Τα είδη του διαζυγίου στο οικογενειακό δίκαιο

Στον αστικό μας κώδικα και ειδικότερα στο οικογενειακό δίκαιο προβλέπονται τρία είδη διαζυγίου. Το συναινετικό διαζύγιο, το διαζύγιο με αντιδικία και το αυτόματο διαζύγιο. Ας δούμε κάθε κατηγορία διαζυγίου αναλυτικά.

Το συναινετικό διαζύγιο:

Αποτελεί το είδος διαζυγίου που πρέπει να εξετάζεται πρώτο. Πλέον, η συγκεκριμένη διαδικασία πραγματοποιείται εξωδικαστηριακά με την αρωγή δύο δικηγόρων (ένας για κάθε σύζυγο) και ενός συμβολαιογράφου. Η διαδικασία είναι η ακόλουθη:

• Αρχικά, οι σύζυγοι δια των πληρεξουσίων δικηγόρων τους συντάσσουν ιδιωτικό συμφωνητικό που περιλαμβάνει τα ζητήματα που αφορούν τη λύση του γάμου τους. Σε περίπτωση που υπάρχουν ανήλικα τέκνα είναι υποχρεωτική η πρόβλεψη για την επιμέλεια, την επικοινωνία και τη διατροφή αυτών.
•  Έπειτα, βεβαιώνεται το γνήσιο της υπογραφής τους στα ιδιωτικά συμφωνητικά από το Ειρηνοδικείο.
• Ακολουθεί, η σύνταξη της συμβολαιογραφικής πράξης από τον συμβολαιογράφο που εμπερικλείει τα ιδιωτικά συμφωνητικά.
• Μετά, προσκομίζεται η συμβολαιογραφική πράξη στο ληξιαρχείο που είχε καταχωρηθεί ο γάμος. Αν ο γάμος ήταν θρησκευτικός ακολουθείται από τους συνηγόρους η διαδικασία για τη πνευματική λύση του γάμου από την Ιερά Μητρόπολη που ανήκε η ενορία που είχε τελεστεί ο γάμος.

Το διαζύγιο με αντιδικία:

Το διαζύγιο με αντιδικία είναι η διαδικασία που ακολουθείται από τους συζύγους όταν υπάρχουν διαφωνίες σχετικά με τη λύση του γάμου. Για να υφίσταται διαζύγιο με αντιδικία θα πρέπει εκ του νόμου να υπάρχουν τρεις προϋποθέσεις:

• να έχει δημιουργηθεί κλονιστικό γεγονός που να αφορά τον εναγόμενο σύζυγο ή και τους δύο συζύγους,
• εκ του γεγονότος να δημιουργήθηκε ισχυρός κλονισμός της έγγαμης σχέσης
• να είναι βάσιμα αφόρητο για τον ενάγοντα να εξακολουθήσει την έγγαμη συμβίωση λόγω του ισχυρού κλονισμού.

Ο νόμος έχει προβλέψει συγκεκριμένα μαχητά τεκμήρια που αποτελούν λόγους ισχυρού κλονισμού της εγγάμου συμβιώσεως τα οποία είναι τα ακόλουθα: α) η διγαμία, δηλαδή η σύναψη νέου γάμου χωρίς να έχει λυθεί με διαζύγιο, ακύρωση ή λόγω θανάτου ο γάμος που ήδη υπάρχει, β) η μοιχεία δηλαδή η σύναψη ερωτικών σχέσεων σαρκικής συνάφειας του συζύγου με τρίτο πρόσωπο, γ) η εγκατάλειψη του συζύγου, η παραβίαση δηλαδή της υποχρέωσης για έγγαμη συμβίωση σύμφωνα με το άρθρο 1386 ΑΚ, δ) η επιβουλή της ζωής του άλλου συζύγου, δηλαδή κάθε πράξη ή παράλειψη με την οποία εκδηλώνεται έμπρακτα η πρόθεση του ενός συζύγου να θανατώσει τον άλλον και ε) η άσκηση ενδοοικογενειακής δηλαδή βίας από τον σύζυγο θύτη στο σύζυγο βία σύμφωνα με τον νόμο 3500/2006.

Οι νομικοί λόγοι του διαζυγίου με αντιδικία αποτελούν τους λόγους που καθιστούν ένα γάμο αφόρητο και εξοπλίζουν το σύζυγο που ασφυκτιεί να συνεχίσει το γάμο του με τη δυνατότητα να ασκήσει δια του πληρεξουσίου δικηγόρου του αγωγή διαζυγίου με τη διαδικασία των γαμικών διαφορών. Εφόσον τους αποδείξει, θα μπορέσει να συνεχίσει τη ζωή του απαλλαγμένος από έναν γάμο αφόρητο για αυτόν. Σημαντικό είναι να επισημανθεί πως ο ισχυρός κλονισμός του γάμου δε περιορίζεται στα αναφερόμενα αλλά μπορεί να εδράζεται και σε άλλου λόγους ή σε συνδυασμό αυτών.

Το αυτόματο διαζύγιο:

Το αυτόματο διαζύγιο πολλές φορές μπερδεύει τον μη έχοντα νομικές γνώσεις καθώς ακούγοντας κανείς τον όρο αυτόματο του δημιουργείται η εσφαλμένη εντύπωση πως πρόκειται για μια ταχύτατη, σχεδόν τυπική διαδικασία. Αντιθέτως για το συγκεκριμένο τύπο διαζυγίου ακολουθείται η δικαστηριακή οδός που χωρίς αμφιβολία είναι αργόσυρτη και διεξοδική. Ο χαρακτηρισμός αυτόματο αποδίδεται καθώς γίνονται «αυτόματα» αποδεκτοί οι λόγοι του διαζυγίου που είναι οι εξής δύο:

• Η διετής διάσταση των συζύγων. Στη περίπτωση αυτή θα πρέπει σύμφωνα με το άρθρο 1439 παρ. 3 ΑΚ να δηλώνεται σαφώς ο χρόνος έναρξης της διαστάσεως ώστε να προκύπτει η συμπλήρωση της διετίας. Εξειδίκευση του όρου διάσταση δεν είναι απαραίτητη καθώς αρκεί τόσο η σωματική όσο και η ψυχική αποξένωση των συζύγων για τη θεμελίωση της έννοιας της διαστάσεως. Επιπρόσθετα, δεν απαιτείται να αποδεικνύεται στο δικόγραφο πως έχει επέλθει ισχυρός κλονισμός της εγγάμου συμβιώσεως εκ της διαστάσεως καθώς ο ισχυρός κλονισμός σύμφωνα με το άρθρο 1439 ΑΚ τεκμαίρεται αμάχητα με τη συμπλήρωση της διετίας. Η διετής διάσταση για τον νόμο αποτελεί το χρονικό όριο με τη παρέλευση του οποίου ο γάμος έχει χάσει κάθε έννοια συμβιώσεως και υπάρξεως. Η συμπλήρωση του χρόνου διάστασης υπολογίζεται κατά το χρόνο συζήτησης της αγωγής και δεν εμποδίζεται από μικρές διακοπές που έγιναν  ως προσπάθεια αποκατάστασης των σχέσεων μεταξύ των συζύγων. Η διετής διάσταση αποτελεί αμάχητο τεκμήριο του Αστικού Κώδικα και αν βεβαιωθεί η αφετηρία της και η συμπλήρωση της τεκμηριώνει την ύπαρξη ισχυρού κλονισμού του γάμου και οδηγεί μετά από δικαστηριακή κρίση στη λύση αυτού.
• Η αφάνεια κάποιου εκ των συζύγων. Σύμφωνα με το άρθρο 1440 ΑΚ «καθένας από τους συζύγους μπορεί να ζητήσει το διαζύγιο, όταν ο άλλος έχει κηρυχθεί σε αφάνεια». Οι προϋποθέσεις για να κηρυχθεί κάποιος σε αφάνεια μετά από δικαστική απόφαση είναι οι ακόλουθες:
  • ο θάνατος του να είναι πολύ πιθανός ή βέβαιος
  • να εξαφανίστηκε ενώ βρισκόταν σε κίνδυνο ζωής (επί πλημμύρας για παράδειγμα)
  • να απουσιάζει για μεγάλο χρονικό διάστημα χωρίς ειδήσεις.

Είναι σημαντικό να επισημανθεί πως δε συνεπάγεται αυτόματη λύση του γάμου επί κηρύξεως ενός συζύγου σε αφάνεια μετά από δικαστική απόφαση αλλά δημιουργείται δικαίωμα διάζευξης στον άλλον σύζυγο το οποίο και θα πρέπει να ασκήσει δια δικαστηριακής αγωγής αν θέλει να λύσει τον γάμο του. Προηγείται λοιπόν η κήρυξη της αφάνειας με αμετάκλητη δικαστική απόφαση και ακολουθεί η αγωγή διαζυγίου λόγω αφάνειας η οποία εκδικάζεται από το Μονομελές Πρωτοδικείο κατά την ειδική διαδικασία των γαμικών διαφορών, με επίδοση της αγωγής κατά τη διαδικασία των προσώπων αγνώστου διαμονής. Παρατηρούμε λοιπόν πως χρειάζονται δύο αγωγές για να λυθεί ο γάμος επί αφάνειας συζύγου. Μια για την κήρυξη σε αφάνεια και μια για το διαζύγιο λόγω αφάνειας.

Συνοψίζοντας, τα είδη του διαζυγίου είναι τρία και καθένα από αυτά έχει τα ειδικότερα του γνωρίσματα. Το συναινετικό διαζύγιο χαρακτηρίζεται από ευκολία και ταχύτητα ενώ το κατ’ αντιδικία και το αυτόματο ακολουθούν τη πολύπλοκη δικαστηριακή οδό.