Τα τελευταία χρόνια πολλοί είναι αυτοί που αισθάνονται ότι πρωταγωνιστούν σε ένα ιδιότυπο βιντεοπαιχνίδι, σκοπός του οποίου είναι να περάσεις αυξανόμενης δυσκολίας πίστες, ώστε στο τέλος να ανταμειφθείς με ένα έπαθλο. Ένα «Squid Game» για αρχάριους, για να το πούμε αλλιώς!
Πάνω που λέμε ότι τελειώσαμε με τον κορονοϊό, έρχεται ο πόλεμος στην Ουκρανία και στις αρχές Μαΐου, μία καινούρια ασθένεια ήρθε να σημάνει συναγερμό και να μας κάνει να ψάχνουμε κάθε εξάνθημα στο δέρμα μας. Η ευλογιά των πιθήκων εντοπίστηκε στις αρχές Μαΐου στη Βρετανία και μέσα σε λιγότερο από έναν μήνα έχει εξαπλωθεί σε πολλές χώρες του κόσμου και φυσικά στην Ευρώπη. Όπως και στον κορονοϊό, έτσι και τώρα η ευλογιά των πιθήκων «προσφέρεται» για πλήθος θεωριών συνωμοσίας, από το ότι πρόκειται για προσχεδιασμένη έξαρση μέχρι το ότι συνδέεται με τα εμβόλια για τον κορονοϊό.
Το BBC επιχειρεί να εξηγήσει -και να αποδομήσει- τις πιο διαδεδομένες θεωρίες για την ευλογιά των πιθήκων, που αναπαράγονται ταχύτατα στα social media.
Δεν υπάρχουν -προς το παρόν- πλάνα για lockdown για την ευλογιά των πιθήκων
Ένας κοινός φόβος που εκφράζεται από πολλούς χρήστες των social media είναι ότι έρχονται νέα lockdown, τα οποία ταλαιπώρησαν τον κόσμο εν μέσω της πανδημίας του κορονοϊού (και εξακολουθούν να το κάνουν στην Κίνα). Ένας λογαριασμός στο Twitter έκανε λόγο για «καραντίνα λόγω ευλογιάς των πιθήκων» και «τυραννία της ευλογιάς των πιθήκων».
Αν και οι φόβοι για το ξέσπασμα της νέας ασθένειας είναι απολύτως κατανοητοί, οι επιστήμονες λένε ότι η ευλογιά των πιθήκων δεν είναι σαν τον κορονοϊό και οι περισσότεροι ειδικοί θεωρούν ότι η εξάπλωσή της θα είναι περιορισμένη.
Είναι πολύ δυσκολότερο να μεταδοθεί -σε σχέση με τον κορονοϊό- και επιπλέον, έχουμε ήδη εμβόλια και θεραπείες και φαίνεται ότι οι άνθρωποι τη μεταδίδουν, μόνο εφόσον εμφανίσουν συμπτώματα, πράγμα που σημαίνει ότι είναι ευκολότερο να εντοπιστεί και να απομονωθεί ένα κρούσμα.
Έτσι, περιορισμοί όπως τα lockdowns και οι μαζικοί εμβολιασμοί «δεν φαίνεται να ενδείκνυνται για την ευλογιά των πιθήκων» όπως λέει ο καθηγητής Πίτερ Χόρμπι, διευθυντής του Κέντρου Επιστημών Πανδημίας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Αντίθετα, η καραντίνα και το εμβόλιο προς το παρόν αφορούν στους νοσούντες και τις στενές επαφές τους.
Ο Δρ Rosamund Lewis του Προγράμματος Έκτακτης Ανάγκης του ΠΟΥ επιβεβαίωσε ότι δεν υπάρχει ανάγκη για μαζικό εμβολιασμό και ο ίδιος ο ΠΟΥ έκανε σύσταση για αποφυγή ταξιδιωτικών περιορισμών.
Δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι απελευθερώθηκε από εργαστήριο
Όπως έγινε και στην αρχή του ξεσπάσματος της πανδημίας του κορονοϊού, έτσι και τώρα αρκετοί είναι αυτοί που διατείνονται ότι η ευλογιά των πιθήκων δημιουργήθηκε σε εργαστήριο.
Το Ινστιτούτο Στρατηγικού Διαλόγου σημείωσε ότι τα πρόσφατα κρούσματα της ευλογιάς των πιθήκων «αναζωπύρωσαν την εξάπλωση θεωριών οι οποίες χρησιμοποιήθηκαν τα τελευταία δύο χρόνια για να παραπλανήσουν τον κόσμο κατά τη διάρκεια της πανδημίας του κορονοϊού».
Λογαριασμοί στα social media αλλά και ειδησεογραφικά πρακτορεία στην Ουκρανία, τη Ρωσία, την Κίνα και τις ΗΠΑ προέβησαν σε ισχυρισμούς ότι το ξέσπασμα της επιδημίας της ευλογιάς των πιθήκων ήταν αποτέλεσμα διαρροής από εργαστήριο ή ότι σκοπός είναι η χρήση της ως βιολογικό όπλο.
Ωστόσο, είναι δυνατόν να προσδιοριστεί από πού είναι πιθανό να έχει προέλθει ένας ιός μέσω της αλληλουχίας του DNA του. Η γενετίστρια Fatima Tokhmafshan παρομοιάζει τη διαδικασία αποκωδικοποίησης της προέλευσης ενός ιού με το σκανάρισμα του barcode ενός δέματος το οποίο δείχνει όλα τα βήματα μέχρι την παράδοσή του.
Οι γενετικές αλληλουχίες που έχουμε μέχρι στιγμής για τον ιό, όλες οδηγούν στο στέλεχος της ευλογιάς των πιθήκων που κυκλοφορεί συνήθως στη Δυτική Αφρική: «Αυτό μας λέει ότι δεν πρόκειται για κάτι κατασκευασμένο» εξηγεί η Tokhmafshan.
Το 2018 και το 2021 είχαν εντοπιστεί κάποια κρούσματα στο Ηνωμένο Βασίλειο και το 2021 παρατηρήθηκε μια μεγαλύτερη έξαρση κρουσμάτων στις ΗΠΑ και όλα αυτά προέρχονταν από ταξιδιώτες ή από εισαγόμενα ζώα.
«Έτσι, είναι απολύτως πιθανό ότι αυτό ακριβώς συνέβη και αυτή τη φορά» λέει ο καθηγητής Χόρμπι, «και είναι μακράν το πιο πιθανό σενάριο» προσθέτει.
Το πρώτο κρούσμα που εντοπίστηκε στο Ηνωμένο Βασίλειο στο πλαίσιο της τρέχουσας επιδημίας εντοπίστηκε σε κάποιον που είχε ταξιδέψει από τη Νιγηρία.
Όσον αφορά την ιδέα ότι η ευλογιά των πιθήκων απελευθερώθηκε από εργαστήριο «δεν υπάρχει απολύτως καμία βάση για αυτόν τον ισχυρισμό» ξεκαθαρίζει ο καθηγητής.
Καμία ένδειξη για προσχεδιασμένο ξέσπασμα νέας πανδημίας
Επόμενη θεωρία συνωμοσίας «δείχνει» ως υπεύθυνους για το ξέσπασμα της ευλογιάς των πιθήκων τον Μπιλ Γκέιτς ή τον Άντονι Φάουτσι.
Αυτός ο αβάσιμος ισχυρισμός κοινοποιείται ευρέως στα μέσα ενημέρωσης της Ρωσίας, στο Weibo της Κίνας και στο Instagram. Μπορεί επίσης να βρεθεί στο Facebook στα ρουμανικά, γερμανικά, αγγλικά, αραβικά, γαλλικά, σλοβενικά, ουγγρικά και παντζάμπι (σ.σ. ινδική διάλεκτος), σύμφωνα με το BBC.
Οι ισχυρισμοί παραπέμπουν σε έγγραφο που έχει εκπονήσει μια οργάνωση βιοασφάλειας με έδρα τις ΗΠΑ, η Πρωτοβουλία για την Πυρηνική Απειλή (NTI).
Το 2021, το NTI διεξήγαγε ένα workshop για να ενθαρρύνει τους ηγέτες από όλο τον κόσμο να προετοιμαστούν και να καταρτίσουν τα πλάνα τους για την αντιμετώπιση μελλοντικών πανδημιών.
Ζητήθηκε από τους συμμετέχοντες να επεξεργαστούν ένα φανταστικό σενάριο για μια «θανατηφόρα, παγκόσμια πανδημία που αφορά σε ένα ασυνήθιστο στέλεχος της ευλογιάς των πιθήκων […] που εξαπλώνεται παγκοσμίως».
«Οι κίνδυνοι που εγκυμονεί η ευλογιά των πιθήκων» σύμφωνα με το NTI «είναι καλά τεκμηριωμένοι εδώ και χρόνια» και τα κρούσματα αυξάνονται και έτσι η επιλογή της ασθένειας για το συγκεκριμένο σεμινάριο έμοιαζε αρκετά ταιριαστή.
Η ευλογιά των πιθήκων δεν συνδέεται με τα εμβόλια για τον κορονοϊό
Αυτός ο ισχυρισμός έχει δύο σκέλη. Ο πρώτος αφορά στο εμβόλιο της AstraZeneca για τον κορονοϊό, το οποίο χρησιμοποιεί έναν ιό που βρίσκεται σε χιμπατζήδες, τροποποιημένο έτσι ώστε να μην μπορεί να αναπαραχθεί και να εξαπλωθεί.
Οι σχετικές αναρτήσεις στα social media υποδηλώνουν κάποια σύνδεση μεταξύ των εμβολίων που χρησιμοποιούν αυτόν τον ιό χιμπατζή και της επιδημίας της ευλογιάς των πιθήκων. Ωστόσο, η ευλογιά των πιθήκων προκαλείται από έναν τελείως διαφορετικό τύπο ιού από αυτόν που βρέθηκε στο εμβόλιο της AstraZeneca – και στην πραγματικότητα πιστεύεται ότι απαντάται κυρίως σε τρωκτικά και όχι σε πιθήκους.
Το δεύτερο σκέλος αυτής της θεωρίας που διαδίδεται στα social media είναι ότι το εμβόλιο για τον κορονοϊό καταστέλλει κατά κάποιο τρόπο το ανοσοποιητικό σύστημα, καθιστώντας τους ανθρώπους πιο ευάλωτους σε άλλες λοιμώξεις.
Αυτός ο ισχυρισμός δεν έχει καμία επαφή με την πραγματικότητα. Τα εμβόλια διεγείρουν – δεν εξαντλούν – το ανοσοποιητικό σύστημα, καθιστώντάς το πιο αποτελεσματικό στη στόχευση μιας συγκεκριμένης λοίμωξης.
Ενώ υπάρχει ένας πολύ μικρός αριθμός περιπτώσεων ανθρώπων που παρουσιάζουν αυτοάνοσες αντιδράσεις στα εμβόλια, δεν υπάρχουν στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι τα εμβόλια καταστέλλουν το ανοσοποιητικό σύστημα ή μεταβάλλουν την ικανότητα των ανθρώπους να καταπολεμούν άλλες ασθένειες.
