Έφθασε η ώρα της ενεργοποίησης μιας εκ των σημαντικότερων θεσμικών διαδικασιών στην πολιτική σκηνή της χώρας μας, καθώς εντός των επομένων ωρών ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης με βιντεοσκοπημένο μήνυμα προς τον ελληνικό λαό, αναμένεται να ανακοινώσει την επιλογή του για το πρόσωπο που θα καταλάβει τον θώκο του Προέδρου της Δημοκρατίας για την επόμενη πενταετία (Μάρτιος 2025 – Μάρτιος 2030).
Η παραπάνω πρόταση θεωρητικά είναι διατυπωμένη λάθος, καθώς τον ανώτατο πολιτειακό άρχοντα δεν τον ορίζει ο ίδιος αλλά η Βουλή. Πρακτικά όμως, από τη στιγμή που το κυβερνών κόμμα της Νέας Δημοκρατίας διαθέτει πάνω από 151 βουλευτές (156 για την ακρίβεια) τότε μπορεί να αναδείξει στο ύπατο αξίωμα όποιο πρόσωπο επιθυμεί.
Η ευρεία πλειοψηφία της Σακελλαροπούλου το 2020
Αυτό βέβαια είναι η έσχατη λύση, καθώς ο πρωθυπουργός επιθυμεί το πρόσωπο που θα προταθεί να έχει μια ευρεία πλειοψηφία και να είναι αποδεκτό κι από άλλους πολιτικούς χώρους. Θυμίζουμε ότι η Κατερίνα Σακελλαροπούλου εξελέγη Πρόεδρος της Δημοκρατίας στις 22 Ιανουαρίου 2020 με 261 ψήφους. Θα συγκεντρώσει μια τόσο ευρεία πλειοψηφία και το επόμενο πρόσωπο, είτε είναι και πάλι η κ. Σακελλαροπούλου είτε κάποιος άλλος; Μένει να φανεί, ωστόσο τα «κουκιά», οι ψήφοι των βουλευτών δηλαδή, είναι πάνω κάτω δεδομένοι.
Αποσύνδεση από τις πρόωρες εκλογές
Πριν δούμε αναλυτικά τη διαδικασία που θα ακολουθηθεί, να διευκρινίσουμε ότι πλέον η ανάδειξη του Π.τ.Δ. έχει αποσυνδεθεί από τις πρόωρες εκλογές. Δεν υπάρχει δηλαδή περίπτωση να στηθούν εθνικές κάλπες σε περίπτωση που δεν καταφέρει η Βουλή να εκλέξει τον επόμενο αρχηγό του κράτους, όπως είχε συμβεί για παράδειγμα τον Δεκέμβριο του 2014 που η κυβέρνηση του Αντώνη Σαμαρά δεν μπόρεσε να εκλέξει τον τότε προτεινόμενο Σταύρο Δήμα, με αποτέλεσμα να πάμε σε εθνικές εκλογές λίγες εβδομάδες αργότερα, στις 25 Ιανουαρίου 2014 και να ανέλθει ο Αλέξης Τσίπρας στην εξουσία. Τώρα πλέον η διαδικασία είναι διαφορετική. Πάμε να τη δούμε αναλυτικά μαζί με τα σχετικά σενάρια συναίνεσης που μπορεί να υπάρξουν.
Πρώτα απ’ όλα, σύμφωνα με την αναθεώρηση του Συντάγματος τον Νοέμβριο του 2019 η εκλογή ΠτΔ γίνεται από τη Bουλή έναν τουλάχιστο μήνα προτού λήξει η θητεία του εν ενεργεία Προέδρου της Δημοκρατίας (σ.σ. η κα Σακελλαροπούλου ανέλαβε καθήκοντα στις 13 Μαρτίου 2020, άρα ο κύκλος της ολοκληρώνεται στις 13 Μαρτίου 2025). Όποια κόμματα το επιθυμούν, καταθέτουν τις προτάσεις τους και κατόπιν συγκεντρώνονται οι 300 βουλευτές να επιλέξουν το κατάλληλο πρόσωπο.
Οι υποψηφιότητες που γνωρίζουμε μέχρι στιγμής
Προσώρας γνωρίζουμε ότι ο ΣΥΡΙΖΑ – Προοδευτική Συμμαχία προτείνει την πρώην υπουργό Λούκα Κατσέλη, ενώ προς στιγμήν η Νέα Αριστερά ανακοίνωσε το όνομα του προέδρου της Αρχής Διασφάλισης του Απορρήτου των Επικοινωνιών Χρήστου Ράμμου, αλλά ο ίδιος έσπευσε να δηλώσει πως δεν επιθυμεί να είναι υποψήφιος. Άρα σίγουρες υποψηφιότητες έχουμε μέχρι στιγμής δύο: Την κυρία Κατσέλη και το πρόσωπο που θα καταθέσει ο πρωθυπουργός. Αναμένουμε τη στάση του ΠΑΣΟΚ – ΚΙΝΑΛ που δηλώνει πως, εάν ο Κυριάκος Μητσοτάκης προτείνει πρόσωπο από την κεντροδεξιά παράταξη, τότε το Κίνημα θα παρουσιάσει δική του πρόταση.
Άξιο μνείας είναι επίσης το γεγονός πως η ψηφοφορία είναι ονομαστική πλέον, ήτοι φανερή, οπότε θα το σκεφτεί πολύ σοβαρά ένας βουλευτής να πάει κόντρα στην κομματική γραμμή.
Οι ψήφοι που απαιτούνται σε κάθε γύρο
Για να εκλεγεί λοιπόν κάποιος Πρόεδρος της Δημοκρατίας, θα πρέπει να συγκεντρώσει «την πλειοψηφία των δύο τρίτων του συνολικού αριθμού των βουλευτών», όπως αναφέρει το Σύνταγμα, δηλαδή 200 ψήφους. Αν δεν επιτευχθεί κάτι τέτοιο, η ψηφοφορία επαναλαμβάνεται ύστερα από πέντε ημέρες. Και πάλι απαιτούνται 200 ψήφοι.
Αν για μια ακόμα φορά αποβεί άκαρπη η ψηφοφορία, πάμε σε έναν τρίτο γύρο (πάλι μετά από πέντε μέρες) αλλά αυτή τη φορά αρκούν «τα 3/5 της πλειοψηφίας των βουλευτών», δηλαδή 180 ψήφοι.
Αν ούτε και στην τρίτη ψηφοφορία συγκεντρωθούν οι απαιτούμενες ψήφοι, μετά από πέντε μέρες επαναλαμβάνεται η διαδικασία και εκλέγεται Πρόεδρος αυτός που θα συγκεντρώσει την απόλυτη πλειοψηφία του όλου αριθμού των βουλευτών, δηλαδή 151 ψήφους. Θεωρητικά με βάση τους συσχετισμούς που υπάρχουν αυτή τη στιγμή, στο σημείο αυτό θα τελείωνε η διαδικασία, αν δεν υπάρχει συναίνεση μεταξύ των κομμάτων στις προηγούμενες ψηφοφορίες, καθώς η ΝΔ από μόνη της είπαμε πως διαθέτει 156 βουλευτές. Αν πάντως και πάλι θεωρητικά δεν επιτυγχάνεται ούτε αυτή η πλειοψηφία, τότε μετά από πέντε ημέρες εκλέγεται Πρόεδρος της Δημοκρατίας εκείνος που θα συγκεντρώσει τη «σχετική πλειοψηφία» (όποιος πάρει τις περισσότερες ψήφους, δηλαδή).
Άρα οι απαιτούμενες ψήφοι κάθε φορά είναι οι εξής:
- Α γύρος: 200 ψήφοι
- Β’ γύρος: 200 ψήφοι
- Γ’ γύρος: 180 ψήφοι
- Δ’ γύρος: 151 ψήφοι
- Ε’ γύρος: Σχετική πλειοψηφία.
Οι συσχετισμοί και τα πιθανά σενάρια συναίνεσης
Το ερώτημα που τίθεται είναι αν μπορεί η Νέα Δημοκρατία να εκλέξει τον ανώτατο πολιτειακό άρχοντα πριν φτάσουμε στον Δ’ γύρο, προκειμένου να επιτευχθεί και η πολυπόθητη συναίνεση. Η απάντηση δεν είναι εύκολη, αν αναλογιστεί κανείς ότι η ΝΔ διαθέτει 156 βουλευτές, το ΠΑΣΟΚ – ΚΙΝΑΛ 31, ο ΣΥΡΙΖΑ – Προοδευτική Συμμαχία 26, το ΚΚΕ 21, η Ελληνική Λύση 11, η Νέα Αριστερά επίσης 11, η Νίκη 10, η Πλεύση Ελευθερίας 6, οι Σπαρτιάτες 5, ενώ έχουμε και τον διόλου ευκαταφρόνητο αριθμό των 26 ανεξάρτητων βουλευτών που θεωρητικά τουλάχιστον οι 8 πρόσκειται στο Κίνημα Δημοκρατίας του Στέφανου Κασσελάκη, ο οποίος ακόμη δεν έχει συγκροτήσει ξεχωριστή Κοινοβουλευτική Ομάδα.
Εάν θέλουμε να είμαστε ρεαλιστές, με βάση τους παραπάνω συσχετισμούς, τόσο η πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ για τη Λούκα Κατσέλη όσο και τυχόν του ΠΑΣΟΚ αν επιλέξει δικό του υποψήφιο, δεν μπορούν να προχωρήσουν, αφού δεν βγαίνουν τα νούμερα. Ακόμη κι αν όλα τα κόμματα της αντιπολίτευσης μαζί με τους ανεξάρτητους συσπειρωθούν, δεν μπορούν να εκλέξουν Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Πολύ περισσότερο από τη στιγμή που έχουμε την πάγια θέση του ΚΚΕ να μην υπερψηφίσει κανέναν, προβάλλοντας με αυτόν τον τρόπο τη διαχρονική κριτική στάση απέναντι στον θεσμό, ότι δηλαδή ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, όποια και να είναι η πολιτική καταγωγή του, εντέλει επικυρώνει τις αντιλαϊκές πολιτικές της εκάστοτε κυβέρνησης. Άρα το κόμμα του Περισσού βγαίνει έξω από όλα τα σενάρια.
Οπότε το ενδιαφέρον στρέφεται στην κυβερνητική πρόταση. Για να εξασφαλίσει στην πρώτη ή τη δεύτερη ψηφοφορία η ΝΔ 200 ψήφους, θα πρέπει να ταχθούν στο πλευρό της τουλάχιστον το ΠΑΣΟΚ και ο ΣΥΡΙΖΑ (213 ψήφοι) ή το ΠΑΣΟΚ με την Ελληνική Λύση και τη Νέα Αριστερά (209) ή το ΠΑΣΟΚ με τη Νίκη και τους Σπαρτιάτες (202) ή ο ΣΥΡΙΖΑ με τη Νέα Αριστερά και τουλάχιστον 7 ανεξάρτητους βουλευτές ή ο ΣΥΡΙΖΑ με τη Νέα Αριστερά, την Πλεύση Ελευθερίας και τη Νίκη (203). Επαναλαμβάνουμε πάντως πως αστάθμητος παράγοντας είναι οι 23 ανεξάρτητοι βουλευτές (η πλειοψηφία των οποίων αποσκίρτησε από τον ΣΥΡΙΖΑ). Θεωρητικά, αν το πρόσωπο προέρχεται από τον χώρο της Κεντροαριστεράς, είναι εφικτή η αποδοχή από τουλάχιστον 200 βουλευτές. Εάν προέρχεται από την Κεντροδεξιά, είναι εξαιρετικά δύσκολο να βρεθούν τόσες ψήφοι.
Το διόλου απίθανο σενάριο των 180 ψήφων
Οπότε πάμε στο σενάριο του Γ’ γύρου που απαιτούνται 180 ψήφοι. Αυτοί θα μπορούσαν να βρεθούν ευκολότερα, εάν συμπράξουν η ΝΔ με την Ελληνική Λύση, τη Νίκη και τους Σπαρτιάτες (182). Εναλλακτικά η ΝΔ με το ΠΑΣΟΚ συγκεντρώνουν 187 ψήφους. Επίσης, η ΝΔ με τον ΣΥΡΙΖΑ πιάνουν 182 ψήφους. Ή η ΝΔ με την Ελληνική Λύση και τουλάχιστον 13 βουλευτές (180). Στον Δ’ γύρο που απαιτούνται 151 ψήφοι, προφανώς αρκούν μονάχα οι ψήφοι της Νέας Δημοκρατίας (156). Το τι ακριβώς θα συμβεί, θα το μάθουμε λίαν συντόμως.
