Απίστευτο κι όμως αληθινό, εκεί που κάποτε τα ζόμπι ήταν ο ακρογωνιαίος λίθος του κινηματογραφικού τρόμου και της λογοτεχνίας του φανταστικού, πλέον αποτελεί επιστημονικό αντικείμενο με σοβαρή θεωρητική δουλειά από πίσω!
Οι περισσότεροι ειδικοί (έχουμε πια και τέτοιους) συμφωνούν πως μια επιδημία ζόμπι παραείναι απίθανη να συμβεί, όπως εξαιρετικά πενιχρή είναι και η πιθανότητα να αναστηθούν οι νεκροί από τους τάφους τους.
Γιατί τότε μελετούν στα σοβαρά το ενδεχόμενο των νεκροζώντανων, το οποίο φαίνεται πως αποτελεί πια διεπιστημονική πειθαρχία;
Μαθηματικοί, βιολόγοι, επιδημιολόγοι, ακόμα και ψυχίατροι έχουν ριχτεί με τα μούτρα στη μελέτη των ζόμπι αναπτύσσοντας όλων των λογιών τις θεωρίες.
Μάλλον για να ξέρουμε τι και πώς, σε περίπτωση δηλαδή που…
Το Σχέδιο του Πενταγώνου για τη Μέρα των Ζόμπι
Το λένε «CONOP 8888» και είναι ένας ολοκληρωμένος προγραμματισμός των επιστημόνων του αμερικανικού Πενταγώνου για την αποφράδα μέρα. Κορωνίδα του επιχειρησιακού σχεδίου είναι βέβαια το πώς θα κατασταλεί η μάστιγα των ζόμπι και εδώ οι επιστήμονες έχουν ετοιμάσει στρατιωτικές ασκήσεις για οχτώ διαφορετικά ζομπο-σενάρια!
Το πρώτο περιλαμβάνει «παθογόνα ζόμπι», που δημιουργήθηκαν δηλαδή από ιούς σαν αυτούς του «World War Z». Το επόμενο περιλαμβάνει «ραδιενεργά ζόμπι», γεννημένα από εκλύσεις ραδιενέργειας ή πυρηνικούς πολέμους, και ακολουθείται από ένα τρίτο που κάνει λόγο για «ζόμπι κακής μαγείας», νεκροζώντανοι δηλαδή που είναι αποτέλεσμα μαύρης μαγείας, κατάρας ή δράσης υπερφυσικών στοιχείων!
Μετά έρχονται τα «διαστημικά ζόμπι», που έχουν προκύψει από σπόρους ή τοξικούς παράγοντες του Σύμπαντος, τα οποία διαδέχονται τα «βιολογικά ζόμπι», αποτέλεσμα βιολογικών πολέμων ή εργαστηριακά κατασκευασμένων ιών. Το έκτο είδος είναι τα «συμβιωτικά ζόμπι», που προέρχονται από παράσιτα που έχουν προσβάλει τον ξενιστή και έχουν καταλάβει τον οργανισμό του.
Τα καλύτερα βέβαια είναι τα ζόμπι της έβδομης κατηγορίας, τα λεγόμενα «φυτοφάγα ζόμπι», καθώς για τον άνθρωπο είναι ακίνδυνα, μιας και τρέφονται με βλάστηση! Η επιδημία είναι εδώ καταστροφική για τις ανθρώπινες καλλιέργειες. Υπάρχει και ο όγδοος τύπος ζόμπι, οι «ζόμπι κότες», που είναι πραγματικότατη απειλή μιας και περιλαμβάνει κότες που δεν έχουν θανατωθεί σωστά και ξεθάβονται μετά μόνες τους από το χώμα.
Το Πεντάγωνο ισχυρίζεται φυσικά πως αυτά είναι υποθετικά σενάρια για απλές στρατιωτικές ασκήσεις, με τα ζόμπι να λειτουργούν εδώ ως μεταφορές για άλλα προβλήματα. Δεν μας λέει βέβαια πουθενά ότι οι προτεινόμενες λύσεις για κάθε τύπο επιδημίας δεν θα μπορούσαν κάλλιστα να εφαρμοστούν σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο…
Έτσι παλεύεις την εξάπλωση των ζόμπι
Ήταν Ιανουάριος του 2009 όταν η κοινή διεπιστημονική μελέτη δύο καναδικών πανεπιστημίων μάς χάρισε το πρώτο μαθηματικό μοντέλο επιβίωσης σε επίθεση ζόμπι! Η υπόθεση εργασίας περιλαμβάνει σενάρια για το τι θα συμβεί αν μολυσματικοί νεκροζώντανοι επιστρέψουν στη ζωή (του τύπου που βλέπουμε στο «The Walking Dead») και αρχίσουν να προσβάλουν τους πληθυσμούς των πόλεων.
Το μαθηματικό μοντέλο (με εύγλωττο τίτλο «Αναστημένο Ανθρώπινο Πτώμα που Τρέφεται με Ζωντανή Σάρκα») μάς λέει ότι σε ένα αστικό κέντρο 500.000 ανθρώπων ο μισός πληθυσμός θα έχει μετατραπεί σε ζόμπι μέσα σε μόλις τρεις μέρες! Το κλειδί για την επιβίωση του ανθρώπινου είδους είναι η αστραπιαία αντίδραση, καθώς κάθε δευτερόλεπτο μετράει.
Επιθετικές στρατηγικές καραντίνας και ανάπτυξη αντιδότων θα βοηθούσαν μεν, αλλά και πάλι οι πιθανότητες δεν είναι υπέρ μας. Η αποτελεσματικότερη λύση που προτείνουν οι μαθηματικοί και οι βιολόγοι του μοντέλου είναι αυτή που μάς παρουσιάζουν όλες οι ταινίες με ζόμπι: ο πλήρης αφανισμός τους! Όπως λέει εξάλλου η μνημειώδης ακαδημαϊκή εργασία: «Πλήξτε τους σκληρά και πλήξτε τους γρήγορα»…
Η αποσύνθεση των ζόμπι: το μεγάλο ψέμα του σινεμά του τρόμου!
Μιλώντας για τη σήψη του ανθρώπινου σώματος, η απεικόνιση του νεκροζώντανου σε μικρή και μεγάλη οθόνη καθίσταται προβληματική για δύο λόγους. Κατ’ αρχάς, είναι η νεκρική ακαμψία. Κι αυτό γιατί τουλάχιστον 4 ώρες μετά τον θάνατο, ο οργανισμός εκλύει γαλακτικό οξύ, το οποίο δίνει στο νεκρό σώμα τη χαρακτηριστική ακαμψία του.
Αυτή η αδυναμία λοιπόν στην κάμψη των αρθρώσεων και των μυών θα έκανε το ζόμπι να μην μπορεί να κινηθεί για αρκετές μέρες μετά τον θάνατό του (και την επερχόμενη ανάστασή του)!
Κατά δεύτερο, είναι το πρόβλημα των ολόλευκων ματιών που έχουν τα ζόμπι. Ξέρουμε ότι τα μάτια είναι από τα πρώτα πράγματα που χάνονται στην αποσύνθεση. Σε περίπτωση νεκρανάστασης λοιπόν, τα παλιότερα ζόμπι θα ήταν σίγουρα τυφλά! Αναφορικά τώρα με το υπόλοιπο σώμα, η αποσύνθεση ξεκινά μέσα σε 24 ώρες από τον θάνατο και, ανάλογα με το περιβάλλον, επισπεύδεται ή επιβραδύνεται. Ο γενικός κανόνας λέει βέβαια ότι μέσα σε τρεις μέρες όλο το σώμα παρουσιάζει ευδιάκριτα σημάδια φθοράς.
Έπειτα από λίγες βδομάδες, η εικόνα του νεκρού θα έκανε το στομάχι να γυρίσει, γι’ αυτό και δεν θα μπούμε σε γλαφυρές περιγραφές. Μέσα σε δύο τρία χρόνια πάντως, το ζόμπι δεν θα ήταν παρά ένα μάτσο κόκαλα, ένας κανονικός σκελετός…
Πώς δουλεύει ο εγκέφαλος των ζόμπι;
Ο εγκέφαλος παραμένει το σημαντικότερο όργανο ακόμα και για τα ζόμπι. Χωρίς αυτόν (ή με βαριές βλάβες), το ζόμπι δεν θα επιβίωνε. Αν και ξεκάθαρα τα ζόμπι δεν έχουν καλό ή πλήρη έλεγχο του μυαλού τους, αλλιώς δεν θα συμπεριφέρονταν σαν ζόμπι! Όλο αυτό πυροδότησε την περιέργεια δύο νευροεπιστημόνων του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια, οι οποίοι θέλησαν να μάθουν ποια τμήματα του εγκεφάλου των ζόμπι οφείλουν να παραμείνουν σε λειτουργία ώστε να έχουν τις… αισθήσεις τους.
Η διάγνωσή τους, με τίτλο «Ονειρεύονται τα Ζόμπι Απέθαντα Πρόβατα», κατέληξε ότι τα κλασικά αργοκίνητα ζόμπι φαίνεται πως έχουν βλάβη στην παρεγκεφαλίδα, τη σημαντική δομή που είναι υπεύθυνη δηλαδή για τον συντονισμό της κίνησης και αποκαλείται κοινώς «ελάσσων εγκέφαλος».
Όλα τα ζόμπι όμως, αργοκίνητα και γρήγορα, εμφανίζονται να έχουν πρόβλημα στη μνήμη εργασίας. Δεν έχουν ανεπτυγμένες κοινωνικές δεξιότητες, δεν μπορούν να προγραμματίσουν και να κάνουν σχέδια για το μέλλον και δεν έχουν φυσικά κανένα γνωστικό έλεγχο. Και χωρίς γνωστικές λειτουργίες, δεν μπορούν να καθυστερήσουν την ικανοποίηση των αναγκών τους, γι’ αυτό και παραμένουν συνεχώς πεινασμένα για ανθρώπινη σάρκα. Όλα αυτά υποδεικνύουν σοβαρή βλάβη σε όλο τον μετωπιαίο λοβό…
Τι θα μας έκανε ζόμπι;
Αν πιστέψουμε τον αναπληρωτή καθηγητή Ψυχιατρικής του Χάρβαρντ και συγγραφέα του πονήματος «Αυτοψίες Ζόμπι», Στίβεν Σλόζμαν, o πιο πιθανός τρόπος να μετατραπεί η ανθρωπότητα σε αποικία ζόμπι είναι μέσω της πρωτεΐνης prion (πρωτεϊνούχο μολυσματικό σωματίδιο), που όπως το είπε και ο αμερικανός καθηγητής βιολογίας Stanley Prusiner που την ανακάλυψε (και κέρδισε ένα Νόμπελ γι’ αυτό), αποτελεί «ένα εντελώς νέο είδος παραγόντων που προκαλούν ασθένειες».
Αντίθετα από τους ιούς, τα prions δεν είναι ζωντανά, κάτι που σημαίνει ότι δεν μπορούν να εξοντωθούν, αφήνοντας τις αρρώστιες που προκαλούν σε ανίατη μορφή (όπως
τη νόσο των τρελών αγελάδων και την ανθρώπινη παραλλαγή της, νόσο Creutzfeldt-Jakob). Αν ένα prion συνδεθεί κάπως με έναν ιό που προσβάλει τον μετωπιαίο λοβό και την παρεγκεφαλίδα, τότε θα μπορούσε να επηρεάσει τον πρώτο βαδίσματος, δίνοντάς του χαρακτηριστικά ζόμπι.
Όπως μάθαμε άλλωστε και από το videogame «The Last of Us», ένας μεταλλαγμένος μύκητας θα μπορούσε να μας μετατρέψει σε ζόμπι, κι αυτόν ακριβώς τον τρόπο αναγνωρίζουν οι επιστήμονες ως τον πιο πιθανό για την πρόκληση πανδημίας. Πολλοί μύκητες προσβάλλουν εξάλλου έντομα και φυτά, μετατρέποντάς τα σε άβουλα υποχείρια στις ορέξεις τους.
Τέλος, όπως μας έδειξε και το «28 Μέρες Μετά», εκεί δηλαδή που τα γρήγορα ζόμπι δημιουργούνται από έναν ιό που αυξάνει την οργή σε απίστευτα επίπεδα, οι ιοί είναι πάντα βολικός τρόπος για πρόκληση ζόμπι επιδημίας. Σύμφωνα μάλιστα με τη μοριακή ιολόγο της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Μαϊάμι, Σαμίτα Αντρεάνσκι, η παραγωγή ενός τέτοιου «οργισμένου» εχθρού δεν είναι καθόλου απίθανη, αφού το μόνο που χρειάζεται είναι μια κατάλληλη ιική μετάλλαξη!
Η ίδια έφτιαξε ένα πειραματικό μοντέλο τέτοιου ιού που είχε στη βάση του τη λύσσα, αλλά και στοιχεία από ιλαρά και εγκεφαλίτιδα, πριν τα αναμείξει με κάτι εξαιρετικά μεταδοτικό, όπως ο ιός της γρίπης. Το τελικό αποτέλεσμα θα μπορούσε εύκολα να ξεπαστρέψει την ανθρωπότητα, αν και ευτυχώς για μας ένα τέτοιο ιικό κράμα δεν θα φτιαχνόταν ποτέ μόνο του στη Φύση.
Ούτε στις «28 Μέρες Μετά» φτιάχτηκε βέβαια μόνο του, αλλά ας είναι!