Μεταβολικό Σύνδρομο: Μια σύγχρονη «μάστιγα» με πυρήνα την παχυσαρκία

Το μεταβολικό σύνδρομο αναδεικνύεται σε σημαντική απειλή για τη δημόσια υγεία, με τα ποσοστά των ανθρώπων με μεταβολικό σύνδρομο να αυξάνονται συνεχώς στον δυτικό κόσμο. Άμεσα συνυφασμένο με την καθιστική ζωή και την κατανάλωση πρόχειρης και επεξεργασμένης τροφής, το μεταβολικό σύνδρομο συνδέεται με μια σειρά σοβαρών  επιπλοκών, όπως ο διαβήτης και τα καρδιαγγειακά νοσήματα, γεγονός που καθιστά επιτακτική την ανάγκη αντιμετώπισής του. Ο πυρήνας του προβλήματος του μεταβολικού συνδρόμου είναι η παχυσαρκία, και ως εκ τούτου η θεραπεία της παχυσαρκίας αποτελεί βασικό άξονα στην προσέγγιση του μεταβολικού συνδρόμου.  Έχουμε τη χαρά να φιλοξενούμε τον Eνδοκρινολόγο-Διαβητολόγο, Δρ. Κωνσταντίνο Μανωλόπουλο σε μια συζήτηση εφ’ όλης της ύλης αναφορικά με τα αίτια, τις εκδηλώσεις, αλλά και τη θεραπευτική προσέγγιση του μεταβολικού συνδρόμου. 

Τι είναι το μεταβολικό σύνδρομο;

Το μεταβολικό σύνδρομο σχετίζεται άμεσα με τον σύγχρονο τρόπο ζωής στον ανεπτυγμένο κόσμο, ο οποίος ευνοεί την καθιστική ζωή και την κακή διατροφή, και αφορά σε ένα συνδυασμό συμπτωμάτων και ευρημάτων στις κλινικο-εργαστηριακές εξετάσεις που συνθέτουν έναν αυξημένο κίνδυνο στο να εμφανίσει κάποιος διαβήτη, έμφραγμα ή εγκεφαλικό κάποια στιγμή αργότερα στη ζωή του. Με άλλα λόγια, το μεταβολικό σύνδρομο δεν αποτελεί αυτόνομο νόσημα, αλλά «εκφράζεται» μέσα από ένα σύνολο παραγόντων που αν αφεθούν χωρίς θεραπεία, αυξάνουν σημαντικά τον κίνδυνο σοβαρών επιπλοκών στο μέλλον.

Ποια είναι τα εργαστηριακά ευρήματα και τα συμπτώματα που συνθέτουν την εικόνα του  μεταβολικού συνδρόμου;

Τα βασικά γνωρίσματα που συνθέτουν την εικόνα του ασθενούς με μεταβολικό σύνδρομο είναι η αυξημένη περίμετρος μέσης, η υψηλή αρτηριακή πίεση, η αυξημένη χοληστερίνη,  τα υψηλά τριγλυκερίδια, το αυξημένο σάκχαρο νηστείας και γενικότερα, η κλινική εξέταση του ασθενούς και η ανάλυση των εργαστηριακών εξετάσεων «μαρτυρούν» ένα αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων στο μέλλον. 

Ποιες είναι οι αιτίες του μεταβολικού συνδρόμου;

Τα αίτια του μεταβολικού συνδρόμου σχετίζονται άμεσα με τον σύγχρονο τρόπο ζωής και πιο συγκεκριμένα με την έλλειψη σωματικής άσκησης και την κακής ποιότητας διατροφή που περιλαμβάνει έτοιμα και επεξεργασμένα τρόφιμα. 

Η βάση του μεταβολικού συνδρόμου στην πραγματικότητα είναι το σωματικό μας βάρος. Υπάρχει δηλαδή, μια άμεση συσχέτιση μεταξύ του κινδύνου εμφάνισης μεταβολικού συνδρόμου και του σωματικού μας βάρους.  Θα λέγαμε λοιπόν, ότι η εμφάνιση του μεταβολικού συνδρόμου οφείλεται στον τρόπο ζωής μας σε συνδυασμό με την παχυσαρκία.

Πώς αντιμετωπίζεται το μεταβολικό σύνδρομο;

Η θεραπεία του μεταβολικού συνδρόμου έχει 2 σκέλη. Το πρώτο σκέλος που είναι πολύ σημαντικό είναι να μειώσουμε τον κίνδυνο για τον ασθενή μας να εμφανίσει κάποια από τις επιπλοκές του μεταβολικού συνδρόμου. Και ποιες είναι αυτές; Να εμφανίσει σακχαρώδη διαβήτη, έμφραγμα ή εγκεφαλικό. Για να μπορέσουμε να προστατέψουμε τον ασθενή από την εμφάνιση των επιπλοκών του μεταβολικού συνδρόμου χρειάζεται πολλές φορές φαρμακοθεραπεία. Χρειάζεται δηλαδή, κάποια αγωγή για να μειώσουμε την πίεσή του, μπορεί να χρειαστεί να πάρει κάποιο φάρμακο χοληστερίνης που θα μειώσει τα επίπεδα της κακής χοληστερίνης LDL, η οποία σχετίζεται άμεσα με τον κίνδυνο για έμφραγμα και εγκεφαλικό ή να του δώσουμε κάποιο φάρμακο που θα τον βοηθήσει να μειώσει τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα, αν υπάρχει αυτό που ονομάζουμε προδιαβήτης, ώστε να μην εμφανίσει διαβήτη στα επόμενα χρόνια. Αυτά είναι θεραπευτικές προσεγγίσεις που εφαρμόζουμε άμεσα για να προστατεύσουμε τον ασθενή μας σε πρώτη φάση. 

Το δεύτερο σκέλος της θεραπείας του μεταβολικού συνδρόμου είναι η ρύθμιση του σωματικού μας βάρους, το οποίο όπως ήδη αναφέρθηκε αποτελεί βασικό παράγοντα κινδύνου για την εμφάνιση μεταβολικού συνδρόμου. Όταν το βάρος μας αυξάνεται πάνω από το φυσιολογικά επίπεδα, απορρυθμίζεται ο μεταβολισμός μας, ανεβαίνουν τα επίπεδα γλυκόζης στο αίμα – εμφανίζεται μια παθολογική κατάσταση που ονομάζουμε αντίσταση στην ινσουλίνη-, ενώ απορρυθμίζονται και τα επίπεδα χοληστερίνης στον οργανισμό  μας. Οπότε, καταλαβαίνετε, ότι ρυθμίζοντας το βάρος μας πολλά από αυτά τα προβλήματα βελτιώνονται. 

Η θεραπεία της παχυσαρκίας είναι ένα πολύ σημαντικό κομμάτι στη θεραπεία του μεταβολικού συνδρόμου. Πώς μπορεί να γίνει αυτό;

Ο στόχος της θεραπείας της παχυσαρκίας είναι να υπάρξει μείωση του σωματικού βάρους που θα είναι μακροπρόθεσμη, με απώτερο στόχο τη μείωση του κλινικού κινδύνου για την εμφάνιση επιπλοκών. Η αντιμετώπιση της παχυσαρκίας στηρίζεται πάνω σε τρεις άξονες κι αυτό έχει να κάνει με το επίπεδο της παχυσαρκίας του κάθε ασθενούς. 

Ο πρώτος άξονας περιλαμβάνει αλλαγές στη διατροφή μας και την ένταξη της σωματικής άσκησης στην καθημερινότητά μας. Η διατροφή για τη θεραπεία της παχυσαρκίας πρέπει να είναι εξατομικευμένη και να λαμβάνει υπόψη τις προτιμήσεις και τον τρόπο ζωής του ατόμου με παχυσαρκία. Σε εξειδικευμένα ιατρεία γίνεται μέτρηση του μεταβολισμού και λιπομέτρηση, ώστε να υπάρχει στενή παρακολούθηση των αλλαγών με τη θεραπεία. Σε κάθε περίπτωση πρέπει να αποφεύγονται δίαιτες που υπόσχονται μεγάλη μείωση βάρους σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα, καθώς αυτές συνήθως δεν είναι διατροφικά πλήρεις και τελικά οδηγούν σε περεταίρω αύξηση του βάρους.

Ένα σημείο που αξίζει να τονίσουμε αναφορικά με την σημασία  της σωματικής δραστηριότητας είναι ότι η άσκηση μας προστατεύει, άσχετα με το αν χάσουμε βάρος ή όχι. Πολλοί ασθενείς  εσφαλμένα πιστεύουν ότι πρέπει να κάνουμε άσκηση για να χάσουμε κιλά. Η αλήθεια είναι ότι ασκούμαστε για να προστατεύσουμε τον εαυτό μας από τις επιπλοκές του μεταβολικού συνδρόμου.

Το δεύτερο σκέλος της θεραπείας της παχυσαρκίας είναι η φαρμακοθεραπεία. Έχουμε πια πρόσβαση σε φάρμακα που είναι μελετημένα και σχεδιασμένα ώστε να μας βοηθήσουν να χάσουμε βάρος. Είναι φάρμακα τα οποία τα γνωρίζουμε αρκετά χρόνια τώρα, έχουν μελετηθεί επαρκώς, ξέρουμε ότι είναι ασφαλή και είναι πάρα πολύ αποτελεσματικά στο να βοηθήσουν κάποιον να χάσει ένα σημαντικό ποσοστό του αρχικού του βάρους. Με τη βοήθεια της φαρμακοθεραπείας ένας ασθενής μπορεί να χάσει 10-15 % του αρχικού του βάρους. Ωστόσο, πρέπει να τονίσουμε ότι η φαρμακοθεραπεία δεν είναι πανάκεια, κάτι που θα πάρεις και θα λύσεις το πρόβλημα δια παντός. Είναι ένα αποτελεσματικό θεραπευτικό εργαλείο που έχουμε στα χέρια μας για να βοηθήσουμε κάποιον να χάσει βάρος και να μειώσει τον κίνδυνο από το μεταβολικό σύνδρομο.

Τέλος, το τρίτο σκέλος αντιμετώπισης της παχυσαρκίας είναι η χειρουργική αντιμετώπιση. Οι χειρουργικές επεμβάσεις για τη θεραπεία της παχυσαρκίας αποσκοπούν σε δύο πράγματα: τη μείωση της ποσότητας τροφής που μπορεί να πάρει κανείς και στην μείωση της απορρόφησης θερμίδων από το έντερο μετά το γεύμα. Επίσης, κάποιες από τις χειρουργικές επεμβάσεις αλλάζουν την έκκριση συγκεκριμένων ορμονών από το γαστρεντερικό σύστημα με ευεργετική επίδραση στον μεταβολισμό. Η χειρουργική προσέγγιση εφαρμόζεται σε ανθρώπους που έχουν πολύ αυξημένο δείκτη μάζας σώματος, δηλαδή πάρα πολλά παραπανίσια κιλά,  όπου με τη διατροφή και την άσκηση και τη φαρμακοθεραπεία η απώλεια βάρους που μπορούμε να επιτύχουμε δεν είναι αρκετή ώστε να προστατεύσουμε αυτόν τον άνθρωπο από το μεταβολικό σύνδρομο. Στη χειρουργική αντιμετώπιση το αποτέλεσμα είναι μια πολύ μεγάλη απώλεια βάρους, αυτό πρακτικά «μεταφράζεται» σε ένα επίπεδο της τάξης του  25-30% του αρχικού βάρους του ασθενούς που οδηγεί σε άμεση και πραγματική μείωση του κινδύνου από τα μεταβολικό σύνδρομο και τις επιπλοκές του. 

Οι χειρουργικές επεμβάσεις χρειάζονται προετοιμασία του ασθενή και επιτήρηση πριν και μετά την επέμβαση από ενδοκρινολόγο με εξειδίκευση στη θεραπεία της παχυσαρκίας, και πρέπει να γίνονται από ιατρούς χειρουργούς με εξειδίκευση στις τεχνικές βαριατρικής χειρουργικής

Βλέπουμε λοιπόν, ότι πλέον έχουμε στην ιατρική μας φαρέτρα πολύ καλά εργαλεία για να βοηθήσουμε κάποιον να χάσει βάρος. Η δυσκολία για τους περισσότερους ανθρώπους έγκειται στο να διατηρήσουν το βάρος που έχουν χάσει είτε μέσω διατροφής είτε μέσω φαρμακοθεραπείας. Αυτό απαιτεί το να κάνει κάποιος μια ριζική αλλαγή στον τρόπο ζωής και διατροφής του που να είναι μακροπρόθεσμα βιώσιμη.  Έτσι, δε θα μιλάμε πια για δίαιτα για κάτι δηλαδή, που το κάνω για 2-3 μήνες και μετά τελειώνει, αλλά στην ουσία πρόκειται για μια αλλαγή στον τρόπο διατροφής μου που είναι μακροπρόθεσμη. Το ίδιο ισχύει και για την άσκηση που πρέπει να γίνει μέρος της καθημερινότητάς μας. Στο σημείο αυτό αξίζει να τονίσουμε ότι η άσκηση είναι από τους πιο σημαντικούς παράγοντες που βοηθούν στη διατήρηση του βάρους που έχουμε χάσει. Δηλαδή, άνθρωποι που καταφέρνουν και χάνουν βάρος είτε με διατροφή είτε φαρμακοθεραπεία και που ασκούνται είναι αυτοί που έχουν τις περισσότερες πιθανότητες να διατηρήσουν το βάρος τους σταθερό στο μέλλον.

Δρ. Κωνσταντίνος Μανωλόπουλος MDDPhil (Oxford) FRCP, Ενδοκρινολόγος – Διαβητολόγος & Διευθυντής Τομέα Μη-Επεμβατικής Θεραπείας Θυρεοειδούς Αδένα, Ενδοκρινολογίας και Μεταβολισμού Therapis Hospital

Για περισσότερες πληροφορίες επισκεφθείτε τις ιστοσελίδες endokrinologia.gr | 

metabolio.gr | ή επικοινωνήστε με τον κ. Κωνσταντίνο Μανωλόπουλο στο τηλέφωνο 2160026799.

Info 

Ο Δρ. Κωνσταντίνος Μανωλόπουλος σπούδασε Ιατρική στα Πανεπιστήμια Bochum και Düsseldorf Γερμανίας, εξειδικεύτηκε στην Ενδοκρινολογία, Διαβητολογία και Γενική Εσωτερική Παθολογία, διετέλεσε Επιστημονικός Συνεργάτης στο Κέντρο Διαβήτη, Ενδοκρινολογίας και Μεταβολισμού (Oxford Centre for Diabetes, Endocrinology and Metabolism) του Πανεπιστημίου  Οξφόρδης και έγινε Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Οξφόρδης (D.Phil.).Το 2020 εγκαταστάθηκε με την οικογένειά του στην Ελλάδα όπου διατηρεί Ενδοκρινολογικά Ιατρεία στο κέντρο της Αθήνας και στην Καλαμάτα ενώ είναι Διευθυντής του Τομέα Μη-Επεμβατικής Θεραπείας Θυρεοειδούς και Μεταβολισμού στο νοσοκομείο Therapis.