Εμβόλιο Johnson & Johnson: O ΕΜΑ αποφασίζει σήμερα για την ασφάλειά του και τη σχέση του με τις θρομβώσεις

Ημέρα ανακοινώσεων η Τρίτη 20 Απριλίου από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων (ΕΜΑ) σχετικά με την ασφάλεια του μονοδοσικού εμβολίου της Johnson & Johnson μετά τον συναγερμό που σήμαναν σε παγκόσμιο επίπεδο τα περιστατικά θρομβώσεων που καταγράφηκαν.

Την αρχή έκαναν οι ΗΠΑ, με τις ρυθμιστικές αρχές της να προτείνουν την περασμένη εβδομάδα την αναστολή της χορήγησης του εμβολίου της J&J έπειτα από τα περιστατικά που σημειώθηκαν με τη σπάνια εμφάνιση θρόμβων αίματος σε έξι γυναίκες από τους περίπου επτά εκατομμύρια εμβολιασμένους με το συγκεκριμένο σκεύασμα στις ΗΠΑ.

Τα αποτελέσματα του ΕΜΑ για το παρασκεύασμα Janssen αναμένονται με αγωνία. Ο Οργανισμός έχει ανακοινώσει πως  «ερευνά όλες τις περιπτώσεις που έχουν αναφερθεί και θα αποφασίσει εάν είναι αναγκαία κάποια ρυθμιστική ενέργεια».

Ο Οργανισμός, που εδρεύει στο Άμστερνταμ, υπογράμμισε στην ανακοίνωσή του ότι οι ανακοινώσεις θα γίνουν στις 18:00 (ώρα Ελλάδας), μέσω διαδικτυακής συνέντευξης Τύπου, στην οποία θα αναφερθεί στα συμπεράσματά του όσον αφορά την ασφάλεια του εμβολίου.

Στις ΗΠΑ, πάλι, μια απόφαση για το αν θα ξεκινήσει εκ νέου στις ΗΠΑ η χορήγηση του εμβολίου κατά της COVID-19 της Johnson & Johnson πιθανόν να ληφθεί και την Παρασκευή, δήλωσε ο δρ. Άντονι Φάουτσι σε εκπομπή του CBS. Ο ίδιος συμπλήρωσε ότι δεν θα εκπλαγεί αν υπάρξει «μιας μορφής συνέχεια».

«Δεν γνωρίζω αν έχουν υπάρξει και άλλες περιπτώσεις. Θα το γνωρίζουμε μέχρι την Παρασκευή και θα εκπλαγώ πολύ… αν δεν υπάρξει συνέχιση με κάποια μορφή ως την Παρασκευή. Μια απόφαση σχεδόν βέβαιο θα ληφθεί μέχρι την Παρασκευή», τόνισε.

Η επιτροπή των Αμερικανικών Κέντρων για τον Έλεγχο και την Πρόληψη των Ασθενειών πρόκειται να συνεδριάσει στις 23 Απριλίου για να συζητήσει για τα επόμενα στάδια ως προς το συγκεκριμένο εμβόλιο.

Ο Φάουτσι είπε ότι δεν γνωρίζει ποια θα είναι η τελική απόφαση, αλλά τόνισε ότι υπάρχουν μερικές πιθανότητες. «Μια από τις πιθανότητες είναι η επαναφορά τους, αλλά με κάποια μορφή περιορισμού ή με κάποια μορφή προειδοποίησης. Αλλά θεωρώ ότι μέχρι την Παρασκευή θα γνωρίζουμε την απάντηση σε αυτό».

Το εμβόλιο της Johnson & Johnson χορηγείται ως εφάπαξ δόση, σε αντίθεση με τα εμβόλια δύο δόσεων από τις Pfizer, Moderna και AstraZeneca.

Στάση αναμονής στην Ελλάδα

Στάση αναμονής τηρεί η ελληνική κυβέρνηση για το ζήτημα των εμβολιασμών με το εμβόλιο της Johnson & Johnson, περιμένοντας και τις αποφάσεις του EMA, όπως ανέφερε πριν από λίγες ημέρες η κυβερνητική εκπρόσωπος, Αριστοτελία Πελώνη.

Και ο γενικός γραμματέας Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας, Μάριος Θεμιστοκλέους, δήλωσε προ ημερών ότι δεν θα πραγματοποιηθεί κανένας εμβολιασμός με το εμβόλιο της Johnson & Johnson, τονίζοντας πως αναμένεται νεότερη ενημέρωση για το σκεύασμα από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων (ΕΜΑ).

Ο κ. Θεμιστοκλέουν είπε συγκεκριμένα ότι με τα συγκεκριμένα εμβόλια δεν θα γίνουν εμβολιασμοί παρόλο που παρελήφθησαν πάνω από 30.000 δόσεις, τονίζοντας ότι δεν είχε προγραμματιστεί κάποιο ραντεβού.

Πώς λειτουργεί το εμβόλιο της Johnson & Johnson

Ο ιός SARS-CoV-2 περιβάλλεται με πρωτεΐνες τις οποίες χρησιμοποιεί για την είσοδο του στα ανθρώπινα κύτταρα. Σε αντίθεση με τα εμβόλια της Pfizer-BioNTech και της Moderna, τα οποία αποθηκεύουν και μεταφέρουν την πληροφορία αυτή σε μόρια μονόκλωνου RNA, το εμβόλιο Johnson & Johnson χρησιμοποιεί DNA διπλής έλικας.

Τα δεδομένα για την ανάπτυξη και το μηχανισμό δράσης του εμβολίου της της Johnson & Johnson συνόψισαν για λογαριασμό του ΑΜΠΕ οι καθηγητές της Θεραπευτικής Κλινικής της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Ευστάθιος Καστρίτης και Θάνος Δημόπουλος (Πρύτανης ΕΚΠΑ).

Οι ερευνητές πρόσθεσαν το γονίδιο που μεταφέρει την πληροφορία για τη σύνθεση της ακίδας του κορονοϊού σε έναν άλλο ιό που ονομάζεται Αδενοϊός 26 (Adenovirus 26). Οι αδενοϊοί είναι συνηθισμένοι ιοί που συνήθως προκαλούν κοινά κρυολογήματα ή συμπτώματα που μοιάζουν με γρίπη. Η ομάδα Johnson & Johnson χρησιμοποίησε έναν τροποποιημένο αδενοϊό που μπορεί να εισέλθει σε κύτταρα αλλά δεν μπορεί να αναπαραχθεί μέσα τους ή να προκαλέσει ασθένεια.

Το εμβόλιο Johnson & Johnson προέρχεται από έρευνες δεκαετιών για την ανάπτυξη εμβολίων που βασίζονται σε αδενοϊούς. Τον Ιούλιο, εγκρίθηκε το πρώτο τέτοιο εμβόλιο για γενική χρήση. Πρόκειται για ένα εμβόλιο για τον ιό Έμπολα, που κατασκευάστηκε επίσης από την Johnson & Johnson. Η εταιρεία διεξάγει επίσης δοκιμές για εμβόλια με βάση τον αδενοϊό και για άλλες ασθένειες (H.I.V. και Ζίκα). Υπάρχουν και άλλα εμβόλια έναντι του κορονοϊού που βασίζονται επίσης σε αδενοϊούς, όπως αυτό που αναπτύχθηκε από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και την AstraZeneca χρησιμοποιώντας αδενοϊό χιμπατζή, και το Ρωσικό εμβόλιο Sputnik V, που περιέχει δυο διαφορετικούς αδενοϊούς.

Τα εμβόλια για την Covid-19 με βάση τον αδενοϊό είναι πιο «ανθεκτικά» από τα εμβόλια mRNA της Pfizer και της Moderna. Το DNA δεν είναι τόσο «εύθραυστο» όσο το RNA και η σκληρή πρωτεΐνη του αδενοϊού προστατεύει το γενετικό υλικό. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα, το εμβόλιο Johnson & Johnson μπορεί να αποθηκευτεί για έως και τρεις μήνες σε απλή ψύξη, στους 2-8 ° C.

Πώς δρα στον οργανισμό

Μετά την ένεση του εμβολίου στο χέρι ενός ατόμου, οι αδενοϊοί που περιέχονται σε αυτό έρχονται σε επαφή με κύτταρα και προσδένονται στην επιφάνειά τους, συνήθως σε κάποια πρωτεΐνη της επιφάνειας του κυττάρου.

Το κύτταρο στην συνέχεια «καταπίνει» τον ιό μαζί με αυτή την πρωτεΐνη και τον τραβά στο εσωτερικό του, μέσα σε ένα περίβλημα (μοιάζει με φυσαλίδα). Μόλις μπει μέσα στο κύτταρο, ο αδενοϊός δραπετεύει από τη φυσαλίδα και ταξιδεύει στον πυρήνα, όπου είναι αποθηκευμένο το DNA του κυττάρου (οι ιοί δεν έχουν πυρήνα και δεν μπορούν να αναπαραχθούν έξω από τα κύτταρα). Ο αδενοϊός ωθεί το DNA του στον πυρήνα αλλά έχει σχεδιαστεί έτσι ώστε να μην μπορεί να δημιουργήσει αντίγραφα του εαυτού του. Όμως, το γονίδιο για την πρωτεΐνη-ακίδα του κορονοϊού μπορεί να διαβαστεί από το κύτταρο και να αντιγραφεί σε ένα μόριο που ονομάζεται messenger RNA ή mRNA.

Στη συνέχεια το mRNA φεύγει από τον πυρήνα, μεταφέρεται μέσα στο κυτταρόπλασμα του κυττάρου όπου βρίσκονται ειδικά οργανίδια του κυττάρου, που διαβάζουν την ακολουθία (τις οδηγίες δηλαδή) που βρίσκεται στο mRNA και συναρμολογούν πρωτεΐνες σύμφωνα με αυτές. Στην συγκεκριμένη περίπτωση συναρμολογούν την πρωτεΐνη ακίδα του ιού. Μερικές από τις ακίδες που παράγονται από το κύτταρο σχηματίζουν «αιχμές» που μεταναστεύουν στην επιφάνειά του και κολλούν τις άκρες τους. Τα εμβολιασμένα κύτταρα διασπούν επίσης μερικές από τις πρωτεΐνες-ακίδες σε θραύσματα, τα οποία επίσης εμφανίζονται στην επιφάνειά τους.

Αυτές οι προεξέχουσες αιχμές και τα θραύσματα των πρωτεϊνών ακίδων που εμφανίζονται στην επιφάνεια των κυττάρων μπορούν τότε να αναγνωριστούν από το ανοσοποιητικό σύστημα.Ο αδενοϊός ενεργοποιεί επίσης το ανοσοποιητικό σύστημα. Τα κύτταρα στέλνουν προειδοποιητικά σήματα για να ενεργοποιήσουν τα κύτταρα του ανοσοποιητικού που βρίσκονται κοντά τους. Αυξάνοντας την ένταση του συναγερμού αυτού στα κύτταρα, το εμβόλιο της Johnson & Johnson προκαλεί το ανοσοποιητικό σύστημα να αντιδράσει πιο έντονα στις πρωτεΐνες-ακίδες.Επιπλέον, όταν ένα εμβολιασμένο κύτταρο πεθαίνει, τα συντρίμμια του περιέχουν πρωτεΐνες-ακίδες και θραύσματα τους που μπορούν στη συνέχεια να προσληφθούν από έναν τύπο κυττάρων του ανοσοποιητικού που ονομάζονται αντιγονο-παρουσιαστικά κύτταρα.

Τα κύτταρα αυτά παρουσιάζουν θραύσματα της πρωτεΐνης-ακίδας στην επιφάνειά τους και όταν άλλα κύτταρα που ονομάζονται βοηθητικά Τ λεμφοκύτταρα ανιχνεύουν αυτά τα θραύσματα, τότε τα βοηθητικά Τ λεμφοκύτταρα αυξάνουν το επίπεδο συναγερμού του ανοσοποιητικού ώστε να ενεργοποιήσουν και άλλα ανοσοκύτταρα για την καταπολέμηση της λοίμωξης.Μια άλλη κατηγορία ανοσοκυττάρων, που ονομάζονται Β λεμφοκύτταρα, μπορεί να προσκρούσουν στις ακίδες του κορονοϊού στην επιφάνεια των εμβολιασμένων κυττάρων, ή σε θραύσματα της πρωτεΐνης- ακίδας που κυκλοφορεί ελεύθερη.

Μερικά από τα Β λεμφοκύτταρα μπορεί να είναι σε θέση να αναγνωρίσουν και να δεσμεύουν τις πρωτεΐνες-ακίδες. Εάν αυτά τα Β λεμφοκύτταρα ενεργοποιηθούν περαιτέρω από τα βοηθητικά Τ λεμφοκύτταρα, θα αρχίσουν να πολλαπλασιάζονται, να παράγουν μόρια πιο αποτελεσματικά στην δέσμευση της πρωτεΐνης-ακίδας, δηλαδή πιο ειδικά και πιο αποτελεσματικά αντισώματα.

Τελικά, αυτά τα Β-λεμφοκύτταρα θα παράγουν μεγάλες ποσότητες ειδικών αντισωμάτων που θα στοχεύουν στην πρωτεΐνη-ακίδα. Τα αντισώματα μπορούν να προσκολληθούν στις ακίδες του κορονοϊού, να «στοχοποιήσουν» τον ιό για καταστροφή και να αποτρέψουν τη μόλυνση εμποδίζοντας την προσκόλληση των ακίδων σε άλλα κύτταρα. Τα κύτταρα που παρουσιάζουν τα αντιγόνα μπορούν επίσης να ενεργοποιήσουν έναν άλλο τύπο ανοσοκυττάρου που ονομάζεται κυτταροτοξικό Τ λεμφοκύτταρο θα αναζητήσουν και θα καταστρέψουν τυχόν μολυσμένα με κορονοϊό κύτταρα που εμφανίζουν τα θραύσματα της πρωτεΐνης ακίδας στις επιφάνειές τους.

Οι ερευνητές δεν γνωρίζουν ακόμη πόσο καιρό μπορεί να διαρκέσει η προστασία του εμβολίου. Είναι πιθανό ο αριθμός των αντισωμάτων και των φονικών Τ λεμφοκυττάρων να μειωθεί τους μήνες μετά τον εμβολιασμό. Όμως, το ανοσοποιητικό σύστημα διαθέτει επίσης ειδικά κύτταρα που ονομάζονται Β λεμφοκύτταρα μνήμης και Τ λεμφοκύτταρα μνήμης που μπορεί να διατηρούν πληροφορίες για τον κορονοϊό για χρόνια ή ακόμα και δεκαετίες.