Εκλογές: Το «τριφασικό» εκλογικό σύστημα που χάρισε την κυβέρνηση στον… ηττημένο

Οι εθνικές εκλογές του 1956 μνημονεύονται σήμερα ως οι πρώτες βουλευτικές εκλογές της χώρας μας που πήραν μέρος και οι γυναίκες.

Ένα γεγονός που στον καιρό του πέρασε στα «ψιλά» σε σχέση με όσα έγιναν στην κάλπη και τον θρίαμβο του δευτέρου έναντι του πρώτου!

Η νεοσύστατη ΕΡΕ του Κωνσταντίνου Καραμανλή αντιμετωπίζει τον ευρύτατο συνασπισμό της Δημοκρατικής Ένωσης των Σοφοκλή Βενιζέλου και Γεωργίου Παπανδρέου σε ένα πολιτικό ντέρμπι όπου η πόλωση έχει αγγίξει κόκκινο.

Ο Καραμανλής δεν άλλαξε απλώς τον τίτλο του κόμματος σε Εθνική Ριζοσπαστική Ένωση, προώθησε κι ένα νέο και ανήκουστο ως τα τότε εκλογικό σύστημα, το «πλειοψηφικό με περιορισμένη εκπροσώπηση της μειοψηφίας και αναλογική για τις μεγάλες περιφέρειες», το οποίο η αντιπολίτευση κατακεραύνωνε ως «τριφασικό», μιλώντας για σωστή νοθεία.

Ο Βενιζέλος συνειδητοποίησε αμέσως ότι με το νέο εκλογικό σύστημα οι δυνάμεις του κέντρου θα βρίσκονταν ξανά στην αντιπολίτευση. Και είχε δίκιο. Το σύστημα της κυβέρνησης Καραμανλή είχε σκοπό να περιορίσει τη δύναμη της Φιλελεύθερης Δημοκρατικής Ένωσης και αυτό ακριβώς έκανε.

Στα αστικά κέντρα όπου η ΕΡΕ δεν είχε τον πρώτο εκλογικό λόγο ίσχυε η απλή αναλογική, ενώ στην επαρχία, όπου το κόμμα του Καραμανλή είχε ισχυρό λαϊκό έρεισμα, ίσχυε το πλειοψηφικό σύστημα. Αποτέλεσμα;

Ο Καραμανλής πήρε στις 19 Φεβρουαρίου 1956 λιγότερες ψήφους πανελλαδικά, απέσπασε ωστόσο περισσότερες έδρες στη Βουλή. Και έβγαλε αυτοδύναμη κυβέρνηση! Όλοι μιλούσαν για το «θαύμα» του εκλογικού συστήματος: η δεύτερη ΕΡΕ, με ποσοστό 47,38%, αποσπά 165 έδρες, ενώ η Δημοκρατική Ένωση, πρώτο κόμμα με 48,15%, μόλις 132 έδρες.

Όσο για τα νούμερα, η αυτοδύναμη ΕΡΕ (55% του συνόλου των εδρών) πήρε 1.594.112 ψήφους, ενώ ο αντιπολιτευόμενος συνασπισμός 1.620.007 ψήφους.

Το πλειοψηφικό «τριφασικό» είχε την καταγωγή του σε έναν βενιζελικό νόμο του 1929 που έπαιζε με τον βαθμό αναλογικότητας μεταξύ πρώτου και δεύτερου κόμματος ανά είδος περιφέρειας.

Πλειοψηφικό δηλαδή σε περιφέρειες όπου εκλέγονταν έως 3 βουλευτές, πλειοψηφικό με περιορισμένη εκπροσώπηση του δεύτερου (κόμματος ή συνασπισμού) σε μεσαίου μεγέθους περιφέρειες των 3-10 βουλευτών και αναλογικό στα αστικά κέντρα και τις μεγάλες εκλογικές περιφέρειες που έβγαζαν πάνω από 10 βουλευτές.

Την ίδια ώρα, κόμματα χωρίς πανελλαδική εκπροσώπηση ήταν αδύνατο να συμμετέχουν στην κατανομή εδρών ανά περιφέρεια, καθώς χρειάζονταν το 15% (και 25% οι συνασπισμοί, σαν αυτόν την αντιπολίτευσης δηλαδή) των έγκυρων ψηφοδελτίων στη συγκεκριμένη περιφέρεια αλλά και σε επίπεδο επικράτειας για να συμμετάσχουν.

Ήταν πράγματι το πιο περίπλοκο και αμφισβητούμενο εκλογικό σύστημα στη δημοκρατική ιστορία του τόπου μας.