Στην Ελλάδα το σημαντικότερο περιουσιακό στοιχείο μιας κληρονομιάς αποτελεί η ακίνητη περιουσία που καταλείπει ο κληρονομούμενος στους κληρονόμους του.

Ωστόσο, στην ελληνική κοινωνία της κρίσης και των κόκκινων δανείων, ο φόβος των κληρονόμων για την ύπαρξη δυσβάστακτων χρεών που βαρύνουν την κληρονομιά, καθιστά απαραίτητη τη στάθμιση του ενεργητικού και παθητικού της και εν συνεχεία την επιλογή για την αποδοχή ή την αποποίηση αυτής.

Γι’ αυτό τον λόγο επικοινωνήσαμε με τη Δικηγορική εταιρεία «ΑΝΝΑ Α. ΚΟΡΑΚΗ & ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ», προκειμένου να μας συμβουλεύσουν και να ξεκαθαρίσουν το τοπίο.

Μπορείτε να αποσαφηνίσετε τι ισχύει σχετικά με τις περιπτώσεις εκείνες που ένας οφειλέτης που είχε εν ζωή υπαχθεί στις ευεργετικές διατάξεις του Νόμου 3869, αποβιώσει;  

Ο Νόμος 3869/2010, όπως όλοι γνωρίζουμε αποτέλεσε για πολλούς δανειολήπτες, ένα σημαντικό εργαλείο για την ρύθμιση ή ακόμα και την απαλλαγή των οφειλών τους και την προστασία της κύριας κατοικίας τους από  τις κατασχέσεις και τους πλειστηριασμούς.

Παρά ταύτα, στο σημείο αυτό θα πρέπει να  υπογραμμίσουμε ότι σημαντικά, σύνθετα, νομικά ζητήματα για την αποδοχή ή αποποίηση μιας κληρονομιάς, προκύπτουν στην περίπτωση που ναι μεν ένας οφειλέτης υπήχθη στις διατάξεις του Ν. 3869, όσο ζούσε, ωστόσο απεβίωσε πριν την απαλλαγή του κατά τα οριζόμενα στην παράγραφο 1 του άρθρου 11. 

Δεν είναι άλλωστε λίγα τα παραδείγματα που υπερχρεωμένοι γονείς που είχαν υπαχθεί στο Νόμο 3869, δεν μπόρεσαν μέχρι τον θάνατο τους να εκτελέσουν τα οριζόμενα στο σχέδιο διευθέτησης οφειλών στην αντίστοιχη απόφαση του αρμόδιου δικαστηρίου, γιατί απεβίωσαν νωρίτερα από το χρονικό διάστημα στο οποίο είχαν ορισθεί οι καταβολές. Τα ζητήματα που προκύπτουν σε αυτή την περίπτωση περιπλέκονται, ακόμη δε περισσότερο στις περιπτώσεις εκείνες που το δικαστήριο είχε διατάξει την εξαίρεση της πρώτης κατοικίας του θανόντος.

Σε αυτές τις περιπτώσεις δυστυχώς, λόγω ελλιπούς πληροφόρησης των κληρονόμων, οι ίδιοι θεωρούν εσφαλμένα ότι επειδή ο κληρονόμος υπήχθη στις ευεργετικές διατάξεις του Ν. 3869, το ίδιο ισχύει και για τους ίδιους, εφόσον αποδεχθούν την κληρονομιά. Eντούτοις,  η πραγματικότητα είναι εντελώς διαφορετική, καθώς η απόφαση του Δικαστηρίου δεν μπορεί να ισχύσει αυτομάτως υπέρ των κληρονόμων λόγω του προσωπογαγούς χαρακτήρα των διατάξεων του Νόμου.   

Δεδομένου μάλιστα ότι η αποδοχή κληρονομιάς έχει ως έμπρακτη συνέπεια ο κληρονόμος να ευθύνεται απέναντι στους δανειστές για χρέη του θανόντος με την ατομική του περιουσία, οι δανειστές έχουν δικαίωμα να στραφούν κατά του κληρονόμου για χρέη του αποβιώσαντος. Η απόφαση περί της αποδοχής ή μη της κληρονομιάς καθώς και η γνώση για την τύχη των χρεών που είχε ο κληρονομούμενος,  απαιτεί τη συνδρομή ενός έμπειρου δικηγόρου, ο οποίος θα μπορεί να ελέγξει και να σταθμίσει τα πραγματικά δεδομένα και να προτείνει στον πελάτη του την πιο συμφέρουσα για αυτόν λύση.

Υπάρχουν άλλοι τρόποι διευθέτησης των ως άνω περιπτώσεων ή αποτελεί μονόδρομο η αποποίηση κληρονομιάς σε περίπτωση ύπαρξης χρεών του κληρονομούμενου;

Το γεγονός ότι από 01-01-2021 έπαυσε η δυνατότητα υποβολής νέων αιτήσεων κατά τις διατάξεις του ν. 3869/2010 άρ. 265 παρ. 1 περ. β ν. 4738/2020άρ. 308 εδ. 1 ν. 4738/2020 (ΦΕΚ Α 207/27-10-2020), έχει ως συνέπεια να μην τυγχάνουν εφαρμογής τα οριζόμενα στο άρθρο 12α, περί θανάτου οφειλέτη  του Ν. 3869/2010, όπως ίσχυσε μετά τις τροποποιήσεις του Ν.4161/2013 (ΦΕΚ Α’ 143/14-06-2013), του Ν.4549/2018 (ΦΕΚ Α’ 105/14-06-2018), του Ν. 4745/2020 (ΦΕΚ Α’ 214/6-11-2020), τα οποία έδιναν μέχρι πρότινος ξεκάθαρη λύση στα νομικά ζητήματα σχετικά με τον θάνατο ενός οφειλέτη πριν την απαλλαγή του

Κατ’ αρχάς πρώτο μέλημα κάθε κληρονόμου πριν την αποδοχή ή την αποποίηση κληρονομιάς, σε περίπτωση ύπαρξης χρεών του κληρονομούμενου, είναι η γνώση περί του ακριβούς ύψους αυτών και εν συνεχεία η στάθμιση των συμφερόντων του βάσει της αξίας της κληρονομιαίας περιουσίας.

Στην περίπτωση που ο κληρονομούμενος είχε ενταχθεί στις διατάξεις του Ν. 3869 αλλά απεβίωσε πριν την απαλλαγή του, κατά την παράγραφο 1 του άρθρου 11, οι απαιτήσεις των πιστωτών επανέρχονται στο ύψος στο οποίο θα βρίσκονταν αν δεν είχε υποβληθεί η αίτηση της παραγράφου 1 του άρθρου 4, μειωμένες κατά τα ποσά που καταβλήθηκαν από τον κληρονομούμενο. 

Ωστόσο ακόμα και σε μια τέτοια περίπτωση αυτή δεν αποτελεί μονόδρομο η αποποίηση της κληρονομιάς για τους κληρονόμους του, καθώς μέσω νέων νομοθετημάτων, όπως ο Εξωδικαστικός Μηχανισμός Ρύθμισης Οφειλών (Ν.4738/2020, όπως τροποποιήθηκε με τον Ν.5024/2023), υφίστανται πλέον διαδικασίες οι οποίες αντιμετωπίζουν με τρόπο ολιστικό, ενιαίο και συνεκτικό την υπερχρέωση των φυσικών προσώπων, αποτελώντας ταυτόχρονα ένα σημαντικό εργαλείο για την έξοδο από την οικονομική αβεβαιότητα και τον φόβο της κατάσχεσης κινητής και ακίνητης περιουσίας. 

Η Δικηγορική  εταιρεία «ΑΝΝΑ Α. ΚΟΡΑΚΗ & ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ» μέσω του άρτια καταρτισμένου νομικού τμήματός της στο Τραπεζικό και Κληρονομικό Δίκαιο, δύναται να αποτελέσει έναν πολύτιμο σύμβουλο σε υποθέσεις Κληρονομικού Δικαίου και εν γένει υποθέσεις που απαιτούν χειρισμό κληρονομιών βεβαρημένων με χρέη. Έχει ήδη στο ενεργητικό της πολλές υποθέσεις στις οποίες κατέστη εφικτή και επιτυχής η υπαγωγή στις ευεργετικές διατάξεις των εκάστοτε νόμων.