Την τελευταία δεκαετία, μερικές από τις μεγαλύτερες δημοκρατίες του κόσμου κατασκεύασαν στα σύνορά τους τείχη και φράχτες.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ινδία και το Ισραήλ -που χαρακτηρίζονται συχνά αντιστοίχως η παλαιότερη δημοκρατία του κόσμου, η μεγαλύτερη δημοκρατία του κόσμου και η σταθερότερη δημοκρατία της Μέσης Ανατολής- έκτισαν 5.500 χιλιόμετρα τείχους. Θα μπορούσαν κάλλιστα να καλύψουν με τα υλικά αυτά όλη τη διαδρομή από τη Νέα Υόρκη ως το Λος Άντζελες.

Και οι τρεις χώρες υποστηρίζουν ότι θέλουν με τον τρόπο αυτό να αντιμετωπίσουν τους τρομοκράτες. Η ισραηλινή κυβέρνηση αποκαλεί επισήμως το τείχος της «αντιτρομοκρατικό». «Μισώ την ιδέα του τείχους», τόνισε πριν από λίγα χρόνια και ο αμερικανός βουλευτής Ντέιβιντ Ντρέγιερ. «Αλλά δεν έχουμε επιλογή. Βρισκόμαστε εν μέσω ενός πολέμου κατά της τρομοκρατίας».

Το 2012, όμως, αυτός ο πόλεμος έχει υποχωρήσει. Ο Οσάμα μπιν Λάντεν είναι νεκρός. Αλλά και οι επιθέσεις αυτοκτονίας έχουν ουσιαστικά σταματήσει στο Ισραήλ από το 2005. Κι όπως γράφει στους Νιου Γιορκ Τάιμς ο Ρις Τζόουνς, καθηγητής γεωγραφίας στο Πανεπιστήμιο της Χαβάης, το ερώτημα κατά πόσον όλοι αυτοί οι φράχτες και τα τείχη έχουν οποιοδήποτε αποτέλεσμα παραμένει ανοιχτό.

«Οι φράχτες έχουν αποκτήσει μια συμβολική σημασία, που δεν πρέπει να συγκαλύπτει το γεγονός ότι το πρόβλημα είναι πολύ πιο σύνθετο», δήλωσε το 2007 ο Μάικλ Σέρτοφ, τότε υπουργός Εσωτερικής Ασφαλείας των Ηνωμένων Πολιτειών. Μια ανάλογη παρατήρηση είχε κάνει και η σημερινή υπουργός Τζάνετ Ναπολιτάνο όταν ήταν κυβερνήτης της Αριζόνα, το 2005: «Δείξτε μου ένα τείχος ύψους 15 μέτρων και θα σας δείξω μια σκάλα ύψους 15 μέτρων και τριάντα εκατοστών. Έτσι λειτουργούν τα σύνορα».

Αυτό είναι το πρώτο πρόβλημα. Το δεύτερο πρόβλημα είναι ότι το κόστος κατασκευής και συντήρησης των τειχών είναι μεγάλο. Η αμερικανική κυβέρνηση υποστηρίζει ότι κάθε χιλιόμετρο τείχους στα σύνορα με το Μεξικό θα κοστίσει 12,5 εκατομμύρια δολάρια στην εικοσαετή περίοδο της λειτουργίας του. Τα τείχη στο Ισραήλ και την Ινδία κοστίζουν πολλά δισεκατομμύρια δολάρια το καθένα. Και στις τρεις αυτές χώρες, τα τείχη ήταν από τα μεγαλύτερα κατασκευαστικά προγράμματα της τελευταίας δεκαετίας.

Το τρίτο πρόβλημα είναι ότι κανένα από τα τρία αυτά τείχη δεν καλύπτει ολόκληρη τη μεθοριακή γραμμή. Το αμερικανικό τείχος καλύπτει μόνο το ένα τρίτο των συνόρων με το Μεξικό, το ισραηλινό πρόγραμμα έχει προχωρήσει μόνο κατά τα δύο τρίτα και τα τείχη στην Ινδία καλύπτουν περίπου το 80% των συνόρων με το Πακιστάν και το Μπανγκλαντές.

Υπάρχει, τέλος, ένα νόμιμο εμπόριο δια μέσου των συνόρων. Τα αμερικανομεξικανικά σύνορα έχουν τη μεγαλύτερη κυκλοφορία στον κόσμο. Στο Ισραήλ, δεκάδες χιλιάδες έποικοι ζουν στην παλαιστινιακή πλευρά του τείχους και θέλουν εύκολη πρόσβαση στο Ισραήλ. Η Ινδία κατασκεύασε εκατοντάδες πύλες στο τείχος με το Μπανγκλαντές για να επιτρέπει την πρόσβαση στους αγρότες. Όλες αυτές οι πύλες επιτρέπουν τη δίοδο και σε όσους θέλουν να περάσουν παράνομα, να μεταφέρουν λαθραία εμπορεύματα ή να εξαπολύσουν μια επίθεση. Άλλωστε, όλοι οι δράστες των τρομοκρατικών επιθέσεων της 11ης Σεπτεμβρίου μπήκαν νομίμως στο αμερικανικό έδαφος.

Σε τι χρησιμεύουν λοιπόν όλα αυτά τα τείχη, εκτός από το να υποθάλπουν το μίσος; Για τους Παλαιστίνιους, το τείχος συμβολίζει τη βία της ισραηλινής κατοχής. Για τη μουσουλμανική μειονότητα της Ινδίας, τα ηλεκτροφόρα σύρματα συμβολίζουν τις πληγές της διχοτόμησης και της περιθωριοποίησης. Για τους Λατίνους των Ηνωμένων Πολιτειών, ο φράχτης στην έρημο συμβολίζει τις φυλετικές διακρίσεις. Αντί να συμβολίζουν την ελευθερία και τη δημοκρατία, τα τείχη εκπροσωπούν τον αποκλεισμό.