Η τελευταία λειτουργία στην Αγιά Σοφιά 466 χρόνια μετά την Άλωση

Ήταν 29 Μαΐου του 1453 όταν ακούστηκε η κραυγή «Η Πόλις Εάλω» και η Πόλη των Αγίων, των Αυτοκρατόρων και των θρύλων «έπεσε» στα χέρια των Οθωμανών Τούρκων. Τότε έμελε να τελεστεί και η τελευταία θεία λειτουργία μέσα στον μεγαλοπρεπή ναό. Ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος και υπερασπιστές της Πόλης μεταλαμβάνουν και ο αυτοκράτορας εμψυχώνει το λαό να αντισταθεί γενναία λίγο πριν πέσει ηρωικά. Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης, η Αγιά Σοφιά έγινε τζαμί και με την επανάσταση του Κεμάλ Ατατούρκ μετατράπηκε σε μουσείο. Κι όμως, ένας τολμηρός παπάς, το 1919, 466 χρόνια μετά την Άλωση της Πόλης, κατάφερε να ακουστεί και πάλι ο λόγος του Θεού στο αιώνιο σύμβολο της Ορθοδοξίας, της Ρωμιοσύνης και του Παγκόσμιου Πολιτισμού και να ολοκληρώσει κατά κάποιο τρόπο την… μισοτελειωμένη λειτουργία κατά την ημέρα της Αλώσεως. Ιανουάριος 1919. Δύο Ελληνικές μεραρχίες που είχαν σταλεί στην εκστρατεία της Κριμαίας στάθμευσαν στην Κωνσταντινούπολη. Ο ιερέας Λευτέρης Νουφράκης, από τις Αλώνες Ρεθύμνου, υπηρετούσε στην 2η Ελληνική Μεραρχία. Στο δρόμο προς την Ουκρανία η 2η Μεραρχία στάθµευσε για λίγο στην Κωνσταντινούπολη, η οποία βρισκόταν τότε υπό το καθεστώς «συµµαχικής επικυριαρχίας». Φαίνεται πως ενώ έφταναν προς την Πόλη, τόσο ο παπα-Λευτέρης όσο και κάποιοι αξιωµατικοί καταλήφθηκαν από έντονη συναισθηματική φόρτιση αλλά και από μία µεγάλη νοσταλγία που γεννά σε κάθε Έλληνα η Πόλη. Είχαν την τρελή ιδέα να λειτουργήσουν μέσα στην Αγιά Σοφιά, που τότε λειτουργούσε ως τζαµί, έπειτα από 466 ολόκληρα χρόνια! Οι αρχικοί δισταγμοί, οι ανυπέρβλητες δυσκολίες συνδυαστικά με την επικινδυνότητα του εγχειρήματος, εξανεμίστηκαν μονομιάς και η «τρέλα» επικράτησε. Άλλωστε δεν θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά. Ο παπα-Λευτέρης είχε πάρει την απόφασή του αλλά και οι Έλληνες αξιωματικοί, μεταξύ των οποίων ο ταξίαρχος Φραντζής, ο ταγµατάρχης Λιαροµάτης, ο λοχαγός Σταµατίου και ο υπολοχαγός Νικολάου, εγκλωβισμένοι στον ρομαντισμό της ιδέας, βρέθηκαν στο πλευρό του. Ο ταγµατάρχης Κωνσταντίνος Λιαροµάτης θα εκτελούσε χρέη ψάλτη και ο υπολοχαγός Νικολάου νεωκόρου. Με την βοήθεια ενός βαρκάρη κατέβηκαν από το πλοίο που μετέφερε την μεραρχία τους και βρέθηκαν στην Αγιά Σοφιά. Μπαίνοντας έκαναν το σταυρό τους και πέρασαν στο εσωτερικό του επιβλητικού ναού. Ο παπά-Λευτέρης αναφωνεί: «Εισελεύσοµαι εις τον οίκον σου, προσκυνήσω προς Ναόν Αγίον σου εν φόβω…». Αμέσως μετά εντοπίζει ένα μικρό τραπεζάκι και το τοποθετεί εκεί που βρισκόταν η Αγία Τράπεζα. Φοράει το πετραχήλι και αρχίζει τη θεία λειτουργία. Η ώρα περνά και ο ναός αρχίζει να γεμίζει με Τούρκους. Αρχικά δεν μπορούν να καταλάβουν τι ακριβώς συμβαίνει. Η λειτουργία προχωρά κανονικά. Έκπληκτοι και οι Έλληνες της Πόλης, που μπαίνουν στην Αγιά Σοφιά προσπαθούν από τη μία να καταλάβουν τι συμβαίνει και από την άλλη να κρύψουν την απρόσμενη συγκίνησή τους. Η λειτουργία ολοκληρώνεται δίχως να συμβεί κάτι ιδιαίτερο από αντιδράσεις. Ο παπα-Νουφράκης και οι τέσσερις αξιωματικοί είναι έτοιμοι να αποχωρήσουν και να επιστρέψουν στο πλοίο. Όμως η ατμόσφαιρα έχει αρχίσει να ηλεκτρίζεται. Οι Τούρκοι μόλις συνειδητοποίησαν τι έχει μόλις εκτυλιχτεί, αρχίζουν να κινούνται απειλητικά εναντίον των Ελλήνων αξιωματικών, οι οποίοι προχωρούν προς την έξοδο. Την τελευταία στιγμή, λίγο πριν η κατάσταση ξεφύγει, εμφανίζεται ένας Τούρκος αξιωματούχος με συνοδεία και συνιστά στο πλήθος να απομακρυνθεί και να αφήσει τους Έλληνες να περάσουν. Φαίνεται πως εκτελούσε εντολές που κρίθηκε ότι είναι προς το συμφέρον της Τουρκίας και το οποίο σίγουρα δεν ήταν τη δεδομένη στιγμή να λιντσαριστούν οι Έλληνες αξιωματικοί μέσα στην Αγιά Σοφιά. Άλλωστε στα ανοιχτά της Πόλης βρίσκονται δύο ετοιμοπόλεμες Ελληνικές Μεραρχίες. Επίσης η Κωνσταντινούπολη βρίσκεται ουσιαστικά υπό την επικυριαρχία των νικητών του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Με τα πολλά ο παπα-Λευτέρης και οι άλλοι αξιωματικοί κατευθύνονται προς την προκυμαία, όπου τους περιμένει η βάρκα. Ένας Τούρκος τους ακολουθεί. Σηκώνει ένα ξύλο και ορμά να χτυπήσει τον ιερέα. Ο ηρωικός παπάς σκύβει για να προφυλαχθεί αλλά ο Τούρκος τον χτυπά στον ώμο. Το σώμα του λυγίζει από τον πόνο, όμως μαζεύει τις δυνάμεις του, σηκώνεται και συνεχίζει να περπατάει. Στο μεταξύ ο ταγματάρχης Λιαρομάτης και ο λοχαγός Σταματίου αφοπλίζουν τον Τούρκο, που είναι έτοιμος να δώσει ίσως το τελειωτικό χτύπημα στον παπά. Μπαίνουν όλοι μέσα στη βάρκα και σε λίγο βρίσκονται πάνω στο Ελληνικό πολεμικό πλοίο. Ακολούθησε διπλωματικό επεισόδιο και έντονες διαμαρτυρίες στον πρωθυπουργό Ελευθέριο Βενιζέλο, ο οποίος αναγκάστηκε να επιπλήξει τον παπα-Λευτέρη Νουφράκη. Λέγεται όμως ότι κρυφά επικοινώνησε μαζί του, επαίνεσε και συνεχάρη τον ιερέα. Ο Παπά Λευτέρης Νουφράκης πέθανε στην Αθήνα, στους Αμπελόκηπους, ύστερα από κρυοπαγήματα που υπέστη στην Αλβανία, όταν κηρύχθηκε ο πόλεμος και πήγε εθελοντής ενώ είχε βγει στην σύνταξη!

Τη Δευτέρα 29 Μαΐου συμπληρώνονται 564 χρόνια από την Άλωση της Πόλης. Ο κ. Κωνσταντίνος Φίλης, Διευθυντής ερευνών του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεω εξηγεί στο newsbeast.gr γιατί η συζήτηση για την Αγιά Σοφιά και τη μετατροπή της σε τζαμί είναι «βούτυρο στο ψωμί των εθνικιστών της Τουρκίας». «Υπάρχουν κάποιες προτροπές προς τον Ερντογάν και την τουρκική κυβέρνηση να αλλάξουν το status της Αγιάς Σοφιάς και να την μετατρέψουν σε τζαμί, αλλά δεν φαίνεται μέχρι στιγμής να έχει υιοθετηθεί επισήμως αυτή η άποψη. Είναι σαφές ότι χρησιμοποιείται το status της Αγιάς Σοφιάς ως ένας μοχλός πίεσης από πλευράς Ερντογάν στο βαθμό που επιτρέπεται σε διάφορους συντηρητικούς κύκλους να κάνουν νύξεις και να αμφισβητούν το καθεστώς στο οποίο βρίσκεται η Αγιά Σοφιά» λέει και συνεχίζει: «Επειδή βρισκόμαστε σε μία συγκυρία όπου λίγο μετά το οριακό αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος ο Ερντογάν θέλει να προσεταιριστεί και τους συντηρητικούς και θρησκευόμενους ψηφοφόρους που ανήκουν στο AKP αλλά και ένα μέρος των εθνικιστών, οι οποίοι λόγω της διάσπασης του εθνικιστικού κόμματος είναι ορφανοί ψηφοφόροι, φαίνεται ότι έχει την τάση και την διάθεση να τους προσεγγίσει με μία ισλαμοεθνικιστική ρητορική και μέσα στο πλαίσιο αυτής της ρητορικής αλλά και της νέας αυτής, ας πούμε, τουρκικής ταυτότητας αφήνει και τις δυνάμεις που θέλουν κάτι άλλο για την Αγιά Σοφιά να εκφράζουν τις απόψεις τους χωρίς ο ίδιος να παίρνει άμεση θέση. Δεν έχει εκτεθεί δημόσια σε βαθμό τέτοιο ώστε να τον κατηγορήσει κανείς ότι θέλει να αλλάξει το status της Αγιάς Σοφιάς αλλά από την άλλη δεν έχει συγκρατήσει αυτές τις δυνάμεις από το να εκφέρουν τέτοιους είδους αντιλήψεις. Οι προσευχές μπροστά από την Αγιά Σοφιά γίνονται με την ανοχή του τουρκικού καθεστώτος ενδεχομένως να υπάρχει και μία σχετική στήριξη αλλά όχι σε τέτοιο βαθμό δημόσια ώστε να μπορεί κάποιος να τον κατηγορήσει δημόσια τον Ερντογάν» καταλήγει.