Η ταινία «Τα μυαλά που κουβαλάς 2» αποτελεί τη συνέχεια της επιτυχημένης πρώτης ταινίας animation, όπου τα συναισθήματα απεικονίζονται ως χαρακτήρες στο μυαλό μιας κοπέλας, της Riley, η οποία περνάει την εφηβεία.
Ο Ryan M. Niemiec, διδάκτωρ ψυχολογίας στο VIA Institute on Character, σε άρθρο του στο Psychology Today, αναλύει τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα αυτής της ταινίας, εστιάζοντας σε δύο σημεία: Μια μεγάλη επιτυχία και μια κραυγαλέα αποτυχία…
Πλεονέκτημα: Υγιής προσέγγιση των δύσκολων συναισθημάτων
Η ταινία παρουσιάζει μια υγιή προσέγγιση στα δύσκολα συναισθήματα. Ο χαρακτήρας της Ανησυχίας αναλαμβάνει τον έλεγχο και προκαλεί χάος στη ζωή της Riley. Όταν όμως όλα τα συναισθήματα εγκαταλείπουν την προσπάθεια να ελέγξουν και να αλλάξουν τη Riley, εκείνη βρίσκει την πραγματική της ταυτότητα.
Η δύναμη του σινεμά είναι ιδανική για να περαστούν τέτοια μηνύματα, όπως η απελευθέρωση από τον έλεγχο, η αποδοχή των δύσκολων συναισθημάτων, η αυτοσυμπόνια σε αντίθεση με την αρνητική αυτο-ομιλία, η «συμβίωση» με τα συναισθήματα αντί της αποφυγής τους και ο καθορισμός ορίων σε αυτά. Το βασικό μήνυμα είναι σαφές: Δώστε χώρο στα ενοχλητικά συναισθήματα.
Αυτά τα υγιή μηνύματα είναι σημαντικά όχι μόνο για τους έφηβους, αλλά και για τους ενήλικες, σε έναν κόσμο όπου η κατάθλιψη, οι αυτοκτονίες και το άγχος αυξάνονται. Τα θέματα που αναδεικνύει η ταινία είναι σημαντικά μαθήματα κοινωνικής νοημοσύνης για την προσέγγιση με ευαισθησία των δικών μας συναισθημάτων, αλλά και των συναισθημάτων των άλλων, καθώς και την κατάλληλη αντίδραση όταν αυτά κάνουν την εμφάνισή τους.
Μειονέκτημα: Έλλειψη ισορροπίας – Μόνο ένα θετικό συναίσθημα
Παρά τη θετική προσέγγιση στα δύσκολα συναισθήματα, η ταινία παρουσιάζει μια σημαντική έλλειψη ισορροπίας όσον αφορά τα θετικά συναισθήματα. Στην πρώτη ταινία υπάρχουν τα αρνητικά συναισθήματα του Θυμού, της Αηδίας, του Φόβου και της Θλίψης, ενώ στη δεύτερη ταινία συναντάμε επιπλέον τα συναισθήματα της Ανησυχίας, του Φθόνου, της Ντροπής και της Βαρεμάρας. Αντίθετα, και στις δύο ταινίες υπάρχει μόνο ένα θετικό συναίσθημα – η Χαρά. Αυτό είναι όλο!
Η ύπαρξη μόνο ενός θετικού συναισθήματος στην ψυχή της Riley είναι εξαιρετικά επιφανειακή και ανακριβής. Οι άνθρωποι διαθέτουν μεγάλη ποικιλία θετικών συναισθημάτων. Πού είναι η συγκίνηση, η αγάπη, η ευγνωμοσύνη, το ενδιαφέρον, η επιθυμία, η (υγιής) υπερηφάνεια, το δέος, η ανύψωση, η ελπίδα, η διασκέδαση και η ηρεμία/γαλήνη; Πουθενά.
Και ενώ η αναλογία αρνητικών προς θετικών συναισθημάτων στην πρώτη ταινία είναι τέσσερα προς ένα, στη δεύτερη η αναλογία είναι οκτώ προς ένα. Μπορεί αυτή η σημαντική ανισορροπία να οφείλεται στο διασκεδαστικό του σεναρίου και στην εμπορικότητα που συνεπάγεται; Φυσικά. Αντανακλά επίσης την τάση του ανθρώπινου εγκεφάλου προς μια αρνητική προκατάληψη; Ναι. Αντανακλά επίσης την κουλτούρα μας να δίνουμε προτεραιότητα μέσα μας σε αυτό που μας επιβαρύνει; Ναι.
Τι μήνυμα, όμως, στέλνει αυτή η ανισορροπία σε παιδιά και έφηβους, που αποτελούν και το βασικό κοινό της ταινίας; Τι σημαίνει αυτό για τους ενήλικες που ποτέ δεν έδωσαν πολλή προσοχή σε τίποτα άλλο εκτός από το να αισθάνονται θυμό, θλίψη, χαρά και φόβο; Με μόνο ένα θετικό συναίσθημα, δεν αναπαράγονται στερεότυπα γύρω από τα θετικά συναισθήματα ως κάτι επιφανειακό και ανούσιο; Πού είναι η βάση και η ευρύτητα της θετικότητας με την οποία οι θεατές μπορούν να έρθουν σε επαφή και να αναπτυχθούν;
Αν και η ταινία παρουσιάζει ως ισχυρό χαρακτήρα τη Χαρά, νέες επιστημονικές έρευνες δείχνουν ότι οι άνθρωποι ενδιαφέρονται περισσότερο για την ηρεμία/ειρήνη παρά για τη χαρά. Οι έρευνες δείχνουν επίσης ότι οι άνθρωποι επωφελούνται σημαντικά από τα συναισθήματα της ευγνωμοσύνης, του ενδιαφέροντος και της αγάπης. Μπορούμε επίσης να βελτιώσουμε την καλοσύνη μας στον κόσμο όταν αισθανόμαστε το συναίσθημα της ανύψωσης. Τις τελευταίες δύο δεκαετίες έχει τονιστεί επίσης και η σημασία του συναισθήματος του δέους προς τον φυσικό κόσμο.
Η ευρύτητα των συναισθημάτων στους ανθρώπους μας κάνει καλύτερους και συμβάλλει σε έναν καλύτερο κόσμο. Ακόμα κι αν οι ταινίες κάποιες φορές το παραλείπουν αυτό, εμείς δεν χρειάζεται να το κάνουμε.
