Όταν δεν μπορείς να πετάξεις τίποτα: Τι είναι, πότε ξεκινάει και πώς αντιμετωπίζεται η διαταραχή του αποθησαυρισμού

Οι άνθρωποι που δυσκολεύονται να πετάξουν αντικείμενα και διαρκώς τα συλλέγουν, ενδεχομένως να αντιμετωπίζουν τη διαταραχή του αποθησαυρισμού.

Όταν ο ρυθμός της συσσώρευσης αρχίζει να υπερβαίνει κατά πολύ τον ρυθμό της απόρριψης, τότε η διαταραχή, που έχει ένα ευρύ φάσμα έκφρασης, σταδιακά εισέρχεται σε σοβαρή κλίμακα και συνήθως με τον καιρό χειροτερεύει.

Σε σοβαρές περιπτώσεις, μπορεί να οδηγήσει σε σημαντικά προβλήματα στην ποιότητα της ζωής, εντάσεις στις προσωπικές σχέσεις, ακόμη και κινδύνους για την υγεία, δημιουργώντας ανθυγιεινούς χώρους διαβίωσης.

Όπως εξηγεί στο The Conversation η Victoria Ruby-Granger, Λέκτορας Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο De Montfort του Λέστερ της Αγγλίας, πολλοί άνθρωποι σκέφτονται τον αποθησαυρισμό ως κάτι ακραίο. Για παράδειγμα, ένα σπίτι γεμάτο μέχρι πάνω με ατάκτως ερριμμένα αντικείμενα.

Ωστόσο, τείνει να ξεκινά σταδιακά και μάλιστα, παρότι φαίνεται να επηρεάζει συχνότερα τους ενήλικες, η έρευνα δείχνει πως μπορεί να ξεκινήσει στην εφηβεία ή ακόμα και στην παιδική ηλικία. Αναδρομικές μελέτες ενηλίκων διαπίστωσαν ότι η διάμεση ηλικία για την εμφάνιση συμπεριφοράς αποθησαυρισμού ήταν 11 με 15 ετών.

Ο λόγος που η διαταραχή αποθησαυρισμού καταγράφεται κυρίως σε ενήλικες και μάλιστα συχνότερα σε ηλικίες άνω των 55 ετών, έχει ενδεχομένως να κάνει με το γεγονός πως η διαταραχή κλιμακώνεται όσο περνάει ο χρόνος και επιπλέον στις μικρότερες ηλικίες, το άτομο συνήθως ζει με τους γονείς του, οι οποίοι, χωρίς να το γνωρίζουν και καθαρίζοντας το σπίτι και το δωμάτιο, διαχειρίζονται και τις συμπεριφορές αποθησαυρισμού. Γι’ αυτό είθισται τα πρώτα έντονα σημάδια να γίνονται αντιληπτά μόλις το άτομο εγκαταλείπει την οικογενειακή εστία, π.χ. για σπουδές.

Τι προκαλεί τη διαταραχή του αποθησαυρισμού

Σύμφωνα με το Healthline, ένα άτομο μπορεί να αρχίσει να συσσωρεύει επειδή πιστεύει ότι ένα αντικείμενο που έχει συλλέξει ή σκέφτεται να συλλέξει, μπορεί να φανεί πολύτιμο ή χρήσιμο κάποια στιγμή. Μπορεί επίσης να συνδέει το αντικείμενο με κάποιο πρόσωπο ή ένα σημαντικό γεγονός που δεν θέλει να ξεχάσει. Όμως, τα άτομα που αντιμετωπίζουν τη διαταραχή του αποθησαυρισμού, αρχίζουν σταδιακά να συλλέγουν αντικείμενα σε τέτοιο βαθμό που τελικά αυτό λειτουργεί σε βάρος των αναγκών τους.

Η διαταραχή φαίνεται να σχετίζεται με

• δυσκολίες στην επεξεργασία και διαχείριση πληροφοριών
• συναισθηματική στέρηση σε παιδική ηλικία
• τραυματικά γεγονότα και αναμνήσεις που ταυτίζονται με αντικείμενα
• διάφορα νοήματα και αξίες που αποδίδονται σε αντικείμενα σε συνδυασμό με μια εκτίμηση μελλοντικής χρησιμότητάς τους

Τα άτομα που μπορεί να είναι πιο ευάλωτα στην αποθησαύριση είναι άνθρωποι:

• που ζουν μόνοι ή που ξαφνικά απομακρύνθηκαν από ένα προστατευμένο περιβάλλον
• που μεγάλωσαν σε έναν ανοργάνωτο χώρο
• που είχαν δύσκολη παιδική ηλικία με συναισθηματικές και υλικές στερήσεις

Η διαταραχή του αποθησαυρισμού δεν είναι σπάνια. Περίπου 2%-6% του πληθυσμού αντιμετωπίζουν κάποια μορφή της πάθησης, ενώ τουλάχιστον ένας στους πενήντα έχει σημαντικές ή ψυχαναγκαστικές τάσεις.

Κρίσιμη η πρώιμη παρέμβαση και προτού τα πράγματα φτάσουν στα άκρα

Η έγκαιρη παρέμβαση, στα αρχικά στάδια της διαταραχής, είναι σημαντική. Πολλοί ψυχολόγοι θεωρούν ως ορόσημο της διαταραχής τη συσσώρευση αντικειμένων σε ενεργούς χώρους διαβίωσης, όπως για παράδειγμα στο σαλόνι, το μπάνιο ή την κουζίνα, αντί για το πατάρι, το γκαράζ ή άλλους αποθηκευτικούς χώρους.

Είναι κατανοητό να χρησιμοποιείται αυτό το όριο ως σημείο αναφοράς, δεδομένου ότι πολλοί άνθρωποι συγκεντρώνουν αντικείμενα χωρίς να σημαίνει πως όλοι τους νοσούν από τη διαταραχή. Ας μην ξεχνάμε, άλλωστε, ότι υπάρχουν και οι συλλέκτες που απλώς κάνουν το χόμπι τους.

Ωστόσο, όπως υπογραμμίζει η Victoria Ruby-Granger, οι ακραίες καταστάσεις με ανθρώπους να μην μπορούν να μαγειρέψουν στην κουζίνα τους, να πλυθούν στο μπάνιο τους, να καλέσουν κάποιον φίλο ή ακόμα και να κάτσουν στο σαλόνι τους, δεν δημιουργήθηκαν από τη μια ημέρα στην άλλη. Η συμπεριφορά του αποθησαυρισμού ξεκινά πολύ πριν τα αντικείμενα «καταλάβουν» εξ ολοκλήρου το σπίτι. Και όσο προχωρά, τόσο πιο δύσκολο είναι για το άτομο να το αντιμετωπίσει.

Άρα, σημειώνει η λέκτορας ψυχολογίας, πριν από τη «διαταραχή του αποθησαυρισμού» έχουμε τη «συμπεριφορά του αποθησαυρισμού».

Ποια είναι τα συμπτώματα του αποθησαυρισμού

• Να μην μπορεί το άτομο να αποχωριστεί αντικείμενα, συμπεριλαμβανομένων σημαντικών και ασήμαντων αντικειμένων
• Υπερβολική ακαταστασία στο σπίτι, στο γραφείο ή σε άλλο χώρο
• Αδυναμία εύρεσης χρήσιμων αντικειμένων εν μέσω υπερβολικής ακαταστασίας
• Αίσθηση ανησυχίας πως εάν πετάξεις ένα αντικείμενο, κάποια μέρα θα το χρειαστείς και δεν θα το έχεις
• Συγκέντρωση υπερβολικού αριθμού αντικειμένων επειδή λειτουργούν ως ανάμνηση ενός ατόμου ή ενός γεγονότος
• Αποθήκευση αντικειμένων που προσφέρονται δωρεάν ή άλλων περιττών αντικειμένων
• Ολόκληρα δωμάτια γεμάτα με αντικείμενα, σε βαθμό που δεν είναι πλέον λειτουργικά για τον σκοπό τους
• Αποφυγή φιλοξενίας ανθρώπων λόγω της ακαταστασίας, ακόμη και αναβολή επισκευών, ώστε να μην μπει ο επαγγελματίας τεχνικός στο σπίτι
• Σύγκρουση με αγαπημένα πρόσωπα λόγω υπερβολικής ακαταστασίας

Πώς αντιμετωπίζεται η διαταραχή αποθησαυρισμού

Η διάγνωση και η θεραπεία της διαταραχής αποθησαυρισμού είναι εφικτή, αλλά σε αρκετές περιπτώσεις το άτομο αρνείται να αναγνωρίσει την πάθηση για να επισκεφτεί κάποιον ειδικό της ψυχικής υγείας. Οπότε είναι εξαιρετικά χρήσιμη η παρέμβαση των οικείων του. Η πάθηση αντιμετωπίζεται κυρίως με γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία (CBT), ατομικά ή σε ομάδα, αλλά και την κατάλληλη υποστήριξη από το συγγενικό και φιλικό περιβάλλον του ατόμου:

• Σταματήστε να φιλοξενείτε ή να βοηθάτε το άτομο με τάσεις συσσώρευσης, καθώς αυτό λειτουργεί ανασταλτικά για την πραγματική αντιμετώπιση του ζητήματος.
• Ενθαρρύνετε το άτομο να αναζητήσει επαγγελματική βοήθεια.
• Προσφέρετε στήριξη χωρίς κριτική.
• Συζητήστε τρόπους με τους οποίους θα μπορούσαν να κάνουν τον χώρο τους πιο ασφαλή.
• Προτείνετε πώς οι θεραπείες μπορούν να επηρεάσουν θετικά τη ζωή τους.