Τι κοινό έχουν ο Σάκης Ρουβάς και το μποζόνιο του Higgs; Πρώτον πρόκειται για celebrities, που συχνά – πυκνά απασχολούν τον Τύπο. Δεύτερον, όταν κάνουν την εμφάνισή τους, ενώνουν τις μάζες, δημιουργούν -κατά τον επιστημονικό όρο- συσσωμάτωμα. Π.χ., αν σε μία αίθουσα αρχίσει να διαδίδεται η φήμη, ότι θα εμφανιστεί ο Σάκης Ρουβάς, όσοι και όσες την ακούσουν πρώτοι θα σπεύσουν να συζητήσουν τις λεπτομέρειες της επικείμενης εμφάνισης με τους γύρω τους, ύστερα θα πλησιάσουν κι άλλοι/ες, που θα θελήσουν να μάθουν και θα μαζευτούν τόσοι/ες, ώστε όταν τελικά ο τραγουδιστής κάνει την εμφάνισή του, οι… «ρουβίτσες» θα αποτελούν «είδηση» και από μόνες τους! Το μποζόνιο Higgs περιγράφεται, ότι δίνει µάζα στα σωμάτια ακριβώς με αυτόν τον τρόπο, προκαλώντας ένα αντίστοιχο συσσωμάτωμα, μέσα στο πεδίο Higgs.
Ο «ανορθόδοξος» παραλληλισμός αποτελεί μία παραλλαγή της εξήγησης, που ο καθηγητής Φυσικής Ντέβιντ Μίλερ έδωσε το 1993 στον τότε Υπουργό Επιστημών της Μ. Βρετανίας, W. Waldegrave, στην ερώτηση του τελευταίου «γιατί οι Βρετανοί φορολογούμενοι πληρώνουν για κάτι -το CERN- για το οποίο ελάχιστοι καταλαβαίνουν τι ακριβώς κάνει». Σκίτσα του καθηγητή Μίλερ έχουν αναρτηθεί στην εκλαϊκευτική ιστοσελίδα του CERN, για να βοηθήσουν στην κατανόηση του μηχανισμού Higgs. Την ελληνική εκδοχή της εξήγησης, με πρωταγωνιστή τον Ρουβά, παρουσίασε, σε διάλεξη προς μαθητές της β΄ και γ΄ Λυκείου, ο αν. καθηγητής Φυσικής του ΑΠΘ, Αναστάσιος Πέτκου.
«Μαθητές ξανα-ανακαλύπτουν το Higgs»
Η εκλαΐκευση της κβαντομηχανικής επιστήμης ήταν σήμερα το ζητούμενο στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, όπου 120 μαθητές της β’ και γ’ Λυκείου, από σχολεία της Κεντρικής και Βόρειας Ελλάδας, ήλθαν για να παρακολουθήσουν την εκδήλωση, που φιλοξενεί για ενδέκατη χρονιά ο Τομέας Πυρηνικής Φυσικής και Φυσικής Στοιχειωδών Σωματιδίων του Τμήματος Φυσικής, της Σχολής Θετικών Επιστημών του ΑΠΘ. Πρόκειται για τη διεθνή ημερίδα των «Masterclasses στη Φυσική Σωματιδίων», που πραγματοποιείται κάθε Μάρτιο. Η φετινή διοργάνωση πραγματοποιείται από τις 25 Φεβρουαρίου έως τις 2 Απριλίου 2015, και συμμετέχουν σε αυτήν περίπου 210 Πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα από 42 χώρες του κόσμου, που ανοίγουν τις πόρτες τους σε περισσότερους από 10.000 μαθητές Λυκείου, οι οποίοι γίνονται για μια μέρα φυσικοί σωματιδίων για το CERN.
Από νωρίς το πρωί, οι μαθητές παρακολούθησαν διαλέξεις για τα σωματίδια και το «παιχνίδι» της ταυτοποίησής τους, το οποίο θα επιχειρήσουν το απόγευμα, με τη βοήθεια διδακτόρων, μεταπτυχιακών και προπτυχιακών Φοιτητών του Τμήματος, αναλύοντας πραγματικά δεδομένα από τον καινούριο και ισχυρό Μεγάλο Αναχρονικό Επιταχυντή (Large Hadron Collider, LHC) που βρίσκεται στο εργαστήριο CERN, έξω από τη Γενεύη.
«Περισσότερα από 100 Λύκεια εκδήλωσαν φέτος ενδιαφέρον να συμμετάσχουν στην εκδήλωση. Προκρίναμε πρώτα σχολεία, που δεν είχαν εκπροσωπηθεί στο παρελθόν και στα υπόλοιπα κάναμε κλήρωση. Παρακαλέσαμε τους καθηγητές Φυσικής να επιλέξουν τους καλύτερους μαθητές, καθώς κάθε σχολείο εκπροσωπείται από πέντε παιδιά. Το επίπεδο είναι υψηλό, κάποιοι καθηγητές, μάλιστα, προετοιμάζουν τους μαθητές, ώστε να είναι πιο ενημερωμένοι», δήλωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η καθηγήτρια στο Τμήμα Φυσικής του ΑΠΘ, Χαρά Πετρίδου.
«Στο πρώτο τμήμα της εκδήλωσης στόχος ήταν να εξηγήσουμε στα παιδιά, μέσα από τις διαλέξεις, τις βασικές αρχές της κβαντομηχανικής, παρουσιάζοντάς τες με πιο ελκυστικό και εκλαϊκευμένο τρόπο. Στο δεύτερο μέρος κάθε μαθητής, μπροστά σε έναν υπολογιστή, θα αναλύσει τα γεγονότα που αναλύουμε και εμείς, όπως το σωματίδιο Ζ, τον φορέα της ασθενούς δύναμης και το σωματίδιο Higgs. Μετά από μία στατιστική ανάλυση και επεξεργασία των γεγονότων που μετρήθηκαν θα συνδεθούμε με το CERN και σε video conference με άλλα πανεπιστήμια, που έχουν την ίδια μέρα την εκδήλωση, τα παιδιά θα ανακοινώσουν στην κοινότητα τι έχουν μετρήσει», πρόσθεσε η κ Πετρίδου.
«Χθες μαθητές, σήμερα φοιτητές»
Ενδιαφέρον στοιχείο της εκδήλωσης του ΑΠΘ είναι πως κάποιοι από τους φοιτητές και φοιτήτριες, που κλήθηκαν να βοηθήσουν σήμερα τους μαθητές, είχαν βρεθεί κάποτε στη θέση τους. Μία από αυτές είναι η Θεοδώρα, από την Αλεξανδρούπολη, δευτεροετής φοιτήτρια του Τμήματος Φυσικής, που είχε παρακολουθήσει ως μαθήτρια της γ’ Λυκείου τα «Masterclasses» στο ΑΠΘ. «Μου άρεσε πολύ η εμπειρία που βίωσα τότε. Κατάφερα και πέρασα στη Σχολή. Ο καθηγητής, που μας είχε φέρει εδώ πριν από δύο χρόνια, με ενημέρωσε ότι θα έλθει το σχολείο και φέτος και ήλθα να βοηθήσω, γιατί είναι μία πολύ ωραία πρωτοβουλία, που θα ήθελα να συνεχιστεί», δήλωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Θεοδώρα, προσθέτοντας ότι «οι καθηγητές εξηγούν και προσεγγίζουν τις θεωρίες των στοιχειωδών σωματιδίων με τέτοιο τρόπο, ώστε να υπάρχει η σύνδεση με τις γνώσεις Φυσικής, που έχουν οι μαθητές από τη διδακτέα ύλη και τελικά να μπορούν να φέρουν εις πέρας τα πειράματα με τα δεδομένα από το CERN».
Ως μαθήτρια είχε έλθει και η Άντζελα, από τη Θεσσαλονίκη, επίσης δευτεροετής φοιτήτρια του Τμήματος Φυσικής. «Τότε θυμάμαι ότι είχα ενθουσιαστεί. Μας έκαναν διάλεξη και ήθελα πολύ να ξανασυμμετάσχω, έστω και ως διοργανώτρια», ανέφερε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ.
Όσο για τους μαθητές, κατά την προσέλευσή τους στη Σχολή Θετικών Επιστημών, οι περισσότεροι διακατέχονταν από έναν ενθουσιασμό για το άγνωστο. «Μου αρέσει η Φυσική, όμως κατά τ’ άλλα είναι κάτι παντελώς άγνωστο σε εμένα», δήλωσε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Αλέξανδρος, μαθητής της γ’ Λυκείου από τη Θεσσαλονίκη, ενώ η Τάνια από το ΓΕΛ Δοξάτου Δράμας, πρόσθεσε πως ανυπομονεί να διαπιστώσει, αν με τη βοήθεια των διαλέξεων θα πετύχει να ταυτοποιήσει και να αναγνωρίσει τα σωματίδια.
