Η ΕΕ παραμένει ένα από τα μέρη του κόσμου όπου οι δημοκρατικές αξίες -κράτος δικαίου, σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, θεμελιώδεις ελευθερίες- γίνονται περισσότερο σεβαστές, ωστόσο τα τελευταία χρόνια ορισμένες δημοκρατικές αρχές παραβιάστηκαν στην Ουγγαρία, τη Ρουμανία, τη Βουλγαρία, την Ελλάδα, τη Γαλλία και την Ιταλία.
Αυτά σημειώνει η βελγική εφημερίδα «LA LIBRE BELGIQUE» με αφορμή τη δημοσιοποίηση έκθεσης της βρετανικής δεξαμενής σκέψης Demos, η οποία δημιούργησε ένα σύστημα για την αξιολόγηση της Δημοκρατίας στα κράτη-μέλη της ΕΕ, έπειτα από σχετικό αίτημα της Ομάδας των Σοσιαλιστών και Δημοκρατών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
Η άνοδος των λαϊκίστικων και ξενοφοβικών κομμάτων, τα μικρά ποσοστά συμμετοχής στις εκλογικές αναμετρήσεις, η αύξηση της διαφθοράς και η καχυποψία έναντι στις πολιτικές ελίτ -συνηθισμένα φαινόμενα σε πολλά κράτη-μέλη- αναδεικνύουν ένα δημοκρατικό έλλειμμα στην Ευρώπη, το οποίο βαθαίνει με την κρίση, αναφέρεται στο δημοσίευμα.
Η έκθεση, 250 σελίδων, της Demos ονομάζεται «Backsliders» (υποτροπές), με υπότιτλο: «Η Δημοκρατία στην Ευρώπη δεν μπορεί πια να θεωρείται δεδομένη». Για να συντάξει την έκθεσή της η Demos βασίστηκε στα δεδομένα που δημοσίευσε η Παγκόσμια Τράπεζα, τo CIRI Human Right Data Base και το European Value Survey, αλλά και σε ευρωπαϊκές και εθνικές έρευνες Η Demos καθιέρωσε πέντε δείκτες, διαιρεμένους σε υποδείκτες-22 στο σύνολο- για να μελετήσει τις περιόδους 2000, 2008 και 2011.
Αναλυτικά αναφέρονται τα εξής:
Εκλογές και δημοκρατικές διαδικασίες
Διαπιστώνεται, κατά μέσο όρο, άνοδο της διαφθοράς, της πολιτικής αστάθειας και πτώση της συμμετοχής στις εκλογές. Αντίθετα, όπως καταγράφεται, το κράτος δικαίου ενισχύθηκε συνολικά. Η Ρουμανία, η Βουλγαρία, η Λετονία, η Λιθουανία, η Σλοβακία, η Ουγγαρία και η Ελλάδα βρίσκονται στο κάτω μέρος της κατάταξης το 2011. Όσον αφορά στη διαφθορά και στο σεβασμό του κράτους δικαίου, η Ουγγαρία και η Ελλάδα είναι οι χώρες που οπισθοχώρησαν περισσότερο σε σχέση με το 2010, όπως και η Ιταλία.
Θεμελιώδη δικαιώματα και ελευθερίες
Αυτός ο δείκτης καταμετράει την πολιτική ελευθερία, την ελευθερία συνεταιρισμού, Τύπου, πολιτικής συμμετοχής και κυβερνητικής λογοκρισίας, όπως και τη θρησκευτική ελευθερία και την ισότητα δικαιωμάτων αντρών-γυναικών. Συνολικά, η κατάσταση παρέμεινε σταθερή ανάμεσα στο 2010-2011, με ενίσχυση των οικονομικών δικαιωμάτων των γυναικών. Βρίσκουμε τις ίδιες χώρες στον πάτο της κατάταξης: Η Ουγγαρία για τη διαχωρισμό των εξουσιών, η Ισπανία για τις μισθολογικές ανισότητες αντρών-γυναικών, η Ιταλία για την ελευθερία του Τύπου, σημειώνουν τη μεγαλύτερη οπισθοχώρηση.
Ανεκτικότητα έναντι στις μειονότητες
Ανάμεσα στο 2000 και το 2008 καταγράφηκε άνοδο του φανατισμού έναντι των μειονοτήτων (Μουσουλμάνοι, Ρομά, Εβραίοι, μετανάστες, άνθρωποι διαφορετικής ράτσας), με εξαίρεση τους ομοφυλόφιλους. Καταδεικνύεται ότι η ισλαμοφοβία κέρδισε έδαφος ύστερα από τις 11 Σεπτεμβρίου 2001 και οι Ρομά παραμένουν οι παρίες της Κεντρικής Ευρώπης. Η μισαλλοδοξία έναντι των μειονοτήτων αυξήθηκε στην Ολλανδία και την Αυστρία, ενώ η Ουγγαρία, η Ελλάδα και η Κύπρος αποτελούν τις πιο ανησυχητικές περιπτώσεις.
Ενεργή συμμετοχή των πολιτών
Συνήθως ισχνή στις πρώην κομμουνιστικές χώρες, η συμμετοχή των πολιτών (ένταξη σε πολιτική οργάνωση ή στην κοινωνία των πολιτών, εθελοντισμός, διαδηλώσεις) μειώνεται στην ΕΕ, κυρίως στη Σουηδία.
Πολιτικό και κοινωνικό κεφάλαιο
Αυτός ο δείκτης βαθμολογεί την εμπιστοσύνη των Ευρωπαίων στο δημοκρατικό καθεστώς της χώρας τους, στους εκλεγμένους, στους συμπολίτες τους και την αντίληψη που έχουν πάνω στην ικανότητά ελέγχου της ζωής τους. Διαπιστώνεται ότι μειώθηκε ελαφρώς, ανάμεσα στο 2000 και 2008, το πολιτικό κεφάλαιο, σημειώνοντας απότομη πτώση κυρίως στην Ουγγαρία, την Τσεχία, τη Βουλγαρία και τις «μαρτυρικές χώρες» της κρίσης της ευρωζώνης (Πορτογαλία, Ελλάδα, Ισπανία, Κύπρος).
Στο πλαίσιο αυτό, η Demos καλεί την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να αναλάβει το ρόλο της, ως φύλακας των αξιών της Ένωσης, να παράγει ετήσια έκθεση για την κατάσταση της Δημοκρατίας και να αποκτήσει επιπρόσθετα ενδιάμεσα εργαλεία, ανάμεσα στη διαδικασία παράβασης και το «πυρηνικό όπλο» του άρθρου 7 της Συνθήκης (που επιτρέπει να αναστέλλονται τα δικαιώματα ενός κράτους-μέλους της ΕΕ που παραβιάζει σοβαρά τις ευρωπαϊκές αξίες), ώστε να εξασφαλίζεται ο σεβασμός των δημοκρατικών αρχών.
Η Επιτροπή υπενθύμισε ότι έκανε συστάσεις στη Γαλλία που ήθελε να απελάσει τους Ρομά το 2010, ότι ώθησε την Ουγγαρία να τροποποιήσει το Σύνταγμα της και ότι παρότρυνε τους Ρουμάνους να σεβαστούν τη συνταγματική τάξη. Υπογράμμισε ότι δημιούργησε ένα εργαλείο ανάλυσης των συστημάτων εθνικής δικαιοσύνης, ότι περιμένει άλλο ένα σχετικά με τη διαφθορά, και ένα, τέλος, για την ελευθερία του Τύπου.
Παραμένει ένα ερώτημα όπως επισημαίνεται: ποιος ελέγχει την Επιτροπή; «Είναι δύσκολο να εφαρμόσει κανείς τα κριτήρια αυτά στην Επιτροπή» διευκρινίζει ο Chris Tryhorm, ένας από τους συγγραφείς αυτής της έκθεσης. «Αλλά αν η Ένωση θέλει να είναι φερέγγυα στο ρόλο του φύλακα, πρέπει ενδεχομένως να αναθεωρήσει τον τρόπο λειτουργίας της και τις δομές της» πρoσθέτει.
