Σε εξέλιξη βρίσκονται εργασίες για τη δημιουργία Εθνικού Μουσείου Ενάλιων Αρχαιοτήτων στον Πειραιά, ώστε να αποκτήσουν μόνιμη στέγη αρχαιολογικοί θησαυροί που ανακαλύφθηκαν στις ελληνικές θάλασσες.
Το μουσείο θα είναι έτοιμο να υποδεχθεί τους επισκέπτες το 2026, ενώ με το βιομηχανικό κτίριο του ΣΙΛΟ συνδέεται οργανικά, στη νοτιοδυτική πλευρά του. Έτσι, θα εκτίθενται περισσότερα από 2.500 εκθέματα και θα παρουσιάζεται πλήθος τεχνολογικών εφαρμογών, διαθέτοντας άρτια εξοπλισμένα εργαστήρια συντήρησης και αποθηκευτικούς χώρους.
Παράλληλα με το νέο κτίριο, αναδεικνύεται και προβάλλεται ο ταινιόδρομος, ο οποίος εξυπηρετούσε το φόρτωμα των πλοίων. Το Εθνικό Μουσείο Ενάλιων Αρχαιοτήτων θα αναδεικνύει τους θησαυρούς των ελληνικών θαλασσών, ενώ συγχρόνως θα αποτελεί το εμβληματικό πολιτιστικό τοπόσημο για το μεγαλύτερο λιμάνι της χώρας.
Το έργο του Εθνικού Μουσείου Ενάλιων Αρχαιοτήτων χρηματοδοτείται με το ποσό των 93.000.000 ευρώ από τους πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης, που διαχειρίζεται το υπουργείο Πολιτισμού. Πρόκειται για το μεγαλύτερο έργο πολιτισμού που είναι σε εξέλιξη σήμερα.
Η κατασκευή του μουσείου ξεκίνησε τον Δεκέμβριο 2023, με επεμβάσεις σε πρώτη φάση στο κτίριο της σιταποθήκης, η οποία λειτούργησε από τον Νοέμβριο του 1936 έως τα τέλη του 2010. Το ΣΙΛΟ παρουσιάζει έντονες φθορές, τόσο στα μεταλλικά του στοιχεία, όσο και στις οπτοπλινθοδομές του. Με την προσθήκη του νέου κτιρίου δημιουργείται μια ενιαία αφήγηση, στην οποία δημιουργούνται οι απαιτούμενοι χώροι, οι οποίοι υποστηρίζουν τη μουσειολογική μελέτη και τα εκθέματα, αλλά ταυτόχρονα αποτελούν -και από μόνοι τους- σημεία μιας διαδρομής, η οποία «καταδύεται» στο παρελθόν (κτίριο Σιλό), «αναδύεται» στην επιφάνεια (νέο κτίριο) και επιστρέφει στο παρόν, μέσω του χώρου που ταυτίζεται με το πρόσφατο βιομηχανικό παρελθόν του κτιρίου (ταινιόδρομος). Οι χώροι του μουσείου, συνολικής επιφανείας 26.380 τ.μ., κατανέμονται σε εκθεσιακούς χώρους για μόνιμες και περιοδικές εκθέσεις (7.550 τ.μ.), σε χώρους για εκπαιδευτικά προγράμματα και επιστημονικές δράσεις (αμφιθέατρο, βιβλιοθήκη, πολυμέσα), εργαστήρια συντήρησης, χώρους παροχής υπηρεσιών προς τους επισκέπτες (υποδοχή, βεστιάριο, πωλητήριο, αναψυκτήριο, εστιατόριο, ιατρείο), γραφεία διοίκησης.
Κεντρικό στόχο της μουσειογραφικής μελέτης αποτελεί η εξασφάλιση της καθολικής προσβασιμότητας, τόσο σε φυσικό επίπεδο (ράμπες, ασανσέρ, ευρύχωροι χώροι κίνησης μεταξύ των εκθεμάτων), όσο και σε διανοητικό επίπεδο (διαβάθμιση πληροφοριακού υλικού, εκθέματα αφής, επίπεδα ανάγνωσης πληροφορίας κ.λπ.). Η απόδοση του εκθεσιακού σεναρίου επιτυγχάνεται -κυρίως- με τη χρήση προθηκών (κυρίως εντοιχισμένες ή ελεύθερα διατεταγμένων στον χώρο), βάθρων και ειδικών κατασκευών, εκθεσιακού φωτισμού, ψηφιακών μέσων και εφαρμογών, εποπτικού-πληροφοριακού υλικού και σήμανση σε έντυπη και/ή ψηφιακή μορφή.
Η επεξεργασία και «ωρίμανση» της μουσειολογικής μελέτης στο στάδιο της συναρμογής της με την αντίστοιχη μουσειογραφική υπαγόρευσε την τροποποίηση της μελέτης του 2021. Στην οριστική μουσειολογική μελέτη, η οποία έτυχε πρόσφατα της θετικής γνωμοδότησης του Συμβουλίου Μουσείου του υπουργείου Πολιτισμού, οι αλλαγές που εντοπίζονται αφορούν στο εκθεσιακό υλικό, το οποίο αυξάνεται κατά 300 -περίπου- ευρήματα, ξεπερνώντας τα 2.500 εκθέματα, τη διάρθρωση της εκθεσιακής αφήγησης, που αποκτά νέες ενότητες, επαναξιολογείται και εξειδικεύεται, αλλά και την τελική επιλογή των συνοδών ερμηνευτικών μέσων, τα οποία ποικίλλουν και καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα επιλογών, συμβατικά και ψηφιακά ερμηνευτικά μέσα, σκηνοθετικά περιβάλλοντα και μακέτες. Η εκθεσιακή αφήγηση διαρθρώνεται σε έξι θεματικούς άξονες:
- Θάλασσα, Περιβάλλον, Άνθρωπος
2. Ενάλια Αρχαιολογία
3. «Χρονοκάψουλες στον βυθό… σταθμοί στον χρόνο»
4. Προσεγγίζοντας αποσπασματικά το παρελθόν. Ένα ανοικτό ζήτημα προς διαχείριση
5. Ενάλια πολιτιστική κληρονομιά ανοικτή στην κοινωνία
6. Σιλό και Πειραιάς, αλληλένδετες ιστορίες. Η πορεία της έκθεσης είναι προκαθορισμένη και ξεκινά από το κτίριο του ΣΙΛΟ, όπου θα χωροθετηθούν οι θεματικοί άξονες 1 και 2.
Ο θεματικός άξονας 3, που είναι ο σημαντικότερος και πλουσιότερος σε ευρήματα άξονας, χωροθετείται στο νέο κτίριο. Ο άξονας 4 βρίσκεται στο ίδιο σχεδόν επίπεδο με τον άξονα 3. Ο θεματικός άξονας 5 αναπτύσσεται σε δύο επίπεδα, τα οποία συνδέονται με κλίμακα. Ο θεματικός άξονας 6 τοποθετείται μέσα στον ταινιόδρομο, όπου ο επισκέπτης μεταβαίνει από το επίπεδο +8,85 μ. του νέου κτιρίου.
Ο επισκέπτης μπορεί να περιηγηθεί στο «εσωτερικό» του υφιστάμενου κτιρίου, να δει σημεία στα οποία υπό κανονικές συνθήκες δεν θα είχε πρόσβαση και με αυτό τον τρόπο να κατανοήσει τη λειτουργία του. Η δομή των κυψελών της σιταποθήκης αποκαλύπτεται στον επισκέπτη, ενώ περιηγείται στην έκθεση μέσω μιας ομαλής διαδρομής με ράμπες, μια συνεχής γραμμή που ακολουθεί την αλληλουχία των θεματικών ενοτήτων της μουσειολογικής μελέτης που παρουσιάζονται τόσο στο υφιστάμενο όσο και στο τμήμα της επέκτασης.
