Η ενδυνάμωση συχνά προβάλλεται ως μία θετική στρατηγική γονικής φροντίδας, ενισχύοντας την αυτοπεποίθηση και την ανεξαρτησία των παιδιών. Ωστόσο, όταν εφαρμόζεται με υπερβολή ή με λάθος τρόπο, η ενδυνάμωση μπορεί να έχει απροσδόκητες αρνητικές συνέπειες.
Η ακατάλληλη ενδυνάμωση μπορεί να επηρεάσει την ανάπτυξη των παιδιών και γι’ αυτό οι γονείς θα πρέπει να αποφύγουν τις παγίδες.
Όταν οι γονείς αντιμετωπίζουν τα παιδιά τους ως ίσους στο πλαίσιο της ενδυνάμωσης, τα παιδιά μπορεί να αρχίσουν να βλέπουν τους εαυτούς τους ως ισότιμους στη λήψη αποφάσεων μέσα στο σπίτι. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μία αίσθηση από την πλευρά των παιδιών πως μπορούν να καθορίζουν κανόνες. «Η παραδοσιακή γονική εξουσία», υπογραμμίζει ο Dan Bates, κλινικός σύμβουλος ψυχικής υγείας, σε άρθρο του στο Psychology Today, «η οποία είναι απαραίτητη για τη διαμόρφωση ορίων, αρχίζει να αμφισβητείται».
Έρευνες δείχνουν πως τα παιδιά χρειάζονται σαφή όρια για να αισθανθούν ασφαλή και να αναπτύξουν αυτοπειθαρχία και σεβασμό. Όταν δίνεται στα παιδιά υπερβολική αυτονομία χωρίς τις αντίστοιχες ευθύνες, είναι πιθανό να αναπτύξουν μη ρεαλιστικές προσδοκίες για τις ικανότητές τους και τα δικαιώματά τους. Αυτό εντέλει μπορεί να εκφραστεί με δυσκολία αποδοχής κανόνων, προβλήματα στις διαπροσωπικές σχέσεις και αδυναμία στη διαχείριση απογοητεύσεων.
Τα προβλήματα συμπεριφοράς που αναπτύσσονται στο σπίτι μπορεί να μεταφερθούν και σε άλλους τομείς της ζωής του παιδιού, όπως το σχολείο ή οι κοινωνικές του σχέσεις. Τα παιδιά που δεν αποδέχονται όρια και κανόνες ενδέχεται να αντιμετωπίζουν συγκρούσεις με δασκάλους ή συνομηλίκους. «Η έλλειψη σαφών ορίων επηρεάζει αρνητικά την ψυχολογική ανάπτυξη και την κοινωνική λειτουργικότητα», σημειώνει ο Dan Bates στο άρθρο του.
«Η στρεβλή ενδυνάμωση», προσθέτει, «δεν προετοιμάζει τα παιδιά για την ενηλικίωση. Στον πραγματικό κόσμο, η συνεργασία, ο συμβιβασμός και η ανθεκτικότητα είναι κρίσιμα στοιχεία. Παιδιά που επιθυμούν πάντα να γίνεται το δικό τους δυσκολεύονται να προσαρμοστούν σε καταστάσεις όπου δεν έχουν πλήρη έλεγχο».
Μία αριστοτελική προσέγγιση στην ενδυνάμωση
«Η έννοια της προσωπικής ενδυνάμωσης συνάδει με την αριστοτελική αρετή του θάρρους», γράφει ο Bates. Η ενδυνάμωση περιλαμβάνει την υποστήριξη του εαυτού και των άλλων, την υπεράσπιση των δικαιωμάτων και την προσωπική ανάπτυξη.
Ωστόσο, ο Αριστοτέλης προειδοποιούσε για τις αρετές που, όταν δεν συνοδεύονται από άλλες, μπορεί να μετατραπούν σε πρόβλημα. Στην περίπτωση της ενδυνάμωσης, όταν αυτή δεν περιορίζεται από την εγκράτεια, τη δικαιοσύνη και την ταπεινότητα, μπορεί να οδηγήσει σε αρνητικές συνέπειες.
Εξισορρόπηση ενδυνάμωσης και καθοδήγησης
Για να αποφευχθούν οι αρνητικές συνέπειες της ακατάλληλης ενδυνάμωσης, οι γονείς πρέπει να επικεντρωθούν στην ισορροπημένη ενδυνάμωση. Αυτό σημαίνει τον καθορισμό σαφών προσδοκιών, τη διασφάλιση ότι τα παιδιά αναλαμβάνουν ευθύνες και την ενθάρρυνση να αντιμετωπίζουν προκλήσεις με την κατάλληλη υποστήριξη. Ορισμένες στρατηγικές για την επίτευξη αυτής της ισορροπίας περιλαμβάνουν:
- Σαφή όρια: Τα παιδιά πρέπει να γνωρίζουν τι επιτρέπεται και τι όχι. Τα όρια αυτά τα βοηθούν να αναπτύξουν αυτοπειθαρχία.
- Συνεπής καθοδήγηση: Η συνέπεια και η δικαιοσύνη βοηθούν τα παιδιά να κατανοούν τι είναι σωστό και τι λάθος.
- Ανεξαρτησία εντός ορίων: Δώστε στα παιδιά την ελευθερία να κάνουν επιλογές, αλλά πάντα μέσα σε προκαθορισμένα πλαίσια.
- Αξιολόγηση της εξουσίας: Διδάξτε τα παιδιά να κατανοούν και να αξιολογούν τους κανόνες, εξηγώντας πως η ενάρετη εξουσία δεν αποτελεί παραβίαση της ενδυνάμωσής τους, αλλά περισσότερο έναν οδηγό για την ανάπτυξη και την ασφάλειά τους.
- Ενάρετη εξουσία: Οι δομές και τα συστήματα αυθεντίας βοηθούν τα παιδιά ψυχολογικά, προσφέροντας ένα σταθερό, προβλέψιμο περιβάλλον, το οποίο είναι καθοριστικό για τη συναισθηματική και κοινωνική τους ανάπτυξη.
Τα παιδιά χρειάζονται σαφή όρια, συνέπεια και καθοδήγηση για να αναπτύξουν τις απαραίτητες δεξιότητες που θα τα προετοιμάσουν για τη ζωή. Οι γονείς μπορούν να τα βοηθήσουν να γίνουν ισορροπημένα, ανθεκτικά και ικανά να διαχειριστούν τις προκλήσεις, προσφέροντάς τους ενδυνάμωση μέσα σε ένα ασφαλές και δομημένο περιβάλλον ενάρετης εξουσίας.
Χωρίς σαφή όρια, χωρίς μια ισορροπημένη ενδυνάμωση, τα παιδιά κινδυνεύουν να βρεθούν απροετοίμαστα για τις προκλήσεις του πραγματικού κόσμου. Όπως τονίζει ο Bates, με την υιοθέτηση ενός αυθεντικού γονικού προτύπου που συνδυάζει τη στοργή με την απαιτούμενη αυστηρότητα, τα παιδιά θα μπορέσουν να αναπτύξουν ανεξαρτησία χωρίς να χάνουν τον σεβασμό προς τους κανόνες και τα όρια.
