Η Αρναία είναι από τα μέρη που δεν περιμένει κανείς να συναντήσει στη Χαλκιδική. Πρόκειται για ένα χωριό- έκπληξη, όχι παραθαλάσσιο όπως θα φανταζόταν κάποιος, με μεγάλη ιστορία και παράδοση, που στην κυριολεξία κερδίζει τις εντυπώσεις των ταξιδιωτών με την μοναδικότητα που τη χαρακτηρίζει.
Και ενώ για τους περισσότερους η Χαλκιδική έχει συνδυαστεί στη συνείδησή τους με τις ονειρικές της παραλίες που πολλές φορές παραπέμπουν ακόμη και σε εξωτικά μέρη όπως η Καραϊβική, τα χωριά της, και μάλιστα όχι τα τουριστικά πλάι στο κύμα, αλλά εκείνα που βρίσκονται σε αρκετή απόσταση από την ακτογραμμή της Χαλκιδικής, αποτελούν πραγματικούς θησαυρούς τους οποίους σίγουρα κανείς αξίζει να ανακαλύψει, για να γνωρίσει από κοντά και το άλλο «πρόσωπο» του δημοφιλούς καλοκαιρινού προορισμού.
Η Αρναία, λοιπόν, είναι ένα υπέροχο, παραδοσιακό χωριό «βουτηγμένο» στην πλούσια φύση του όρους Χολομώντα. Χτισμένη αμφιθεατρικά στους πρόποδες του βουνού, περιβάλλεται από ένα καταπράσινο τοπίο γεμάτο με πλούσια δάση και τρεχούμενα νερά, που δεν αφήνει κανέναν ασυγκίνητο.
Στην ουσία, η Αρναία αποτελεί έναν «παραδοσιακό οικισμό» και «ιστορικό τόπο» –χαρακτηρίστηκε έτσι από το Υπουργείο Πολιτισμού το 1987– που ξεχωρίζει για την παραδοσιακή αρχιτεκτονική των κτιρίων της, τα οποία έχουν χαρακτηριστεί ως διατηρητέα- έργα τέχνης.
Σημείο αναφοράς του χωριού είναι η κεντρική πλατεία, το «παζάρι» όπως την αποκαλούν και οι περισσότεροι, με τον χαρακτηριστικό τεράστιο πλάτανο, όπου συγκεντρώνεται και η μεγαλύτερη δραστηριότητα στον οικισμό. Από αυτήν ξεκινάνε στενά, πλακόστρωτα γραφικά σοκάκια με σπίτια πολύ κοντά το ένα στο άλλο, χωρίς αυλές, που χρονολογούνται από το πρώτο μισό του 19ου αιώνα και άλλα από το χρονικό διάστημα 1850-1945.
Τα πιο αξιόλογα δείγματα της χαρακτηριστικής αρχιτεκτονικής της Αρναίας συναντιούνται στη συνοικία της Γαννούδενας όπου βρίσκεται και το περίφημο Αρχοντικό Ιατρού, που λειτουργεί ως Ιστορικό Λαογραφικό Μουσείου, καθώς και το Μουσείο Υφαντικής.
