Πενήντα χρόνια προσφοράς στην επιστημονική και οικονομική ανάπτυξη της Ελλάδας συμπληρώνει φέτος ο «Δημόκριτος», ο οποίος την επόμενη εβδομάδα θα γιορτάσει και επισήμως τα 50ά «γενέθλιά» του παρουσία του Προέδρου της Δημοκρατίας Καρόλου Παπούλια.

Με αυτή την ευκαιρία, το μεγαλύτερο δημόσιο ερευνητικό κέντρο στη χώρα μας έχει εκπονήσει φιλόδοξα σχέδια εκσυγχρονισμού της λειτουργίας του και προτείνει ένα νέο σχέδιο ανάπτυξης βασισμένο στη δημιουργία «πόλων αριστείας», φιλοδοξώντας να γίνει φορέας παραγωγής διεθνώς ανταγωνιστικής τεχνολογίας και μοχλός της οικονομικής ανάπτυξης της Ελλάδας.

Το 2011, εν μέσω της οικονομικής κρίσης, ο «Δημόκριτος» θέτει σε άμεση εφαρμογή ένα σχέδιο που αποσκοπεί στην επιτάχυνση της ανάπτυξης διεθνώς ανταγωνιστικής τεχνογνωσίας και τεχνολογίας σε επιλεγμένους τομείς εθνικής προτεραιότητας.

Παράλληλα με την περαιτέρω ενίσχυση της επιστημονικής αριστείας του Κέντρου στη βασική έρευνα, θα προωθηθεί η εφαρμοσμένη έρευνα, ενώ προγραμματίζεται άμεση και αποτελεσματική διασύνδεσή της με τον παραγωγικό ιστό της χώρας.

Βασική αρχή της νέας πολιτικής είναι η δημιουργία «κρίσιμης μάζας» επιστημόνων, εξοπλισμού και τεχνογνωσίας μέσω της οριζόντιας ενοποίησης αλληλοσχετιζόμενων ερευνητικών και τεχνολογικών δραστηριοτήτων των οκτώ Ινστιτούτων του και της ένταξής τους σε «Δίκτυα Αριστείας» ή «Πόλους Αριστείας», τα οποία θα εστιάζουν σε τομείς αιχμής όπου το Κέντρο παρουσιάζει συγκριτικά πλεονεκτήματα: Νανο-τεχνολογία, Επιστήμες Ζωής και Υγεία, Ενέργεια και Περιβάλλον, Πληροφορική και Τηλεπικοινωνίες, Πυρηνική Τεχνολογία και Ασφάλεια.

Με την κατάρτιση των αντίστοιχων «οδικών χαρτών», σύμφωνα με τον «Δημόκριτο», οι «Εθνικοί Πόλοι Αριστείας» θα συμβάλουν στην υλοποίηση των εθνικών στόχων για την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη των αντίστοιχων παραγωγικών κλάδων.

Ο αριθμός των επιλεγμένων στόχων εκτιμάται ότι θα πρέπει να είναι μικρός και ανάλογος της εθνικής και ευρωπαϊκής χρηματοδότησης, ώστε να είναι εφικτή η ανάπτυξη ανταγωνιστικών εγχώριων τεχνολογιών σε διεθνές επίπεδο.

Στο πλαίσιο αυτό και σε συνεργασία του «Δημόκριτου» με ελληνικούς παραγωγικούς φορείς, έχει ήδη αρχίσει διάλογος για την αξιοποίηση ερευνητικών αποτελεσμάτων στην παραγωγή προϊόντων και υπηρεσιών υψηλής προστιθέμενης αξίας, με εντατικοποίηση των διαδικασιών μεταφοράς τεχνογνωσίας. Μεταξύ άλλων προωθείται:

– H αναβάθμιση του Τεχνολογικού και Επιστημονικού Πάρκου Αττικής «Λεύκιππος» που φιλοξενεί σε εγκαταστάσεις του «Δημόκριτου» 25 καινοτόμες επιχειρήσεις, οι οποίες απασχολούν 100 υψηλής στάθμης επιστήμονες.

– Η ίδρυση της εταιρείας «Demokritos Technology Transfer» (DTT), η οποία αξιοποιώντας τις υποδομές του «Δημόκριτου» και έχοντας διερευνήσει τις ανάγκες της αγοράς, θα παρέχει μελετητικές, διερευνητικές και συμβουλευτικές υπηρεσίες στην ελληνική και διεθνή αγορά.

Ήδη προγραμματίζεται η σύναψη συμφωνιών μεταξύ της DTT και των υπό εκκόλαψη «τεχνοβλαστών» (spin-off) των εργαστηρίων του Δημόκριτου, για τους οποίους θα πραγματοποιηθούν έρευνες αγοράς, ώστε να τεκμηριωθεί η δυνατότητα εμπορικής εκμετάλλευσης των παραγόμενων αποτελεσμάτων. Στόχος είναι να αποσχισθούν από την DTT και να αποκτήσουν ανεξάρτητη νομική οντότητα, όταν εξασφαλίσουν τη βιωσιμότητά τους με εξωτερική χρηματοδότηση.

Η λειτουργία της εταιρείας αυτής αναμένεται να οδηγήσει σε αύξηση του αριθμού των τεχνοβλαστών του Δημοκρίτου από 12 σήμερα σε 50 και να δράσει σαν καταλύτης για την μετατροπή των νέων τεχνολογιών σε βιομηχανικές διεργασίες.

Στην προσπάθεια αυτή, ο «Δημόκριτος» φιλοδοξεί, για μία ακόμη φορά, να αξιοποιηθεί το μεγάλο αλλά αναξιοποίητο δυναμικό των Ελλήνων επιστημόνων της Διασποράς κατά το πρότυπο του Ισραήλ και της Κίνας. Υπολογίζεται ότι μόνο στις ΗΠΑ δραστηριοποιούνται περίπου 3.000 Έλληνες επιστήμονες υψηλού επιπέδου.

Οι προσπάθειες για την προσέλκυση επενδυτικών κεφαλαίων από το εξωτερικό πρόκειται επίσης να ενισχυθούν δίνοντας ευκαιρίες σε νέους ερευνητές να αξιοποιήσουν τα αποτελέσματα της ερευνητικής τους εργασίας.

Ακόμα, λόγω του σημαντικού ύψους των αμυντικών δαπανών στην Ελλάδα, ιδιαίτερη έμφαση θα δοθεί στη συνεργασία των ερευνητικών εργαστηρίων του ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος» με τους Έλληνες κατασκευαστές αμυντικού υλικού, με στόχο την ανάπτυξη κοινοπραξιών και μιας «θερμοκοιτίδας» (incubator), που θα λειτουργήσει ως φορέας ανάπτυξης εταιρειών έντασης γνώσης αμυντικής τεχνολογίας.

Η διοίκηση του «Δημόκριτου» εκτιμά ότι μια τέτοια πρωτοβουλία θα μπορούσε, σε πρώτη φάση, να οδηγήσει σε αντικατάσταση σημαντικού μέρους των εισαγωγών και, σε δεύτερη φάση, στην ανάπτυξη εξαγωγών με σημαντικά οφέλη για την εθνική οικονομία, κατά το πρότυπο των αμυντικών βιομηχανιών του εξωτερικού.

Το ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος» ιδρύθηκε πριν από πενήντα χρόνια, το 1961, σε μια εποχή που η ερευνητική δραστηριότητα στα ελληνικά πανεπιστήμια ήταν εξαιρετικά περιορισμένη, με συνέπεια η πλειονότητα των νέων επιστημόνων να καταφεύγει στα πανεπιστήμια του εξωτερικού. H έναρξη της λειτουργίας του «Δημόκριτου» σηματοδότησε μεταπολεμικά την πρώτη προσπάθεια επαναπατρισμού «επιστημονικού κεφαλαίου» μέσω της επιστροφής Ελλήνων επιστημόνων της Διασποράς για να στελεχώσουν το Κέντρο.

Ο «Δημόκριτος» αρχικά λειτούργησε ως Κέντρο Πυρηνικών Ερευνών, διαθέτοντας πυρηνικό αντιδραστήρα, μια μοναδική στον ελληνικό χώρο υποδομή που χρηματοδοτήθηκε από την αμερικανική κυβέρνηση με στόχο την ανάπτυξη ειρηνικών εφαρμογών της ατομικής ενέργειας.

Σταδιακά, επεκτάθηκε σε όλους τους τομείς των θετικών επιστημών με τη λειτουργία οκτώ ερευνητικών Ινστιτούτων: Βιολογίας, Επιστήμης Υλικών, Μικροηλεκτρονικής, Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών, Πυρηνικής Τεχνολογίας και Ακτινοπροστασίας, Πυρηνικής Φυσικής, Ραδιοϊσοτόπων και Ραδιοδιαγνωστικών Προϊόντων και Φυσικοχημείας.

Παράλληλα, ιδρύθηκε η πρώτη σχολή Μεταπτυχιακών Σπουδών στην Ελλάδα με μαθήματα διεθνούς επιπέδου, ενώ για πολλά χρόνια η Βιβλιοθήκη, το Υπολογιστικό Κέντρο και άλλες υποδομές, όπως το Υαλουργείο και το Μηχανουργείο, έθεσαν τις βάσεις για την ανάπτυξη των εγχώριων ερευνητικών δραστηριοτήτων.

Σήμερα, το ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος» αποτελεί το μοναδικό στην Ελλάδα παράδειγμα πολυκλαδικού, διεπιστημονικού ερευνητικού οργανισμού, με σκοπό την προώθηση της ερευνητικής «αριστείας» και τη διασύνδεση της έρευνας με την παραγωγή, με απώτερο στόχο την κάλυψη αναγκών της ελληνικής και διεθνούς αγοράς.

Το Κέντρο παράγει ετησίως το 35% του συνόλου των δημοσιεύσεων των ελληνικών Ερευνητικών Κέντρων και η επιστημονική αριστεία των εργαστηρίων του έχει αναγνωριστεί διεθνώς.

Το Κέντρο διαφοροποιείται πια από τον αρχικό του ρόλο ως Κέντρου Πυρηνικών Ερευνών ασχολούμενο με άλλες δραστηριότητες, όπως τα ραδιοφάρμακα για τη διάγνωση και θεραπεία παθήσεων (π.χ. ο καρκίνος), τα ιστικά μοσχεύματα κρανίου, επιδερμίδας, χόνδρων κ.ά. για ιατρική χρήση, οι αναλύσεις διοξινών σε τρόφιμα, ζωοτροφές, βιολογικά υγρά και αέρια δείγματα κ.ά. O «Δημόκριτος» επίσης ανέπτυξε το δίκτυο «Αριάδνη» που αποτελεί την πρώτη υπηρεσία Ίντερνετ στην Ελλάδα.