Αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα ζουν περίπου 4.500 Εβραίοι επί συνόλου 10,8 εκατομμυρίων κατοίκων. Με άλλα λόγια αποτελούν λιγότερο από το 0,05% του πληθυσμού της επικράτειας. Τα περιστατικά φυσικής βίας εναντίον τους λόγω θρησκευτικών πεποιθήσεων και προκαταλήψεων είναι περιορισμένα, ωστόσο δεν λείπουν οι «πράξεις υλικής βίας που αφορούν εβραϊκούς θρησκευτικούς χώρους ή μνημεία» όπως αναφέρει ο καθηγητής ιστορίας, γεωγραφίας, ηθικής και πολιτικής αγωγής στο ιδιωτικό Λύκειο του παγκόσμιου δικτύου σχολείων Alliance des Pavillons στο Παρίσι, Αναστάσιος Καράμπαμπας.
Στο βιβλίο του με τίτλο «Στα ίχνη των Εβραίων της Ελλάδας – Οι Έλληνες Εβραίοι και η παρουσία τους στον ελλαδικό χώρο από την αρχαιότητα έως τις μέρες μας» (που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Ψυχογιός») σημειώνει πως ο βανδαλισμός μνημείων, συναγωγών και νεκροταφείων έχει γίνει, δυστυχώς, σύνηθες φαινόμενο».
Σύμφωνα με τον Οργανισμό Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τη δεκαετία 2008 – 2018, σημειώθηκαν 34 περιστατικά τέτοιας μορφής στην Ελλάδα, σε πόλεις όπως η Αθήνα, ο Βόλος, η Θεσσαλονίκη, η Καστοριά, η Καβάλα, τα Ιωάννινα, τα Τρίκαλα, και τα Χανιά.
Κάποια συγκεκριμένα παραδείγματα:
- το 2011 και το 2018, το Πνευματικό Ισραηλιτικό Κέντρο Βόλου βεβηλώνεται με αντισημιτικά και απειλητικά συνθήματα: «Εβραίοι, θα πεθάνετε» ή «σιχτίρι, Ισραήλ».
- Τον Ιούνιο του 2015, στο νεοανεγερθέν μνημείο για τα θύματα του Ολοκαυτώματος στην Καβάλα βλέπουμε τη φράση «Εβραίοι, δολοφόνοι των λαών».
- Δύο χρόνια αργότερα, μέρος του ίδιου μνημείου καταστρέφεται με σφυρί.
- Τον Ιούλιο του 2018, βεβηλώνεται με γκράφιτι το μνημείο του εβραϊκού νεκροταφείου στη Θεσσαλονίκη, ενώ το μνημείο του Ολοκαυτώματος της πόλης υπέστη βανδαλισμούς (μπογιά, γκράφιτι με σβάστικα) τέσσερις φορές το 2017 και 2018.
- Τουλάχιστον τρεις βανδαλισμούς δέχεται και το μνημείο της Αθήνας (δύο φορές το 2014 και μία το 2017).
- Στις 31 Δεκεμβρίου 2019, άγνωστοι γράφουν στην περίφραξη της πρόσφατα ανακαινισμένης συναγωγής Τρικάλων: «ΕΒΡΑΪΚΑ ΦΙΔΙΑ ΕΞΩ» και, δύο ημέρες αργότερα, καταστρέφεται τμήμα του μνημείου Ολοκαυτώματος της θεσσαλικής πόλης (τέταρτη βεβήλωση μέσα σε έναν χρόνο).
- Στις 5 Οκτωβρίου 2020, νεοναζί βεβηλώνουν τον εξωτερικό τοίχο του εβραϊκού νεκροταφείου Αθηνών με ναζιστικά συνθήματα και σύμβολα.
- Τον Αύγουστο και τον Σεπτέμβριο του 2021, βρέθηκαν βανδαλισμένοι τάφοι του εβραϊκού νεκροταφείου Ιωαννίνων.
Πιο ορθός για τα ελληνικά δεδομένα ο όρος «εβραιοφοβία»
Για να χαρακτηριστούν τα εν λόγω φαινόμενα, συνήθως χρησιμοποιείται η λέξη «αντισημιτισμός». Ωστόσο, σύμφωνα με τον πολιτειολόγο και καθηγητή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης Ανδρέα Πανταζόπουλο, ο όρος «εβραιοφοβία» αντιστοιχεί περισσότερο στα ελληνικά δεδομένα. Είναι ένα μείγμα:
- αντισημιτισμού: μίσους και προκατάληψης εναντίον του εβραϊκού λαού,
- αντιιουδαϊσμού: εναντίον της εβραϊκής θρησκείας,
- και αντισιωνισμού: κατά της ύπαρξης ισραηλινού κράτους.
Στην Ελλάδα, αναφέρει ο κ. Πανταζόπουλος, η εβραιοφοβία είναι έκδηλη στον δημόσιο πολιτικό λόγο κάθε κατεύθυνσης και μάλιστα απροκάλυπτα. Από την άκρα Αριστερά έως την άκρα Δεξιά, ο Εβραίος έχει γίνει ή ξαναγίνει ένα είδος κοινού «εχθρού».
Ειδικά σε καιρούς οικονομικής αστάθειας, τα στερεότυπα αποτελούν εύκολο καταφύγιο. Επιπλέον, σε αυτό το πλαίσιο, μια υποτιθέμενη επιστροφή στην «καθαρή» ορθόδοξη ελληνική ταυτότητα φαίνεται καθησυχαστική. Και προσθέτει ο ερευνητής: «Όλα δείχνουν ότι η ελληνική νέα εβραιοφοβία, στο πεδίο της ιδεολογικοπολιτικής προσφοράς, είναι έντονα διαποτισμένη από τον συνωμοσιολογικά συγκροτημένο ελληνικό εθνικισμό (ο οποίος φέρει στο εσωτερικό του έντονα τα στοιχεία της αυτοθυματοποίησης και του επιλογικού ανταγωνισμού) και από μια ισχυρή επιρροή της ορθοδοξίας (που και αυτή επιδίδεται σε μια άκρατη συνωμοσιολογία) στην ουσιακή κατασκευή της «ελληνικής ταυτότητας». Ενσωματώνει, ταυτόχρονα, με σχετική άνεση, όλες τις επινοημένες μορφές της σημερινής, της νέας συνωμοσιολογικής εβραιοφοβίας, τον δαιμονολογικό αντιισραηλισμό και «αντισιωνισμό», εντάσσοντάς τους αρκετές φορές σε μια μυθολογημένη «αντιστασιακή φύση του ελληνισμού», επικαιροποιώντας με αυτό τον τρόπο και το σύνολο σχεδόν των στερεοτύπων».
Χρυσή Αυγή: Το πιο ακραίο εβραιοφοβικό κίνημα στην Ελλάδα τα τελευταία χρόνια
Ο καθηγητής κ. Καράμπαμπας γράφει στο βιβλίο του πως η Χρυσή Αυγή αποτελεί το πιο ακραίο εβραιοφοβικό κίνημα που γνώρισε η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια. Οι δηλώσεις των εκπροσώπων που είχε στη Βουλή (θυμίζουμε ότι στις εκλογές του Μαΐου 2012 είχε φθάσει να έχει 21 βουλευτές και 18 στις εκλογές του Σεπτεμβρίου 2015) χαρακτηρίζονταν από μισαλλοδοξία κατά των Εβραίων, ενώ οι ίδιοι εμφανίζονταν απροκάλυπτα αντισημίτες, αντισιωνιστές, αρνητές του Ολοκαυτώματος και οπαδοί της συνωμοσιολογίας.
«Ο πρώην βουλευτής Ηλίας Κασιδιάρης δεν δίστασε τον Οκτώβριο του 2012 να διαβάσει απόσπασμα από «Τα Πρωτόκολλα των Σοφών της Σιών», κατά τη διάρκεια κοινοβουλευτικής συνεδρίασης. Το συγκεκριμένο κόμμα (σ.σ. το οποίο η Δικαιοσύνη πρωτοδίκως έχει χαρακτηρίσει εγκληματική οργάνωση), τροφοδοτεί επίσης φασιστοειδή παραστρατιωτικά κινήματα, τα οποία ευθύνονται για περιστατικά βανδαλισμού μνημείων του Ολοκαυτώματος» γράφει με νόημα.
Στα δημοφιλέστερα βιβλία τα Πρωτόκολλα της Σιών
Η Χρυσή Αυγή δεν είναι, όμως, η μόνη που εκφράζει απροσχημάτιστα μίσος απέναντι στους Εβραίους. Ο δημοσιογράφος και ερευνητής Δημήτρης Ψαρράς, στο βιβλίο του «Το μπεστ σέλερ του μίσους – Τα «Πρωτόκολλα των σοφών της Σιών» στην Ελλάδα, 1920-2013», διευκρινίζει πως τα Πρωτόκολλα είναι ένα από τα δημοφιλέστερα βιβλία τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα και πως αυτά, ενώνουν διάφορα ιδεολογικά ρεύματα, από την ακροδεξιά μέχρι την ακροαριστερά.
Ενδεικτικό είναι το περιστατικό που αφορά μνημείο στην Καβάλα, τον Ιούνιο του 2015. Παρά τη βούληση του κράτους να καταπολεμήσει φαινόμενα αντισημιτισμού (ή εβραιοφοβίας) και άρνησης του Ολοκαυτώματος, κατά τη διάρκεια των εγκαινίων του μνημείου προς τιμήν των θυμάτων του Ολοκαυτώματος, ο προερχόμενος από τους ΑΝΕΛ βουλευτής Παναγιώτης Σγουρίδης, ως εκπρόσωπος της κυβέρνησης το 2015, σύγκρινε το Ολοκαύτωμα με την κατάσταση στη Γάζα και άλλα μεταπολεμικά γεγονότα.
Δήλωνε χαρακτηριστικά: «Δυστυχώς, με τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, δε σταμάτησαν οι βαρβαρότητες. Συνεχίστηκαν στο πρόσφατο παρελθόν και συνεχίζονται στις μέρες μας μέσα από διεθνείς σκοπιμότητες. Η συνέχιση της εξόντωσης των Ασσυρίων από τους τζιχαντιστές, η εισβολή κατοχής στο βόρειο τμήμα της Κύπρου, το κουρδικό ζήτημα, ο αποκλεισμός της Γάζας, ο γενοκτόνος διαμελισμός της Γιουγκοσλαβίας, η ουκρανική κρίση και ουκ έστιν αριθμός».
Ολοκλήρωσε την ομιλία του λέγοντας: «Συγχαίρω τη δήμαρχο και το Δημοτικό Συμβούλιο Καβάλας, αλλά και όλο τον λαό της. Τέτοιες αναμνηστικές στήλες πρέπει να αναρτώνται σε κάθε γωνιά γης για να θυμίζουν ΠΟΤΕ ΞΑΝΑ βαρβαρότητα, φασισμός, ναζισμός, ρατσισμός. Γιατί, δυστυχώς, πολλές φορές οι ρόλοι αλλάζουν και τα θύματα γίνονται θύτες ή αντιστρόφως, πιθανόν ιστορικά στο μέλλον».
Αξίζει να σημειωθεί επίσης πως τα εγκαίνια του μνημείου είχαν στην αρχή ματαιωθεί, μετά την παρέμβαση της τότε δημάρχου Καβάλας Δήμητρας Τσανάκα και του Δημοτικού Συμβουλίου. Μετά την κατακραυγή, προγραμματίστηκαν εκ νέου, οπότε και αποκαλύφθηκε το μνημείο. Αρκετές φορές έκτοτε βεβηλώθηκε.
Ο Καμμένος και ο Γεωργιάδης
Στο βιβλίο αναφέρεται επίσης ότι το 2014, εν μέσω οικονομικής κρίσης, ο ιδρυτής και αρχηγός του κόμματος των Ανεξάρτητων Ελλήνων, Πάνος Καμμένος, πρώην υπουργός Άμυνας της κυβέρνησης συνεργασίας του Αλέξη Τσίπρα, κατηγορεί τους Εβραίους ότι χαίρουν ειδικής μεταχείρισης και δεν πληρώνουν φόρους! Ο σημερινός υπουργός Υγείας και αντιπρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας Άδωνις Γεωργιάδης «έχει εκφράσει και αυτός στο παρελθόν αντισημιτικές απόψεις, κατά τον συγγραφέα, όπως τον Ιούνιο του 2007, λέγοντας ότι τα Πρωτόκολλα «εφαρμόζονται πλήρως». Δέκα χρόνια αργότερα, ζητά συγγνώμη στην προσωπική του σελίδα στο Facebook:
«Στο παρελθόν είχα συνυπάρξει και ανεχτεί τις απόψεις ανθρώπων που έδειξαν ασέβεια στους Εβραίους συμπατριώτες μου και γι’ αυτόν το λόγο αισθάνομαι την ανάγκη να ζητήσω συγγνώμη από την εβραϊκή κοινότητα. Ακόμα περισσότερο λυπάμαι που υποστήριξα και προώθησα το υβριστικό για τους Εβραίους βιβλίο του Κώστα Πλεύρη».
Ο Άδωνις Γεωργιάδης δεν είναι ο μόνος που απολογήθηκε για τα αντισημιτικά του σχόλια. Το 2017, ο πρώην βουλευτής των ΑΝΕΛ και πρώην αντιπρόεδρος της Βουλής Δημήτρης Καμμένος ζήτησε συγγνώμη από την ισραηλιτική κοινότητα για τις διάφορες προσβλητικές αναρτήσεις που έχει δημοσιεύσει στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Κάποιες από αυτές ήταν: μια φωτογραφία της πύλης του Άουσβιτς με την επιγραφή «Μένουμε Ευρώπη» αντί της ναζιστικής «Arbeit Macht Frei» ή η ψευδής είδηση «9/11 (σ.σ. εννοεί την 11η Σεπτεμβρίου 2001, όπου έγιναν οι τρομοκρατικές επιέσεις κατά των ΗΠΑ από την Αλ Κάιντα). Και μην ξεχνάτε. Από τους 2.500 Εβραίους που εργάζονταν στους Δίδυμους Πύργους, εκείνη την ημέρα δεν πήγε κανείς τους να εργαστεί».
Η αποκήρυξη Βορίδη και η επίσκεψή του στο Εβραϊκό Μουσείο
Τον Ιούλιο του 2019, διπλωματικές πηγές του Ισραήλ που επικαλείται η εφημερίδα Jerusalem Post αναφέρουν πως δεν επιθυμούν να συνεργαστούν με τον τότε νέο υπουργό Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων και νυν υπουργό Μετανάστευσης και Ασύλου Μάκη Βορίδη, επειδή έχει «ιστορικό αντισημιτικών δράσεων και ανακοινώσεων». Ο κ. Βορίδης υπήρξε κατά σειρά: αρχηγός της Νεολαίας του εθνικιστικού κόμματος ΕΠΕΝ (Εθνική Πολιτική Ένωσις) του Γεώργιου Παπαδόπουλου, ιδρυτής και πρόεδρος του Ελληνικού Μετώπου, στέλεχος του Λαϊκού Ορθόδοξου Συναγερμού (ΛΑΟΣ). Ο γενικός γραμματέας του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου Ελλάδος (ΚΙΣΕ) Βίκτωρ Ελιέζερ τον κάλεσε να αποκηρύξει δημόσια αυτό το παρελθόν. Τελικά, ο υπουργός απάντησε στον γενικό γραμματέα του ΚΙΣΕ ανακοινώνοντας τα εξής:
«…Ουδέποτε έχω υπάρξει αντισημίτης. Έχω όμως πολυετή πολιτική θητεία σε πολιτικά κόμματα και οργανώσεις του εθνικιστικού χώρου και έχω συνυπάρξει πολιτικά με ανθρώπους που είχαν τέτοιες απαράδεκτες ιδέες. Προς άρση, λοιπόν, οποιασδήποτε αμφιβολίας, αποκηρύσσω κάθε πράξη, παράλειψη ή ανοχή μου σε πράξη τρίτου που θα μπορούσε να εκληφθεί ως αντισημιτική ή νεοναζιστική».
Στις 21 Ιουλίου 2019, ο κύριος Βορίδης ανακοινώνει πως θα επισκεφτεί το Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος και δηλώνει: «Η επίσκεψή μου στο Εβραϊκό Μουσείο Ελλάδος σηματοδοτεί και την ανάγκη μου να εκφράσω μια συγγνώμη προς τον εβραϊκό λαό επειδή στο παρελθόν και ο ίδιος προσωπικά, καλλιέργησα πολιτικές και προσωπικές σχέσεις με αρνητές του Ολοκαυτώματος. Θέλω να τονίσω με απόλυτη σαφήνεια ότι θα συμβάλω στην καταπολέμηση του ρατσισμού, του αντισημιτισμού και των αρνητών του Ολοκαυτώματος. Ενός εγκλήματος κατά της ανθρωπότητας που εκτέλεσαν οι ναζί εξοντώνοντας με βιομηχανικό τρόπο 6.000.000 Εβραίους, μεταξύ των οποίων και 65.000 Εβραίους συμπολίτες μας…
Τέλος, στις αρχές του Σεπτέμβρη του 2021, έπειτα από αντιδράσεις, ο τότε νέος υπουργός Υγείας Θάνος Πλεύρης, γιος του ακροδεξιού Κωνσταντίνου Πλεύρη και δικηγόρος υπεράσπισής του στη δίκη του 2009, ανακοινώνει σε ανάρτηση στο Facebook: «Οι ενστάσεις του ΚΙΣΕ στο πρόσωπό μου λόγω της αγόρευσής μου ως δικηγόρου υπεράσπισης του πατέρα μου, με τον οποίο διαφωνώ πλήρως, είναι κατανοητές. Ουδέποτε, πάντως, θέλησα να προσβάλω τον εβραϊκό λαό και ζητώ συγγνώμη εάν το έπραξα. Είμαι βέβαιος ότι με τη δράση μου ως υπουργός Υγείας θα άρω και την παραμικρή επιφύλαξη σε όσους αμφισβητούν τον σεβασμό μου στο Ολοκαύτωμα των Εβραίων και θα διαπιστώσουν ότι σε καμία περίπτωση δε διέπομαι από αντισημιτικά αισθήματα». Υπενθυμίζεται μάλιστα και δήλωση του Γιώργου Καρατζαφέρη, αρχηγού του ΛΑΟΣ, στην «Άλφα Ένα» (31.1.2009 πως: «Είναι πλέον ευρέως γνωστό σε όλο τον κόσμο ότι ο Εβραίος μυρίζει αίμα».
Αντισημιτικές απόψεις από τον χώρο της Αριστεράς
Αντισημιτικές απόψεις και εκφράσεις προέρχονται όμως και από την Αριστερά. Το 2013, ο Θεόδωρος Καρυπίδης, υποψήφιος του ΣΥΡΙΖΑ στις βουλευτικές εκλογές, ανακοινώνει δημόσια ότι οι Εβραίοι ευθύνονται για την οικονομική κρίση και ότι οργανώνουν «νέα Χανουκά κατά των Ελλήνων».
Για τα περισσότερα πολιτικά κόμματα, η εβραιοφοβία συνδέεται με την οικονομική κατάσταση και το ισραηλο-παλαιστινιακό πρόβλημα. Ο ελληνικός αντισημιτισμός, όπως συμβαίνει και στην υπόλοιπη Ευρώπη, κρύβεται πίσω από τον αντισιωνισμό. Για την Αριστερά, οι Ισραηλινοί θεωρούνται ιμπεριαλιστές και πως φέρονται απάνθρωπα στους Παλαιστίνιους.
Το 2011, το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας (ΚΚΕ) αρνείται τη χορήγηση ιθαγένειας στους Έλληνες κατοίκους του Ισραήλ που επέζησαν από το Ολοκαύτωμα, αναφέρει ο κ. Καράμπαμπας. Σύμφωνα με δημοσκοπήσεις που πραγματοποιούνται στην Ελλάδα το 2014 και το 2015 από την αμερικανική Anti-Defamation League, το 65% των Ελλήνων πιστεύει ότι η στάση του Ισραήλ έναντι των Παλαιστινίων είναι παρόμοια με αυτή των ναζί έναντι των Εβραίων κατά το Ολοκαύτωμα. «Αυτά τα αντιισραηλινά συναισθήματα που ασπάζεται η πλειονότητα της κοινωνίας κρύβουν βέβαια γενικευμένη εβραιοφοβία» γράφει ο συγγραφέας.
Το… μερίδιο ευθύνης της Εκκλησίας
Η Εκκλησία έχει και αυτή, κατά κάποιον τρόπο, μερίδιο ευθύνης για αυτό τον υποβόσκοντα αντισημιτισμό αναφέρεται παράλληλα στο βιβλίο «Στα ίχνη των Εβραίων της Ελλάδας – Οι Έλληνες Εβραίοι και η παρουσία τους στον ελλαδικό χώρο από την αρχαιότητα έως τις μέρες μας» (εκδόσεις «Ψυχογιός»). Να σημειωθεί ότι το 98% των Ελλήνων είναι χριστιανοί ορθόδοξοι και ότι η επιρροή της Εκκλησίας στην κοινωνία είναι σημαντική, δεδομένου ότι δεν υπάρχει διαχωρισμός κράτους και Εκκλησίας. Το 2010, ο μητροπολίτης Πειραιώς Σεραφείμ δηλώνει:
«Ο Αδόλφος Χίτλερ, όργανο του παγκοσμίου σιωνισμού, χρηματοδοτήθηκε από την περίφημη οικογένεια Ρότσιλντ με μοναδικό σκοπό να πείσει τους Εβραίους να φύγουν από την Ευρώπη και να κατεβούν στο Ισραήλ, για να συστήσουν τη νέα αυτοκρατορία. Το παγκόσμιο σύστημα, όπως ξέρετε, στηρίζεται επάνω στο τραπεζικό σύστημα, το οποίο έχει αλωθεί από το διεθνή σιωνισμό. Ροκφέλερ, Ρότσιλντ, Σόρος και άλλοι πολλοί».
Τρία χρόνια αργότερα, σε επιστολή του στον αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο, ισχυρίζεται πως η πηγή της μασονίας είναι: «Ο φρικώδης διεθνής Σιωνισμός, ο οποίος μετήλλαξε τον θεϊσμό της Παλαιάς Διαθήκης και των Προφητών σε αίσχιστο Εωσφορισμό με την διαμονική Καμπαλά και το χυδαίο Ταλμούδ, έργα των δαιμονιώντων ραββίνων του εκπεσόντος Ιουδαϊσμού και της ιδεοληψίας τους περί της διά του αναμενομένου εισέτι ψευδομεσσίου παγκοσμίου κυριαρχίας και διακυβέρνησης.
Το δε 2017, σε τηλεοπτική του εμφάνιση, επιτίθεται στους ομοφυλόφιλους και στους Εβραίους, λέγοντας πως οι πρώτοι είναι «εγκληματίες» με «παθογένεια» και πως οι δεύτεροι, συγκεκριμένα οι «σιωνιστές ηγέτες της ανθρωπότητας», «καλοπληρώνουν για να φτιάξουν κοινωνίες άνευρων, αδύναμων και χειραγωγημένων ανθρώπων». Κάποιοι εκπρόσωποι της ελληνικής ορθόδοξης Εκκλησίας αναπαράγουν την ιδέα ότι οι Εβραίοι είναι θεοκτόνοι, κυριαρχούν στον κόσμο και έχουν καταλάβει παράνομα τους Άγιους Τόπους.
Σύμφωνα πάντα με την οργάνωση Anti-Defamation League και με ευρωπαϊκές έρευνες που πραγματοποιούνται το 2018, το 68% των Ελλήνων θεωρεί πως ο αντισημιτισμός «δεν είναι πρόβλημα». Επίσης, το 56% δεν κρίνει προβληματική την άρνηση του Ολοκαυτώματος.
Εβραιοφοβία κάτω των 20 και άνω των 45 ετών
Η εβραιοφοβία στην Ελλάδα αγγίζει όλες τις ηλικίες (ιδίως τα άτομα κάτω των 20 ετών και κυρίως άνω των 45) και το σύνολο των κοινωνικών και επαγγελματικών κατηγοριών. Ωστόσο, όσο υψηλότερο είναι το μορφωτικό επίπεδο τόσο τείνει να μειώνεται. Τον Οκτώβριο του 2021, δημοσιεύεται μια έρευνα της Action and Protection League (APL), εταίρου της Ευρωπαϊκής Εβραϊκής Ένωσης (The European Jewish Association), σύμφωνα με την οποία το 58% των Ελλήνων πιστεύει πως «υπάρχει ένα μυστικό εβραϊκό δίκτυο που επηρεάζει τις πολιτικές και οικονομικές υποθέσεις στον κόσμο». Επίσης, το 48% θεωρεί πως «είναι πάντα καλύτερο να είσαι πιο επιφυλακτικός με τους Εβραίους», ενώ το 37% συμφωνεί ότι «φταίνε και οι Εβραίοι για τις διώξεις εναντίον τους» την περίοδο του Ολοκαυτώματος.
Σύμφωνα με την ίδια έρευνα, το 36% των Ελλήνων τρέφει για τους Εβραίους «μάλλον αρνητικά συναισθήματα». Ανάμεσα στα 16 ευρωπαϊκά κράτη στα οποία πραγματοποιήθηκε η δημοσκόπηση της APL σχετικά με τις αντισημιτικές προκαταλήψεις, η Ελλάδα βρίσκεται στην πρώτη θέση.
Τον Δεκέμβριο του 2019 στην εφημερίδα Liberal, ο Μωυσής Ελισάφ, δήμαρχος Ιωαννίνων από το 2019 έως τον θάνατό του το 2023 και τότε πρόεδρος της ισραηλιτικής κοινότητας της πόλης, υπογραμμίζει πως: «Ο αντισημιτισμός στην Ελλάδα δεν είναι βίαιος, είναι υπόκωφος. Συσχετίζεται με μια διάχυτη συνωμοσιολογία ιδιαίτερα διαδεδομένη σε ευρύτερα στρώματα του πληθυσμού. Είναι βαθύτατα ριζωμένος, αλλά δεν είναι επιθετικός, όπως σε άλλες χώρες της Ευρώπης (Γαλλία, Βέλγιο κ.λπ.). Ο αντισημιτισμός στη χώρα μας είναι φραστικός, σε ορισμένες ωστόσο περιπτώσεις εκφράζεται με βεβηλώσεις μνημείων, νεκροταφείων και συναγωγών».
Αγώνας κατά των προκαταλήψεων από Τσίπρα και Μητσοτάκη
Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, το κράτος φαίνεται ότι έχει αντιληφθεί τη σημασία του αγώνα κατά της εβραιοφοβίας. Για παράδειγμα, ο κ. Καράμπαμπας γράφει πως η κυβέρνηση του Αλέξη Τσίπρα «επέδειξε πραγματική βούληση να καταπολεμήσει αυτές τις προκαταλήψεις και τη γενικευμένη άγνοια γύρω από το Ολοκαύτωμα. Οι εκστρατείες ευαισθητοποίησης, ο δημόσιος λόγος κάποιων διανοουμένων και η προσέγγιση μεταξύ Ελλάδας και Ισραήλ (λόγω, μεταξύ άλλων, της τουρκικής απειλής) επέτρεψαν, κατά κάποιον τρόπο, την υποχώρηση των αντιεβραϊκών αισθημάτων. Τον Νοέμβριο του 2019, ο τότε νέος πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, συνάντησε τον πρόεδρο του ΚΙΣΕ Δαυίδ Σαλτιέλ και τον πρόεδρο της ελληνικής αντιπροσωπείας στη Διεθνή Συμμαχία για τη Μνήμη του Ολοκαυτώματος (IHRA), Ευστάθιο Λιανό-Λιάντη, με σκοπό να ανακοινώσει την υιοθέτηση από την Ελλάδα των ορισμών εργασίας της IHRA για τον αντισημιτισμό και την άρνηση του Ολοκαυτώματος. Οι ορισμοί είναι οι εξής:
- «Αντισημιτισμός», είναι μια συγκεκριμένη αντίληψη για τους Εβραίους, η οποία ενδέχεται να εκφράζεται ως μίσος προς τους Εβραίους. Οι ρητορικές και φυσικές εκδηλώσεις του αντισημιτισμού στρέφονται κατά Εβραίων ή μη Εβραίων και/ή της περιουσίας τους, κατά θεσμών της εβραϊκής κοινότητας και θρησκευτικών εγκαταστάσεων.
- Η «άρνηση του Ολοκαυτώματος» είναι η έκφραση και η συστηματική απόπειρα διάδοσης απόψεων, οι οποίες αρνούνται την ιστορική πραγματικότητα και το εύρος της εξόντωσης των Εβραίων από τους ναζί και τους συνεργούς τους κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, που είναι γνωστή ως Ολοκαύτωμα ή Σοά. Η άρνηση του Ολοκαυτώματος αναφέρεται, συγκεκριμένα, σε κάθε προσπάθεια να υποστηριχθεί ότι το Ολοκαύτωμα δε συνέβη.
Η αντιμετώπιση του εβραιοφοβίας αποτελεί ένα εξαιρετικά δύσκολο και σύνθετο ζήτημα. Αν και λίγες φορές εκφράζεται με φανερή βία, παραμένει μια βαθιά ριζωμένη πραγματικότητα. Από βανδαλισμούς σε εβραϊκά μνημεία και νεκροταφεία έως αντισημιτικές ρητορικές στον πολιτικό και κοινωνικό λόγο, το φαινόμενο διαπερνά όλες τις στρώσεις της κοινωνίας. Παρά τις πρόσφατες προσπάθειες του κράτους και των θεσμών να αντιμετωπίσουν τις προκαταλήψεις, η διαδρομή προς μια πλήρως ανεκτική κοινωνία φαίνεται ακόμα μακριά. Η συνέχιση της εκπαίδευσης, της ευαισθητοποίησης και της προστασίας της ιστορικής μνήμης αποτελούν απαραίτητα βήματα για να αντιμετωπιστεί αυτή η πολυδιάστατη πρόκληση.
