«Τσουνάμι» κοκαΐνης στην Ευρώπη – Το φαινόμενο «Whac-A-Mole» στον πόλεμο κατά των ναρκωτικών

Ο πόλεμος κατά των ναρκωτικών στην Ευρώπη θυμίζει όλο και περισσότερο το παιχνίδι «Whac-A-Mole», σημειώνει το Politico. Όταν προσπαθείς να χτυπήσεις έναν “τυφλοπόντικα”, αυτός κρύβεται στην τρύπα και πετάγεται από μια άλλη. Έτσι και στην καταπολέμηση των ναρκωτικών, κάθε φορά που στοχεύεις το πρόβλημα σε έναν τομέα, εμφανίζεται σε ένα άλλο.

Το 2021 σχεδόν τα τρία τέταρτα των κατασχέσεων κοκαΐνης πραγματοποιήθηκαν σε τρεις χώρες: Το Βέλγιο, την Ολλανδία και την Ισπανία. Όλες διαθέτουν μεγάλα λιμάνια, όπως το Ρότερνταμ, την Αμβέρσα και τη Βαλένθια.

Και βάσει των ίδιων στοιχείων που δημοσιεύει ο Guardian, κάθε χρόνο από το 2017 οι αστυνομικές και τελωνειακές αρχές της ΕΕ κατάσχουν όλο και μεγαλύτερες ποσότητες. Το 2021, το τελευταίο έτος που υπάρχουν πλήρη διαθέσιμα στοιχεία, κατασχέθηκαν 303 τόνοι, ποσότητα πενταπλάσια σε σύγκριση με μια δεκαετία πριν.

Το 2022, μόνο σε δύο λιμάνια, στην Αμβέρσα και το Ρότερνταμ κατασχέθηκαν 110 τόνοι και 50 τόνοι αντίστοιχα. Και οι πραγματικές ποσότητες που διακινούνται είναι πολύ μεγαλύτερες. Οι αρχές εκτιμούν πως μόλις το 10% με 15% των συνολικών ποσοτήτων εντοπίζεται από τις αρχές.

Η Ευρώπη ξεπερνά την Αμερική ως ο κύριος προορισμός για την κοκαΐνη — εν μέρει λόγω των αυξημένων μέτρων στις ΗΠΑ και εν μέρει λόγω των εναλλακτικών ναρκωτικών. «Η Βόρεια Αμερική δεν είναι πλέον αγορά κοκαΐνης, γιατί έχει φαιντανύλη», δήλωσε στο Politico ο εκπρόσωπος της Europol Γιαν Οπ Γκεν Ορτ.

«Αυτή τη στιγμή δεν φαίνεται σαν μια μάχη που κερδίζουμε», δήλωσε ο Λορέν Λανιέ, του Ευρωπαϊκού Κέντρου Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας (EMCDDA). «Αυτό που βλέπουμε στην πραγματικότητα», δήλωσε στον Guardian, «είναι μια συντονισμένη, συνεχής προσπάθεια να πλημμυρίσει η Ευρώπη με κοκαΐνη. Είναι μια αναπτυσσόμενη αγορά και δεν δείχνει σημάδια επιβράδυνσης».

Και όσο οι αρχές εντείνουν τους ελέγχους σε κάποιες περιοχές, οι διακινητές επεκτείνουν τις δραστηριότητές τους σε άλλα λιμάνια, όπου τα μέτρα είναι λιγότερο εντατικά. Για παράδειγμα, αναφέρει το Politico, στη Σουηδία καταγράφεται ρεκόρ κατασχέσεων κοκαΐνης το 2023.

Η χώρα μετατράπηκε ξαφνικά σε κόμβο διέλευσης ναρκωτικών για όλη την ΕΕ, καθώς τα καρτέλ αξιολογούν τα λιμάνια της – όπως αυτό στη μικρή πόλη Χέλσινγκμποργκ – ως «χαμηλού κινδύνου», υπογράμμισε η Επίτροπος Εσωτερικών Υποθέσεων της ΕΕ Ίλβα Γιόχανσον.

Και η εγκληματικότητα στο σκανδιναβικό κράτος ανήλθε σε επίπεδα που δεν είχε δει ποτέ ξανά στο παρελθόν, με αποτέλεσμα η κυβέρνηση να βγάλει τον στρατό στο δρόμο για να αντιμετωπίσει τις συμμορίες. «Οι ένοπλες συγκρούσεις μεταξύ των συμμοριών σημειώνονται για τον έλεγχο της αγοράς των ναρκωτικών», δηλώνει ο Μάρτιν Πέτερσον, εκπρόσωπος της σουηδικής τελωνειακής αρχής.

Το σχέδιο των Βρυξελλών

Στο πλαίσιο του πολέμου κατά των ναρκωτικών, οι Βρυξέλλες αποφάσισαν να προχωρήσουν σε νέα μέτρα, ένα σχέδιο δράσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο, το οποίο ανακοινώθηκε από την πρόεδρο της Κομισιόν, Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν, τον Σεπτέμβριο, και παρουσιάζεται αναλυτικά αυτή την εβδομάδα.

Σε μια ΕΕ που έχει καταργήσει τους τελωνειακούς και συνοριακούς ελέγχους, είναι λογικό το σχέδιο να βασίζεται σε μια ευρωπαϊκή συμμαχία των αρχών και των λιμένων για την ενίσχυση της συνεργασίας και των ελέγχων σε ολόκληρο το ευρωπαϊκό μπλοκ. Η στρατηγική της Επιτροπής ακολουθεί τις εκκλήσεις για κοινή δράση από την Ολλανδία, το Βέλγιο, την Ιταλία, την Ισπανία, τη Γαλλία και τη Γερμανία. Επίσης το Βέλγιο σχεδιάζει να καταστήσει την καταπολέμηση της διακίνησης ναρκωτικών ως προτεραιότητα κατά την επερχόμενη προεδρία του στο Συμβούλιο της ΕΕ.

«Όταν η Αμβέρσα, το Ρότερνταμ, το Αμβούργο και άλλοι εντείνουν τους ελέγχους, τα καρτέλ αλλάζουν λιμάνια και για αυτό είναι απολύτως απαραίτητο να υπάρχει στενή συνεργασία όλων των κρατών μελών», υπογράμμισε η Ίλβα Γιόχανσον.

Πρόκειται για το φαινόμενο «Whac-A-Mole» και η μέθοδος «rip-on/rip-off» έχει εξελιχθεί σε αγαπημένη των εγκληματιών για λαθρεμπόριο ναρκωτικών, όπως υπογράμμισε νωρίτερα αυτό το έτος το Γραφείο των Ηνωμένων Εθνών για τα Ναρκωτικά και το Έγκλημα (UNODC ). Τα καρτέλ χρησιμοποιούν νόμιμες αποστολές εμπορευματοκιβωτίων για τη μεταφορά ναρκωτικών, βασιζόμενα σε εμπιστευτικές πληροφορίες σχετικά με τη θέση ενός συγκεκριμένου κοντέινερ και στον συντονισμό μεταξύ των διαφορετικών «κρίκων» της αλυσίδας εφοδιασμού μεταφορών.

Βία και διαφθορά

Και οι συνέπειες από τη δράση των καρτέλ ναρκωτικών δεν περιορίζονται στην αύξηση της βίας. Τα καρτέλ αναπτύσσουν μια σπειροειδή διαφθορά, εξαγοράζοντας λιμενικές εταιρείες logistics, τοπικούς αξιωματούχους και πολιτικούς, ακόμη και πρόσωπα εντός του δικαστικού συστήματος. Πρόκειται για μια αγορά δεκάδων δισεκατομμυρίων ευρώ και οι τοπικοί «συνεργάτες» λαμβάνουν μερίδιο από τα κέρδη.

Όπως είπε ένας από τους κατηγορούμενους σε δίκη για διακίνηση ναρκωτικών στο λιμάνι της Χάβρης, είναι δύσκολο να αντισταθείς στο «να κερδίσεις τον μισθό ενός χρόνο μέσα σε λίγες ώρες». Αυτό ισχύει για δεκάδες λιμενεργάτες, λιμενικούς πράκτορες, οδηγούς φορτηγών και πολλών άλλων, που έχουν συλληφθεί τα τελευταία χρόνια, όπως αναφέρει ο Guardian σε ρεπορτάζ του.

Επιπλέον, σύμφωνα με το βρετανικό μέσο, για όσους «διστάζουν» να συνεργαστούν, τα καρτέλ ακολουθούν άλλες, πιο δυναμικές μεθόδους. Δεκάδες λιμενικοί απήχθησαν ή κρατήθηκαν όμηροι από το 2017 στα κεντρικά λιμάνια διακίνησης. Το 2020, ένας – ένας 40χρονος αρχηγός συνδικάτου και πατέρας τεσσάρων παιδιών – ξυλοκοπήθηκε μέχρι θανάτου και η σορός του πετάχτηκε πίσω από ένα τοπικό σχολείο. Δύο χρόνια νωρίτερα, ένας άλλος βρέθηκε ζωντανός αλλά βασανισμένος φρικτά.

Οι απειλές για τη ζωή συγγενών είναι επίσης μια πρακτική των καρτέλ. «Θα τους πλησιάσουν στην είσοδο του σχολείου ή σε μια καφετέρια και θα τους δείξουν φωτογραφίες της γυναίκας και των παιδιών τους», λέει η Βαλερί Γκιαρντ, δικηγόρος που έχει αναλάβει πολλές τέτοιες υποθέσεις. «Τους λένε: “κάνε αυτό που λέμε, αλλιώς…”. Τη συνέχεια την καταλαβαίνουν».

Τεράστια κέρδη

Τα ποσά που δίνονται για το σύστημα διαφθοράς είναι ελάχιστα σε σχέση με τα κέρδη των συμμοριών διακίνησης ναρκωτικών. Σύμφωνα με δημοσίευμα του Guardian, ένα κιλό κοκαΐνης αξίζει στην Κολομβία περίπου 1.000 δολάρια, ενώ στην Ευρώπη 35.000 ευρώ. Μόλις δε βγει από το λιμάνι και νοθευτεί με άλλες ουσίες για να βγει στο δρόμο (ή παραγγελθεί από το διαδίκτυο) το γραμμάριο κοστίζει από 50 έως 70 ευρώ. Πρόκειται για τιμή σχεδόν διπλάσια από αυτήν στις ΗΠΑ, όπου η αγορά, σύμφωνα με τους ειδικούς είναι κορεσμένη.

Το 2021, περίπου 3,5 εκατομμύρια Ευρωπαίοι εκτιμάται πως έκαναν χρήση κοκαΐνης, μέγεθος τετραπλάσιο σε σχέση με πριν από 20 χρόνια. Ενδεικτικό της ζήτησης είναι πως η καλλιέργεια φύλλων κόκας στη Βολιβία, την Κολομβία και το Περού, όπου βρίσκονται και οι έδρες των μεγαλύτερων καρτέλ, έχει αυξηθεί τρομακτικά από 2014. Σύμφωνα με έκθεση του Γραφείου του ΟΗΕ για τα Ναρκωτικά και το Έγκλημα, το 2021 καταγράφηκε αύξηση 35% σε σχέση με το 2020, ενώ η παγκόσμια παραγωγή κοκαΐνης έχει ξεπεράσει του 2.000 τόνους, ποσότητα διπλάσια σε σχέση με το 2014.

Η Europol τοποθετεί τη συνολική αξία της ευρωπαϊκής αγοράς κοκαΐνης μεταξύ 7,5 και 10,5 δισεκατομμυρίων ευρώ. «Με αυτά τα ποσά, η αλυσίδα logistics έχει γίνει πολύ αποτελεσματική», σημειώνει ο Λορέν Λανιέ, του Ευρωπαϊκού Κέντρου Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας (EMCDDA) και προσθέτει: «Χρησιμοποιούνται κυρίως κοντέινερ, αλλά και γιοτ, ψαρόβαρκες, ιδιωτικά τζετ, επανδρωμένα πλέον ημι-υποβρύχια ή υποβρύχια drones. Και μόλις φτάσει στην Ευρώπη, υπάρχει ένας πραγματικός ευρωπαϊκός στρατός για να το διανείμει. Yυπολογίζουμε τουλάχιστον 100.000 άτομα».