Η πνευματική προσπάθεια που απαιτείται για να αντιμετωπιστούν τα βασικά θέματα διαβίωσης εξαντλούν τις διανοητικές ικανότητες των φτωχότερων ανθρώπων και δεν τους αφήνουν αρκετή ενέργεια ώστε να αφοσιωθούν στην εκπαίδευσή τους ή στην επαγγελματική τους κατάρτιση, υποστηρίζει μια μελέτη που δόθηκε σήμερα στη δημοσιότητα στις ΗΠΑ.

Η διανοητική πίεση που δέχεται κάποιος όταν επιχειρεί να βρει λύσεις σε αγχωτικές καταστάσεις, όπως το να θρέψει την οικογένειά του ή να εξασφαλίσει χρήματα για να πληρώσει το νοίκι του, μπορεί να οδηγήσει σε μείωση του δείκτη ευφυίας (IQ) ακόμη και κατά 13 μονάδες, υποστηρίζουν οι ερευνητές στη μελέτη τους, που δημοσιεύεται στο περιοδικό Science.

Η μείωση αυτή ισοδυναμεί με εκείνην που υφίσταται κάποιος εάν δεν κοιμηθεί μια ολόκληρη νύχτα.

«Για πολλούς φτωχούς τα προβλήματα αυτά είναι τόσο πιεστικά που δυσκολεύονται να συγκεντρωθούν σε άλλα πράγματα, όπως η εκπαίδευση, η επαγγελματική κατάρτιση, ακόμη και η οργάνωση του χρόνου τους», εξήγησε ο Σένχτιλ Μουλαϊνάταν, οικονομολόγος στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ και εκ των βασικών συγγραφέων της μελέτης.

«Αυτό δεν σημαίνει ότι οι φτωχοί είναι λιγότερο έξυπνοι από τους υπόλοιπους, αλλά ότι η φτώχεια εξαντλεί μεγάλο μέρος της διανοητικής προσπάθειας. Μπορούμε να το συγκρίνουμε με έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή που λειτουργεί με αργούς ρυθμούς επειδή προσπαθεί να κατεβάσει ένα πολύ μεγάλο βίντεο», εξήγησε.

«Συχνά η φτώχεια θεωρείται αποτέλεσμα προσωπικής αποτυχίας ή συνέπεια του μη ευνοϊκού περιβάλλοντος στο οποίο μεγάλωσε κανείς. Η μελέτη μας όμως δείχνει ότι η έλλειψη οικονομικών πόρων μπορεί από μόνη της να περιορίσει τις γνωστικές λειτουργίες», υπογράμμισε η καθηγήτρια Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Βρετανικής Κολομβίας του Καναδά, Τζιαγίνγκ Ζάο.

Οι ερευνητές εξέτασαν ένα τυχαίο δείγμα 400 ατόμων που επιλέχθηκαν στην τύχη σε ένα εμπορικό κέντρο του Νιου Τζέρσι το 2010-’11 και είχαν μέσο ετήσιο εισόδημα 70.000 δολαρίων. Χώρισαν τους συμμετέχοντες σε δύο ομάδες, των «πλούσιων» και των «φτωχών» και εξέτασαν τις γνωστικές τους ικανότητες και τον αυτοέλεγχό τους όταν τους υπέβαλαν σε διάφορα “σενάρια”, όπως για παράδειγμα εάν χρειαζόταν να πληρώσουν έναν «φουσκωμένο» λογαριασμό ή αν έπρεπε να καταβάλουν ένα υπερβολικά μεγάλο ποσό για να επισκευάσουν το αυτοκίνητό τους.

Αντιμέτωποι με ένα μικρό οικονομικό πρόβλημα που μπορούσαν να το ξεπεράσουν εύκολα, οι “φτωχοί” είχαν παρόμοια αποτελέσματα με τους «πλούσιους» στις δοκιμασίες. Όμως, όσο τα προβλήματα διογκώνονταν, τόσο μειωνόταν η απόδοσή τους, μέχρι που ο δείκτης νοημοσύνης τους μειωνόταν έως και 13 μονάδες.

Οι ερευνητές επανέλαβαν το πείραμα στην Ινδία, σε μια ομάδα αγροτών που καλλιεργούν ζαχαροκάλαμα και λαμβάνουν τον καρπό των κόπων τους μία φορά το χρόνο. Έτσι, είναι πολύ πλούσιοι ένα μήνα μετά τη συγκομιδή, αφού πουλήσουν τα προϊόντα τους, και πολύ φτωχοί ένα μήνα πριν από αυτήν, αφού έχουν εξαντλήσει τα έσοδα όλου του χρόνου.

Οι Ινδοί αγρότες υποβλήθηκαν στις ίδιες δοκιμασίες με τους κατοίκους του Νιού Τζέρσι και διαπιστώθηκε ότι ένα μήνα μετά τη συγκομιδή ο δείκτης νοημοσύνης τους ανέβαινε κατά 10 μονάδες, σε σύγκριση με τον αμέσως προηγούμενο μήνα.

Ο Ελντάρ Σαφίρ, καθηγητής Ψυχολογίας και Κοινωνικών Υποθέσεων στο Πρίνστον, εξήγησε ότι δεν φταίει το άγχος γενικά αλλά οι οικονομικές δυσκολίες ειδικότερα για την μείωση του IQ. «Συχνά οι φτωχοί είναι πολύ αποτελεσματικοί όταν πρέπει να αντιμετωπίσουν πιεστικά προβλήματα. Όμως δεν τους απομένει εύρος σκέψης για να αφοσιωθούν σε άλλα ζητήματα. Έτσι, αν ζείτε σε κατάσταση φτώχειας, θα είστε πιο επιρρεπείς σε λάθη και τα λάθη θα σας στοιχίζουν χρήματα. Είναι ένας φαύλος κύκλος, από τον οποίο δύσκολα μπορεί κανείς να βρει διέξοδο», εξήγησε ο καθηγητής.