Η καταγραφή και η διαχείριση των ευάλωτων ομάδων μεταναστών και προσφύγων που εισέρχονται στην Ελλάδα και που αποτελούν τα πρώτα δυνητικά θύματα βίας, εκμετάλλευσης και παράνομης διακίνησης, αποτέλεσαν το θέμα ημερίδας που διοργάνωσε σήμερα η Υπηρεσία Πρώτης Υποδοχής του υπουργείου Μεταναστευτικής Πολιτικής στο πλαίσιο της τελικής αξιολόγησης της εφαρμογής του προγράμματός της «Ενίσχυση της λειτουργίας των Κινητών Μονάδων Πρώτης Υποδοχής σε περιοχές υπό υψηλή πίεση μεταναστευτικών ροών» (συγχρηματοδοτείται από την Ελλάδα με 10% και από το Ταμείο Εξωτερικών Συνόρων της ΕΕ με 90%).
Είναι χαρακτηριστικό ότι το πρώτο εννιάμηνο του 2015 η μη κυβερνητική οργάνωση Praksis κατέγραψε στους ξενώνες φιλοξενίας της 168 περιπτώσεις ασυνόδευτων ανηλίκων που έπεσαν θύματα λαθραίας διακίνησης. Ωστόσο, τα στοιχεία αυτά δεν είναι ενδεικτικά του πραγματικού αριθμού των παιδιών-θυμάτων εμπορίας ανθρώπων, αφού συχνά απουσιάζει η διάγνωση της ευαλωτότητας των μεταναστευτικών και προσφυγικών ροών στα σημεία εισόδου τους στην Ελλάδα.
Ανήλικοι, άτομα με ειδικές ανάγκες, υπερήλικοι, εγκυμονούσες, μονογονεϊκές οικογένειες, θύματα βασανιστηρίων ή ρατσιστικής βίας και ασθενείς συγκαταλέγονται στις ευάλωτες ομάδες πληθυσμών που πρέπει να καταγράφονται στα ελληνικά σύνορα και να τυγχάνουν ειδικής μεταχείρισης από το κράτος – ωστόσο οι μεγάλες ροές δυσκολεύουν αυτές τις εξειδικευμένες καταγραφές (σύμφωνα με το γενικό γραμματέα του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη, Τζανέτο Φιλιππάκο, η είσοδος μεταναστών και προσφύγων ανέρχεται αυτές τις μέρες σε περίπου 10.000 καθημερινά.
«Οι κινητές μονάδες πρέπει να αναπτυχθούν στο πεδίο της πρώτης υποδοχής, ώστε ο εντοπισμός των ευάλωτων ομάδων να γίνεται στα σύνορα. Όπως η ηλικίας 105 ετών γιαγιά που θα έπρεπε να την εντοπίσουμε πριν φτάσει στην Κροατία», παρατήρησε χαρακτηριστικά ο γενικός γραμματέας του υπουργείου Μεταναστευτικής Πολιτικής, Βασίλης Παπαδόπουλος.
Στο πλαίσιο αυτό της όξυνσης του φαινομένου, «η διαδικασία καταγραφής των ευάλωτων ανθρώπων συχνά θεωρείται περιττή, γιατί στην πράξη μετράει η ποσότητα και όχι η ευαλωτότητα», όπως εξήγησε ο Σάκης Παπαθεμελής, στέλεχος της Υπηρεσίας Πρώτης Υποδοχής.
Υπάρχουν δύο κατηγορίες ευάλωτων ομάδων που δημιουργούν τη μεγαλύτερη ανησυχία, όπως επισήμανε η πρόεδρος της ΜΚΟ «ΜΕΤΑδραση» και νομική εμπειρογνώμονας στα ανθρώπινα δικαιώματα, Ιωάννα Μπαμπασίκα. Η πρώτη είναι οι ασυνόδευτοι ανήλικοι, για τους οποίους υπάρχουν μεγάλα προβλήματα καταγραφής στα σύνορα και δυσκολίες στον προσδιορισμό της ηλικίας τους. Επίσης, τα θύματα βασανιστηρίων για τα οποία υπάρχει δυσκολία στην πρώτη ανίχνευση, «γιατί οι συνθήκες υπό τις οποίες συνέβησαν τα φρικτά γεγονότα που βίωσαν τούς κάνουν ιδιαίτερα επιφυλακτικούς να μιλήσουν κυρίως σε ένα περιβάλλον πανικού και συνωστισμού».
Όσο για τους ασυνόδευτους ανηλίκους, ο επικεφαλής της διεύθυνσης Ψυχικής Υγείας και Κοινωνικής Πρόνοιας του Ινστιτούτου Υγείας του Παιδιού, Γιώργος Νικολαΐδης, έκανε λόγο για αναποτελεσματικό σύστημα διαχείρισής τους. «Δεν είναι ικανοποιητικό να ταυτοποιούμε 20-30 ανήλικα θύματα διακίνησης. Άρα κάτι πάσχει στον τρόπο που το ψάχνουμε», είπε.
«Ακόμα δεν έχουμε καταφέρει να φτάσουμε σε καταγραφή μεγάλων αριθμών θυμάτων εμπορίας ανθρώπων», τόνισε από την πλευρά του και ο Εθνικός Εισηγητής για την καταπολέμηση της εμπορίας ανθρώπων, Ηρακλής Μοσκώφ. «Δεν μπορούμε να μιλάμε για 30-50 θύματα, όταν στην πραγματικότητα είναι χιλιάδες. Πρέπει να ανοίξουμε τον κύκλο των επαγγελματιών που έρχονται σε επαφή με τα θύματα ώστε να αναφέρουν τις περιπτώσεις που συναντούν», προσέθεσε.
Ο κ. Νικολαΐδης χαρακτήρισε, εξάλλου, αναποτελεσματικό και το σύστημα φιλοξενίας των ασυνόδευτων ανηλίκων σε ξενώνες, καθώς είναι πολύ μικρό το ποσοστό συγκράτησης των παιδιών στους ξενώνες αυτούς. Ο μέσος όρος παραμονής των ανήλικων στους ξενώνες, σύμφωνα με τον Χρήστο Δημόπουλο από το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης, δεν είναι ούτε η μία μέρα, την ίδια ώρα που τα τρία προηγούμενα χρόνια ο μέσος όρος ανερχόταν σε 49-60 μέρες. «Τα πηγαίνουμε στους ξενώνες για να τα παραλάβουν πιο εύκολα οι λαθροδιακινητές και να τα πάνε στη Βόρεια Ευρώπη», παραδέχθηκε ο κ. Δημόπουλος.
Η υπεύθυνη προστασίας, ειδική θεμάτων σεξουαλικής και έμφυλης βίας της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, Ναντίν Κορνιέ, παρατήρησε ότι «έχουμε μεγάλη ανησυχία για τα ασυνόδευτα παιδιά». Όπως υπογράμμισε, το πρώτο βήμα όπου πρέπει να υπάρξει βελτίωση είναι στην καταγραφή και ταυτοποίηση των ανθρώπων που διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο και χρειάζονται συγκεκριμένη προστασία. Στη συνέχεια θα πρέπει οι ευάλωτοι πληθυσμοί να κοιμούνται σε ασφαλή μέρη και να ακολουθούνται λύσεις άμεσες αλλά και μακροπρόθεσμες για να προστατεύονται όσοι διατρέχουν κίνδυνο. «Η ταυτοποίηση των ευάλωτων ομάδων θα πρέπει να γίνεται το συντομότερο δυνατόν γιατί, αν δεν το κάνουμε εμείς, θα το κάνουν οι λαθροδιακινητές», συμπλήρωσε.
Σύμφωνα με τον Φώτη Παρθενίδη από τη ΜΚΟ «Ιατρική Παρέμβαση», οι δείκτες διερεύνησης των ανήλικων θυμάτων εμπορίας είναι μεταξύ άλλων: αν έχει νομιμοποιητικά έγγραφα, αν έχει χρήματα πάνω του που δεν μπορούν να δικαιολογηθούν, αν είναι υποσιτισμένο, αν συνοδεύεται από ενήλικο που επιμένει να βρίσκεται συνέχεια δίπλα του και αν έχει αμέτοχη διάθεση.
Μια κατά το παρελθόν προσφιλής τακτική, η κράτηση των ασυνόδευτων παιδιών, επιφέρει σε αυτά σημαντικές διαταραχές, όπως επισήμανε ο υπεύθυνος του κέντρου υποδοχής ευάλωτων αιτούντων άσυλο των «Γιατρών του Κόσμου», Αναστάσιος Υφαντής. Μεταξύ αυτών οι αναπτυξιακές διαταραχές, η αγχώδης μετατραυματική διαταραχή, η δυσκολία ένταξης σε ομάδα και η επιλεκτική αλαλία.
Για την αντιμετώπιση της σωματεμπορίας είναι απαραίτητη η υλοποίηση ενός εθνικού σχεδίου δράσης, όπως σημείωσε η διευθύντρια θεσμικών και κάθετων χρηματοδοτήσεων της Praksis, Μαρία Μουδάτσου. Άξονες του σχεδίου θα πρέπει να είναι η παρέμβαση προς το ελληνικό Κοινοβούλιο, η βελτίωση της νομοθεσίας για την πορνεία και το trafficking, η πρόληψη και ταυτοποίηση, η προστασία και αρωγή των θυμάτων, ο κεντρικός συντονισμός με συνεργασία μεταξύ θεσμικών φορέων, μεταναστευτικών οργανώσεων, σωμάτων ασφαλείας και κοινωνίας των πολιτών, η εκπαίδευση και επιμόρφωση των λειτουργών υγείας, των σωμάτων ασφαλείας, των λειτουργών της εκπαίδευσης και των δημοσιογράφων, η συνεργασία με τον ιδιωτικό τομέα και φορείς εταιρικής κοινωνικής ευθύνης και η συγκρότηση ολοκληρωμένης καμπάνιας ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του κοινού.
Δύο νέες κινητές μονάδες πρώτης υποδοχής
Δύο νέες κινητές μονάδες πρώτης υποδοχής θα λειτουργήσουν σύντομα στη Λέρο και στην Κω. Όπως είπε ο διευθυντής της Υπηρεσίας Πρώτης Υποδοχής, Παναγιώτης Νίκας, η Υπηρεσία πήρε πρόσφατα χρηματοδότηση 4,5 εκατομμυρίων ευρώ από την Ευρωπαϊκή Ένωση για να συνεχίσει τις δράσεις της, ενώ χρηματοδότηση για τις δύο νέες μονάδες έχει λάβει και από την οργάνωση «Solidarity Now».
Εξάλλου, ο επικεφαλής του ελληνικού γραφείου του Διεθνούς Οργανισμού Μετανάστευσης (ΔΟΜ), Δανιήλ Εσδράς, ανακοίνωσε ότι ο ΔΟΜ θα χρηματοδοτήσει όλα τα κενά που έχει η Υπηρεσία Πρώτης Υποδοχής σε σημεία, όπως η Ορεστιάδα και η Λέσβος.
