μου για το πώς αντιμετωπίζονται οι έγκυες γυναίκες από πολλούς γυναικολόγους. Του θύμισα ότι έχω υπάρξει δυο φορές έγκυος στη ζωή μου και ότι αυτό μου δίνει, έστω, μια εμπιστοσύνη στην εμπειρία που είχα μοιραστεί -σε αντίθεση με εκείνον που δεν είχε υπάρξει έγκυος καμία φορά. Αλλά η αλήθεια είναι ότι κάπου εκεί σταμάτησα τη διαδικτυακή συζήτηση γιατί η ενέργεια μας δεν είναι απεριόριστη και καλό είναι να την κατευθύνουμε εκεί όπου πιάνει περισσότερο τόπο.
