«Φως της ζωής μου, φωτιά των σπλάχνων μου …». Έτσι ξεκινάει η «Λολίτα» το διάσημο μυθιστόρημα του Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ, που εξιστορεί τον «καταραμένο» έρωτα ενός 35χρονου άντρα για ένα ανήλικο κορίτσι.
Πρόκειται για ένα από τα κορυφαία μυθιστορήματα του 20ού αιώνα, που μισήθηκε, απορρίφθηκε, συκοφαντήθηκε, απαγορεύτηκε αλλά και λατρεύτηκε από εκατομμύρια αναγνώστες.
Ο μεσήλικος Χάμπερτ Χάμπερτ, ερωτεύεται παράφορα την Ντολόρες Χέιζ ή χαϊδευτικά Λολίτα, την ανήλικη μοναχοκόρη της σπιτονοικοκυράς του.
Όπως είναι εύλογο, η «Λολίτα» -που εκδόθηκε για πρώτη φορά στο Παρίσι το 1955 και το 1958 στην Αμερική το- πέρασε από τα σαράντα κύματα μέχρι να γίνει αποδεκτή από τον εκδοτικό κόσμο, ενώ πολλοί έσπευσαν να τη χαρακτηρίσουν πορνογράφημα και μάλιστα άκρως επικίνδυνο για τα χρηστά ήθη της εποχής.
Ο εκδότης της εφημερίδας Sunday Express το αποκάλεσε «το πιο βρώμικο βιβλίο που διάβασα ποτέ» και «καθαρή πορνογραφία» και ο κριτικός Έντμουντ Ουίλσον, διαβάζοντας το ανέκδοτο χειρόγραφο του Ναμπόκοφ, το χαρακτήρισε «αηδιαστικό».
Η αφομοίωσή του στον λαϊκό πολιτισμό υπήρξε τέτοια που το όνομα «Λολίτα» έχει χρησιμοποιηθεί για να υπονοήσει ότι μια νεαρή κοπέλα είναι σεξουαλικά πρόωρη.
Χαρακτηρίζεται ενήλικας ή παιδί; Είναι ο έρωτας που εκτυλίσσεται συναινετικός ή πρόκειται για βιασμό; Τα ηθικά ερωτήματα που δημιουργεί το βιβλίο προκαλούν τους αναγνώστες να ψάξουν βαθύτερα το θέμα. Υπάρχει ωστόσο ένα πράγμα που οι αναγνώστες δεν αμφισβητούν: Το γεγονός ότι ο Ναμπόκοφ έχει γράψει το μυθιστόρημα με άψογη επιδεξιότητα και ότι η ιστορία -αν και ενοχλητική- είναι συναρπαστική.
Η διαβόητη «Λολίτα» έγινε πολύ γρήγορα best seller. Ποιος μπορούσε άλλωστε στα τέλη της δεκαετίας του ’50 να αντισταθεί στο βιβλίο που είχαν απαγορεύσει Αγγλία και Γαλλία. Μάλιστα λέγεται ότι η εμπορική επιτυχία του βιβλίου ήταν τόσο μεγάλη που ουσιαστικά εξασφάλισε οικονομικά τον Ναμπόκοφ για όλη την υπόλοιπη ζωή του.
Ποια όμως ήταν η πραγματική Λολίτα;
Η «Λολίτα», η νουβέλα του Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ λέγεται ότι είναι η πραγματική ιστορία της 11χρονης Σάλι Χόρνερ, που είχε απαγάγει ένας παιδόφιλος το 1948.
Στις 13 Ιουλίου του 1948, η Σάλι Χόρνερ έκλεψε ένα σημειωματάριο από ένα κατάστημα. Η «αθώα» αυτή κλοπή ωστόσο, ήταν η αφορμή για να ζήσει η ίδια μια κόλαση που δεν μπορούσε με τίποτα να φανταστεί.
Το ανήλικο κορίτσι έβαλε το σημειωματάριο στην τσάντα του και τη στιγμή που έφευγε από το κατάστημα ένας άντρας την άρπαξε από το χέρι. Ισχυρίστηκε ότι ήταν πράκτορας του FBI και της είπε ότι ήταν υπό κράτηση. Της είπε ακόμα ότι θα την κατέδιδε και θα έμπαινε σε αναμορφωτήριο, εκτός και αν συμφωνούσε από εδώ και στο εξής να εμφανίζεται και να αναφέρεται σε αυτόν. Η Σάλι κλαίγοντας γοερά, συμφώνησε. Όμως την επόμενη μέρα ο άνδρας την πλησίασε ξανά αλλά αυτή τη φορά είχε νέους κανόνες. Η Σάλι έπρεπε να τον ακολουθήσει στο Ατλάντικ Σίτι, στο Νιου Τζέρσεϊ.
Αυτό που έμενε να γίνει είναι η Σάλι να πείσει τη μητέρα της ότι ο άντρας αυτός με το όνομα Φρανκ Λα Σαλ, ήταν ο πατέρας δύο φίλων της από το σχολείο, και ότι η οικογένεια την προσκαλούσε σε διακοπές δίπλα στη θάλασσα.
Ο Φρανκ Λα Σαλ δεν ήταν πράκτορας του FBI αλλά όταν το έμαθε η Σάλι ήταν ήδη πολύ αργά. Χρειάστηκαν 21 μήνες για να ξεφύγει μετά από ένα μεγάλο ταξίδι στο Κάμντεν, το Νιου Τζέρσεϊ και το Σαν Χοσέ της Καλιφόρνια.
Ήδη καταδικασμένος για βιασμό, κακοποίησε και τη Σάλι, λέγοντάς της ότι αν δεν συμμορφωνόταν, θα την κατέδιδε για κλοπή. Για δύο χρόνια ταξίδευαν κι όταν εκείνη πήγε σχολείο την παρουσίασε ως κόρη του. Τελικά το κορίτσι κατάφερε να καλέσει την αδελφή της από το Σαν Χοσέ στην Καλιφόρνια το Μάρτιο του 1950, λέγοντας της να «στείλει το FBI».
Ο Λα Σαλ συνελήφθη και κατηγορήθηκε. Η Σάλι ήταν 13 όταν απελευθερώθηκε, αλλά η ιστορία της έλαβε ακόμα πιο τραγική τροπή, όταν δύο χρόνια αργότερα, το 1952, σκοτώθηκε σε τροχαίο. Ήταν μόλις 15 ετών όταν πέθανε, κάτι που ίσως ενέπνευσε και το Ναμπόκοφ καθώς η φανταστική «Λολίτα» πεθαίνει επίσης ως έφηβη.
Αν και οι ομοιότητες είναι πολλές, ο συγγραφέας δεν αποδέχθηκε ποτέ τον ισχυρισμό ότι βασίστηκε στην πραγματική ιστορία της Σάλι Χόρνερ.
«Για μένα ένα μυθιστορηματικό έργο υπάρχει μόνο στο μέτρο που μου προσφέρει αυτό που θα ονόμαζα αισθητική ευδαιμονία, δηλαδή την αίσθηση ότι κάπου, κάπως, συνδέεται με άλλες καταστάσεις όπου η τέχνη (περιέργεια, ευαισθησία, ευγένεια, έκσταση) είναι ο κανόνας» είχε πει ο ίδιος.
Η «Λολίτα» έχει μεταφερθεί δύο φορές στον κινηματογράφο. Η πρώτη, κλασική βερσιόν του 1962, με τη σκηνοθετική υπογραφή του Στάνλεϊ Κιούμπρικ, δεν ξεσήκωσε αντιδράσεις, αφού ο σκηνοθέτης υπέκυψε στις πιέσεις του στούντιο και μετρίασε κάπως κάποια από τα πιο προκλητικά στοιχεία του βιβλίου.
Αντιθέτως, η δεύτερη διασκευή, του 1997, από τον Άντριαν Λάιν με τον Τζέρεμι Άιρονς και την νεαρή Ντομινίκ Σουέιν στον κινηματογραφικό ρόλο της Ντολόρες «Λολίτα» Χέιζ υπήρξε πιο πιστή στο βιβλίο και συνεπώς πιο τολμηρή προκαλώντας αντιδράσεις.
