Κι όμως, τη σιτσιλιάνικη Μαφία την έφτιαξαν τα… λεμόνια

Όταν η ζωή σου δίνει λεμόνια, τότε μετατρέπεσαι σε οργανωμένο συνδικάτο εγκλήματος, αν ζεις τουλάχιστον στη Σικελία και βλέπεις τα εσπεριδοειδή να γίνονται ανάρπαστα. Ήταν λοιπόν η νέα τρέλα της Ευρώπης με τα λεμόνια κατά τα τέλη του 19ου αιώνα που έδωσε τη βάση για τη γέννηση της Μαφίας, καθώς κάποιος έπρεπε να προστατεύσει τους παραγωγούς. Πριν μετατραπεί φυσικά σε αυτόκλητο μεσάζοντα μεταξύ παραγωγού και εξαγωγέα και αρχίσει να πουλά «προστασία» στους καλλιεργητές. Αυτή είναι με δυο λόγια η ιστορία της φοβερής σικελικής Μαφίας, όπως μας λέει μια νέα πανεπιστημιακή μελέτη, που βλέπει στην ευρωπαϊκή μόδα των λεμονιών την ίδια την πηγή της γέννησης των «νονών». Η τρομακτική αύξηση της ζήτησης των λεμονιών εκεί στα χρόνια των Ναπολεόντειων Πολέμων, όταν ο σκοτσέζος γιατρός James Lind βρήκε πως τα εσπεριδοειδή ήταν η θεραπεία για το σκορβούτο που θέριζε τους ναύτες, τα μετέτρεψε σε πραγματικό χρυσό. Και η μελέτη μάς λέει πως η Μαφία εμφανίστηκε πράγματι σε κείνες τις γωνιές της Σικελίας όπου οι λεμονοκαλλιεργητές έβγαζαν τρελά κέρδη, ξαποστέλνοντας όλη την παραγωγή τους στο εξωτερικό. Μέσα σε συνθήκες όπου ο νόμος και η αστυνόμευση υπολειπόταν, τα αφεντικά του τοπικού οργανωμένου εγκλήματος μυρίστηκαν την ευκαιρία που τους παρουσιαζόταν και εμφανίστηκαν στους αγρότες ως «προστάτες», πριν λειτουργήσουν ως μεσάζοντες μεταξύ τους και των εξαγωγέων, βγάζοντας τρομακτικά κέρδη χωρίς να κάνουν απολύτως τίποτα στην εφοδιαστική αλυσίδα. Η μελέτη, που δημοσιεύτηκε στην επιθεώρηση «Journal of Economic History», άντλησε ιστορικά στοιχεία ακόμα και από μια κοινοβουλευτική έρευνα του 1881-1886 στις σικελικές πόλεις γι’ αυτό ακριβώς το θέμα. Και εξέτασε μετά τους δείκτες εγκλήματος σε 143 πόλεις, βρίσκοντας πως η παρουσία της Μαφίας ήταν μεγαλύτερη εκεί όπου παράγονταν λεμόνια και πορτοκάλια. Οι πανεπιστημιακοί μάς λένε ότι ξαφνικά αυξήθηκαν εκθετικά οι μικροκαλλιεργητές εσπεριδοειδών και κάποιος έπρεπε να τους προστατεύσει από τις επιθέσεις των πλιατσικολόγων. Τα λεμόνια ήταν τώρα πολυπόθητα σε όλη την Ευρώπη και τα ήθελαν σαν τρελοί οι πολεμικοί στόλοι, εκεί που λίγο πρωτύτερα ήταν απλώς είδος πολυτελείας για διακόσμηση πιάτων και αρώματα. Τώρα όμως η Σικελία είχε μετατραπεί σε έναν από τους μεγαλύτερους ευρωπαϊκούς προμηθευτές λεμονιών, καθώς οι μεσογειακές συνθήκες ήταν ιδανικές για την καλλιέργειά τους. Η ακαδημαϊκός ιταλικής ιστορίας Felia Allum, που δεν συμμετείχε στην έρευνα, δήλωσε στους «Times»: «Η μελέτη είναι σωστά τεκμηριωμένη, χρησιμοποιώντας εμπειρικά δεδομένα. Επίσης, σε αντίθεση με πολλές μελέτες, προσπαθούν να εξηγήσουν τη δια-περιφερειακή διαφοροποίηση της παρουσίας της Μαφίας στα μήκη της Σικελίας, το οποίο είναι ιδιαιτέρως ενδιαφέρον».