Εδραίωση του «χαλιφάτου» σε συγκεκριμένο έδαφος θέλει το Ισλαμικό Κράτος

Η ιστορία του Χαλιφάτου του Αμπού Μπακρ Αλ-Μπαγκντάντι, που ανακηρύχθηκε στις 29 Ιουνίου από την οργάνωση «Ισλαμικό Κράτος» στα εδάφη που είχε καταλάβει στο Ιράκ και τη Συρία, ίσως να ξεκινά μια ημέρα του 2003 που ο Αμπού Μουσάμπ Αλ-Ζαρκάουι έφτασε στους σκονισμένους δρόμους της Φαλούτζα, στα δυτικά της Βαγδάτης.

Ένα χρόνο νωρίτερα, ο αμερικανός πρόεδρος Τζορτζ Μπους είχε λάβει την απόφαση να εισβάλει στο Ιράκ, προσφέροντας στο διεθνές τζιχαντιστικό κίνημα μια απροσδόκητη ευκαιρία να ξαναγεννηθεί μετά την ήττα του στο Αφγανιστάν.

Αν η πρώτη εκδοχή του Ισλαμικού Κράτους δημιουργήθηκε στις 13 Οκτωβρίου 2006 ως προϊόν μιας συμμαχίας ανάμεσα σε τζιχαντιστικές οργανώσεις του Ιράκ, οι πολιτικές και ιδεολογικές του ρίζες τοποθετούνται έτσι στην αμερικανική εισβολή στο Ιράκ. Παρά τον στρατηγικό χαρακτήρα της απόφασης του Αλ-Μπαγκντάντι να εμπλέξει το κίνημά του στον πόλεμο της Συρίας, η ιστορία του ΙΚ παραμένει κατά κύριο λόγο μια ιρακινή ιστορία.

Παραδόξως, αυτή η ιρακινή ιστορία ξεκίνησε από δύο ξένους. Τον Αμπού Μουσάμπ Αλ-Ζαρκάουι, αρχηγό της ένοπλης οργάνωσης «Ενωση και ιερός πόλεμος», που έγινε στη συνέχεια «Αλ-Κάιντα στο Ιράκ», έναν Ιορδανό από το χωριό Ζάρκα, που πέθανε το 2006. Και τον μηχανικό Αμπού Μουσάμπ Αλ-Σούρι, έναν Σύρο από το Χαλέπι.

Το 2004, σ’ένα κείμενο 1.600 σελίδων με τίτλο «Κάλεσμα σε μια Παγκόσμια Ισλαμική Αντίσταση», ο Αλ-Σούρι προέβλεψε την παρακμή της Αλ-Κάιντα και επισήμανε την ανάγκη να υιοθετηθεί μια στρατηγική κατάληψης ενός εδάφους. «Ο Αλ-Σούρι εκπροσωπεί τη ρήξη με την Αλ-Κάιντα και το ιδεολογικό θεμέλιο του Ισλαμικού Κράτους», τονίζει ο γάλλος ισλαμολόγος Ζιλ Κεπέλ.

Στο βιβλίο του «Τρόμος και Μαρτύριο», που κυκλοφόρησε το 2008, ο τελευταίος τονίζει ότι ο Αλ-Σούρι θα ενσαρκώσει την τρίτη γενιά του ισλαμικού πολέμου. «Όπως η στρατηγική που οδήγησε στην 11η Σεπτεμβρίου στηρίχθηκε στην κριτική και την υπέρβαση των αντάρτικων που ηττήθηκαν στο πρώτο μισό της δεκαετίας του ’90, η τρίτη γενιά θα στηριχθεί στην υπέρβαση και την κριτική των επιθέσεων στους Δίδυμους Πύργους. Σύμφωνα με τον Αλ-Σούρι, οι δυσμενείς συνέπειες των επιθέσεων εκείνων ήταν μεγαλύτερες από τα οφέλη που αποκομίστηκαν».

Η ρήξη ανάμεσα στον Ζαρκάουι και τον Μπιν Λάντεν προκλήθηκε από την αμερικανική επέμβαση στο Ιράκ, υποστηρίζει ο ιστορικός Ζαν-Πιερ Φιλιού. «Ενώ η Αλ-Κάιντα προσπαθούσε να πλήξει τον μακρινό εχθρό, ο Ζαρκάουι επικέντρωσε την προσοχή του στον κοντινό σιιτικό εχθρό. Οι Αμερικανοί τού πρόσφεραν ένα έδαφος για να δράσει. Ετσι έγινε ο αρχηγός της Αλ-Κάιντα στο Ιράκ και προσείλκυσε ξένους τζιχαντιστές».

Με άλλα λόγια, επισημαίνει από την πλευρά του ο ισλαμολόγος Ολιβιέ Ρουά, ο Μπιν Λάντεν παγκοσμιοποίησε την Αλ-Κάιντα, ενώ ο Αλ-Μπαγκντάντι πολεμά για την ενοποίηση των εδαφών του ισλάμ. Με την εγκατάστασή του στη Φαλούτζα και την προσπάθειά του να συγχωνεύσει το τζιχαντιστικό του κίνημα με το αντάρτικο των Σουνιτών, ο Αλ-Ζαρκάουι προσέδωσε βαρύτητα στην έννοια του εδάφους και αποτέλεσε τον προάγγελο του «Χαλιφάτου» του Αμπού Μπακρ Αλ-Μπαγκντάντι.

Η ήττα της Αλ Κάιντα στο Ιράκ και η ίδρυση του Ισλαμικού Κράτους στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του 2000 δεν έδειχναν αρχικά ότι η οργάνωση του Αλ-Μπαγκντάντι θα είχε τέτοια εξέλιξη. «Ο Αμπού Μπακρ Αλ-Μπαγκντάντι αποδείχθηκε πιο προικισμένος από τους άλλους», λέει ο ανθρωπολόγος Οσάμ Νταγούντ, που παρακολουθεί από κοντά την εξέλιξη του Ιράκ. «Εκμεταλλεύτηκε τα μοιραία λάθη της κυβέρνησης της Βαγδάτης και το κενό που δημιουργήθηκε από τον εμφύλιο πόλεμο στη Συρία. Επεκτείνοντας την οργάνωσή του στη Συρία, απέκτησε οικονομική αυτονομία».

Η προσπάθεια του Αλ-Μπαγκντάντι να απορροφήσει το Μέτωπο Αλ-Νόσρα, που είχε γίνει «θυγατρική» της Αλ Κάιντα στη Συρία, απέτυχε. Ο τζιχαντιστής ηγέτης αποφάσισε τότε να έλθει σε πλήρη ρήξη με την Αλ Κάιντα και να συντρίψει το Αλ-Νόσρα. «Υπήρχε και μια προσωπική διάσταση σε όλα αυτά», λέει ο Ολιβιέ Ρουα. «Ο Μπαγκντάντι θέλει να γίνει χαλίφης στη θέση του χαλίφη – πολύ περισσότερο που ο χαλίφης είναι νεκρός».

Ετσι, την πρώτη ημέρα του φετινού Ραμαζανιού (29 Ιουνίου), ο Μπαγκντάντι ανακήρυξε το Χαλιφάτο και έγινε «ο χαλίφης Ιμπραήμ». Εμφανίστηκε δημοσίως στο τζαμί της Μοσούλης και κάλεσε όλους τους μουσουλμάνους να τον υπακούσουν. «Τώρα που έχει το χαλιφάτο του, ο Μπαγκντάντι θα προσπαθήσει να επεκτείνει τη βία του στο εξωτερικό», εκτιμά ο Ζαν-Πιερ Φιλιού. «Η απειλή που αντιπροσωπεύει είναι πρωτοφανής. Ο Μπαγκντάντι διατύπωσε απειλές κατά του εξωτερικού μόνο τη στιγμή που αισθάνθηκε έτοιμος να τις εκτελέσει».

Ο Χοσάμ Νταγούντ δεν είναι τόσο σίγουρος. «Το σχέδιο του Ισλαμικού Κράτους ήταν από την αρχή ένα τοπικό σουνιτικό σχέδιο», τονίζει. «Οι αρχηγοί της οργάνωσης δεν θέλουν να εξαπολύσουν επιθέσεις για να εξαφανιστούν στη συνέχεια στην παρανομία. Εχουν πολιτικές φιλοδοξίες. Επιτίθενται για να μείνουν, για να ελέγχουν ένα έδαφος. Με την έννοια αυτή, μοιάζουν περισσότερο με τους Ταλιμπάν παρά με την Αλ Κάιντα».