Ανοίγει τις πύλες του περίπου τέσσερις φορές το μήνα με σκοπό να μυήσει τον επισκέπτη στον υπέροχο κόσμο των αστεριών. Αρκετά μακριά από το ρυπαρό με φωτορύπανση κέντρο της πόλης, στο λόφο της Πεντέλης, οι επισκέπτες μπορούν να θαυμάζουν τα ουράνια σώματα μέσα από το Newall, το 62 εκατοστών διοπτρικό τηλεσκόπιο του, ιστορικό κειμήλιο μιας άλλης εποχής. Με σκοπό να μεταφέρει τη μοναδική βιωματική εμπειρία των νυχτερινών ουράνιων παρατηρήσεων το newsbeast.gr επισκέφτηκε το Εθνικό Αστεροσκοπείο της Πεντέλης και παρακολούθησε μια νυχτερινή ξενάγηση από τους υπεύθυνούς του.

Ρεπορτάζ: Νίκη Παπάζογλου
Φωτογραφίες/Βίντεο: Γιάννης Κέμμος

Ιδρύθηκε το 1842 σε μια εποχή που ο πληθυσμός ήταν ελάχιστος και η Αθήνα πολύ διαφορετική, όπως μας ενημερώνει ο κ. Βαγγέλης Κολοκοτρώνης, αστρονόμος και υπεύθυνος του κέντρου επισκεπτών του αστεροσκοπείο ένας από τους ξεναγούς των νυχτερινών επισκέψεων.

Το όμορφο κτίριο που σήμερα φιλοξενεί το Newall, κατασκευάστηκε από πεντελικό μάρμαρο, το 1958, στον λόφο «Κουφός». Αποτελεί τμήμα του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, το οποίο ιδρύθηκε το 1842 και αποτέλεσε το πρώτο ερευνητικό κέντρο στην Ελλάδα. Στην Πεντέλη φιλοξενείται το Ινστιτούτο Αστρονομίας, Αστροφυσικής, Διαστημικών Εφαρμογών και Τηλεσκόπησης, ένα από τα τρία ινστιτούτα του Εθνικού Αστεροσκοπείου που βρίσκεται στο λόφο Νυμφών.

«Οι πρώτοι ερευνητές ουσιαστικά εξασκούσαν την αστρονομία. Σήμερα βέβαια αστεροσκοπείο δεν σημαίνει αποκλειστικά αστρονομία. Αφορά πολλές επιστήμες, αστρονομία, , σεισμολογία, μελετά την ατμοσφαιρική ρύπανση, την ηλιακή ακτινοβολία και πολλά άλλα.Οι πρώτοι επιστήμονες έκαναν αστρονομία κι αστρογραφία, δηλαδή χρησιμοποιούσαν μικρά τηλεσκόπια, τα οποία τους επέτρεπαν να πάρουν πληροφορίες από το φως των αστεριών, και κατέγραφαν τις συντεταγμένες τους, για να δουν που περίπου βρίσκονται στον ουράνιο θόλο.

Δείγμα αυτών των ερευνών είναι ένας δίμετρος χάρτης, που καταγράφει 30.000 κρατήρες, τον οποίο μπορεί να δει κανείς στο κτίριο του Θησείου. Ο χάρτης αυτός κατασκευάστηκε περίπου το 1860 από τον γερμανό διευθυντή, Julius Smith, ο οποίος μάλιστα είχε ακολουθήσει τον Ερρίκο Σλήμαν στις ανασκαφές στην Τροία» συμπληρώνει ο κ. Κολοκοτρώνης.

Το τηλεσκόπιο που φιλοξενείται στο κέντρο επισκεπτών βρισκόταν εκεί για ερευνητικούς λόγους από το 1958. Γύρω στο 1980 όμως, λόγω φωτορύπανσης, η έρευνα ήταν αδύνατο να συνεχιστεί.

«Από το βόρειο ημισφαίριο που είμαστε μπορούμε να δούμε περίπου 2.500 χιλιάδες αστέρια μόνο όμως όταν η ΔΕΗ κάνει blackout. Όταν υπάρχει ρεύμα στην Αθήνα του 2014 βλέπουμε γύρω στους εκατό στόχους κι όσο περνούν τα χρόνια όλο και μειώνονται. Σε 100 χρόνια μπορεί να βλέπουμε μόνο τη Σελήνη τον Ήλιο άντε και μερικούς ακόμα πλανήτες» μας πληροφορεί ο κ. Κολοκοτρώνης.

Μιας και το τηλεσκόπιο δεν μπορούσε πλέον να χρησιμοποιηθεί για ερευνητικούς σκοπούς το 1995 ο κ. Νίκος Ματσόπουλος ξεκίνησε τις παρουσιάσεις για το κοινό στο κέντρο επισκεπτών του Αστεροσκοπείου.

Παρουσιάζουμε την αστρονομία με απλά λόγια

«Ουσιαστικά κατά την επίσκεψη γίνεται μια προσπάθεια να εκλαϊκευτεί η επιστήμη. Προσπαθούμε δηλαδή να παρουσιάζουμε την αστρονομία με απλά λόγια για να γίνει κατανοητή από το ευρύ κοινό, πράγμα αρκετά δύσκολο. Γι’ αυτό πρέπει τα παιδιά που επισκέπτονται το κέντρο να είναι πάνω από 8 χρονών για να μπορέσουν να κατανοήσουν τι λέμε. Αυτό που γίνεται ουσιαστικά είναι μια εισαγωγή στην αστρονομία , για να ξεχωρίσουμε την επιστημονική άποψη από τα δόγματα κι από την ανθρώπινη οπτική» μας ενημερώνει ο κ. Κολοκοτρώνης.

Στην αρχή οι επισκέψεις ήταν δωρεάν αφού το κέντρο λειτουργούσε με το χρηματοδοτούμενο πρόγραμμα «Ανοιχτές Θύρες». Απ’ όταν παρήλθε η περίοδος της χρηματοδότησης η επίσκεψη κοστίζει 5 ευρώ, ενώ τα σχολικά προγράμματα που οργανώνει το αστεροσκοπείο κατόπιν συνεννόησης 2,5 ευρώ.

«Αυτό που προσπαθώ να κάνω εγώ προσωπικά είναι να δώσω μια εκτίμηση, να παρουσιάσω στον κόσμο την έκταση του σύμπαντος. Τι είναι ο χώρος, ο χρόνος, από τι περιβαλλόμαστε. Ξέρετε είμαστε σε ένα τυχαίο ηλιακό σύστημα , με έναν ήλιο. Θα μπορούσαμε να είμαστε σε ένα άλλο με δύο ήλιους. Σε αυτή την περίπτωση θα είχαμε 10 χρόνια χειμώνα, κάτι σαν το Game of Thrones δηλαδή» συνεχίζει ο αστρονόμος αποδεικνύοντας πως η εκλαΐκευση της επιστήμης είναι άκρως επιτυχημένη.

Μετά την εισαγωγή στην επιστήμη της αστρονομίας, ο επισκέπτης παρακολουθεί ένα βίντεο, την επιμέλεια του οποίου έχει κάνει ο κ. Ματσόπουλος, διάρκειας περίπου 25 λεπτών. Στο τέλος ανεβαίνει στο θόλο ασανσέρ, διαμέτρου 14 μέτρων και με τη βοήθεια του τηλεσκοπίου και των ειδικών παρατηρεί τα ουράνια σώματα από το ογκώδες τηλεσκόπιο.

«Όταν ξεκινάμε τη λειτουργιά του τηλεσκοπίου, ο κόσμος ανεβαίνει στο θόλο σε σειρές των 50 ανθρώπων, γιατί το πάτωμα είναι ασανσέρ και δεν πρέπει να χαλάμε τη δυναμική του. Κάνουμε ένα μεγάλο κύκλο και ένας ένας κοιτάει από το φακό. Το τηλεσκόπιο αυτό είναι οπτικό, όχι ραδιοτηλεσκόπιο. Δηλαδή δεν βλέπεις τα ουράνια σώματα από οθόνη, αλλά με το ίδιο σου το μάτι. Το φωτόνιο που βλέπεις ξεκινάει από τη Σελήνη ή από τον Άρη και χτυπάει απευθείας τον αμφιβληστροειδή σου. Είναι σαν να το βλέπεις live, χωρίς βέβαια να ισχύει αυτό. Άλλωστε πάντα στο σύμπαν, βλέπεις το παρελθόν, αφού η ταχύτητα του φωτός είναι πεπερασμένη. Για παράδειγμα για να διασχίσει το φως τον ενδιάμεσο χώρο μεταξύ της Σελήνης και του ματιού σου, χρειάζεται 1,3 δευτερόλεπτα. Βλέπεις δηλαδή τη Σελήνη, όπως ήταν πριν 1,3 δευτερόλεπτα» όπως αναφέρει ο υπεύθυνος του κέντρου.

Τα… επιτεύγματα του Newall

Το Newall ήταν το μεγαλύτερο τηλεσκόπιο της Ελλάδας μέχρι το 1975 και το μεγαλύτερο τηλεσκόπιο του κόσμου από το 1869, έτος κατασκευής του, μέχρι το 1873. Πρόκειται για ένα διαθλαστικό τηλεσκόπιο με φακό διαμέτρου 62,5 εκατοστών, μήκους 9 μέτρων και συνολικού βάρους 16 τόνων.

Πήρε το όνομά του από τον Βρετανό εύπορο μηχανικό και ερασιτέχνη αστρονόμο, Robert Striling Newall. Η κατασκευή του διήρκεσε 7 έτη πριν τοποθετηθεί σε θόλο στην πόλη Gateshead της Μεγάλης Βρετανίας. Από το 1890 μέχρι και το 1957 το τηλεσκόπιο φιλοξενήθηκε στο Πανεπιστήμιο Cambridge και συνέβαλε σημαντικά σε πλήθος ανακαλύψεων. Το 1955, δωρίθηκε στο Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών από το Πανεπιστήμιο του Cambridge. Ο μακρύς σωλήνας (περίπου 9 μ) μαζί με το γερμανικού τύπου ισημερινό σύστημα στήριξής του τηλεσκοπίου που ζύγιζαν περίπου εννέα τόνους, απαιτούνταν πολύ προσεκτική αποσυναρμολόγηση, μεταφορά και εγκατάσταση από την αρχή, σε καινούργιο θόλο που έπρεπε να κατασκευαστεί στη Πεντέλη. Εντέλει από το 1959 παραμένει εκεί.

Κοιτάζοντάς μέσα από το φακό του Newall αντικρίζει κανείς τη Σελήνη 200 έως 400 φορές μεγαλύτερη, παρατηρεί τους κρατήρες της και το ανάγλυφο έδαφός της. Αν το επιτρέπουν οι καιρικές συνθήκες και ανάλογα την εποχή του χρόνου μπορεί να παρατηρήσει τον Κρόνο, τον Άρη, και πολλούς άλλους αστέρες όπως ο Αρκτούρος που απέχει 37 έτη φωτός από εμάς…

Δείτε περισσότερες φωτογραφίες και το βίντεο από το Αστεροσκοπείο