Το 2012 ήταν η χρονιά των «προσαρμογών» (μετά τα «σφάλματα» του σοσιαλιστή Θαπατέρο). Το 2013, η χρονιά των μεταρρυθμίσεων. Και το 2014, επιτέλους, η χρονιά της οικονομικής ανάκαμψης. Τον περασμένο μήνα, ένας χαρούμενος Μαριάνο Ραχόι ανακεφαλαίωνε ως εξής τη μέχρι τώρα κυβερνητική του θητεία: «Η χώρα γνωρίζει μια ανάκαμψη σταθερή και στέρεη, που δίνει σε όλους τους Ισπανούς το δικαίωμα της ελπίδας».

Ο συντηρητικός πρωθυπουργός της Ισπανίας βγήκε ενισχυμένος από την επίσκεψη που πραγματοποίησε στα τέλη Αυγούστου η Άνγκελα Μέρκελ στο Σαντιάγο ντε Κομποστέλα, στη διάρκεια της οποίας χαρακτήρισε τον «αγαπημένο» της Μαριάνο «προνομιακό ευρωπαίο σύμμαχο». Ο Ραχόι υπερηφανεύεται από τότε ότι είναι το πρότυπο μαθητή του Βερολίνου, ένας άνθρωπος που ενσαρκώνει μια χώρα πειθαρχημένη, μια χώρα που χάρις στην πολιτική της λιτότητας βγαίνει σιγά-σιγά από την κρίση. «Είμαστε με το κεφάλι έξω από το νερό, ξεπεράσαμε τον κίνδυνο», δήλωσε την περασμένη εβδομάδα.

Ύστερα από δύο υφέσεις λοιπόν, και με μια ανεργία που εξακολουθεί να είναι κολοσσιαία, η Ισπανία δείχνει επιτέλους να τα καταφέρνει;

Οι οικονομικοί δείκτες, γράφει ο ανταποκριτής της Liberation στη Μαδρίτη, είναι μάλλον ευνοϊκοί. Χάρις στη ριζική μείωση του εργατικού κόστους, η παραγωγικότητα αυξήθηκε, γεγονός που έφερε θετικά αποτελέσματα στις εξαγωγές. Η κατανάλωση των νοικοκυριών, που βρισκόταν για καιρό σε κάθετη πτώση, σημείωσε μια μικρή άνοδο (+0,3% κατά το δεύτερο τρίμηνο, σε σχέση με το προηγούμενο). Και η εμπιστοσύνη των ξένων επενδυτών φαίνεται να επιστρέφει. Αποτέλεσμα: η χώρα χρηματοδοτείται και πάλι με ευνοϊκά επιτόκια. Το spread βρίσκεται σήμερα κάτω από τις 150 μονάδες, ενώ στο αποκορύφωμα της κρίσης είχε φτάσει και τις 700… Και το κυριότερο, σε μια Ευρώπη με σχεδόν μηδενική ανάπτυξη, η Ισπανία αναμένεται να έχει φέτος αύξηση του ΑΕΠ κατά 1,2% (η κυβέρνηση τοποθετεί την αύξηση στο 1,5%) και του χρόνου 2% (το ΔΝΤ προτιμά να μιλά για 1,6%).

Πίσω από τους αριθμούς αυτούς, όμως, κρύβεται μια σκληρή πραγματικότητα. Οι εξαγωγές παραμένουν δυναμικές, αλλά οι κυριότερες αγορές στις οποίες απευθύνεται η Ισπανία διέρχονται κρίση, με πρώτες την Ιταλία και τη Γαλλία. Ο υπουργός Οικονομίας Λουις ντε Γκίντος δήλωσε χαρακτηριστικά το περασμένο Σάββατο: «Η ΕΕ πρέπει να κάνει την αυτοκριτική της και να πραγματοποιήσει μια αλλαγή πορείας, αλλιώς οδηγούμαστε κατευθείαν προς τον τοίχο κι εμείς, οι Ισπανοί, κινδυνεύουμε με μια τρίτη ύφεση». Με άλλα λόγια, η πολιτική της λιτότητας πρέπει να συνοδευτεί από μια πολιτική της ανάκαμψης, ώστε να δημιουργηθούν θέσεις εργασίας.

Στην πραγματικότητα, η Μαδρίτη δεν έχει βγει από την κρίση. Το δημόσιο χρέος φτάνει το 100% του ΑΕΠ. Η αιμορραγία των θέσεων εργασίας έχει κάπως περιοριστεί λόγω του τουρισμού, αλλά οι περισσότερες συμβάσεις που υπογράφονται είναι μερικής απασχόλησης και συγκαλύπτουν μια μεγάλη ανεργία. «Θα πρέπει επίσης να λάβουμε υπόψη ότι πολλοί έχουν αποσυρθεί από την αγορά εργασίας ή έχουν μεταναστεύσει», επισημαίνει ο αναλυτής Χοακίν Εστεφανία.

Ένας άλλος λόγος ανησυχίας είναι η μείωση των μισθών – μετά την απελευθέρωση της αγοράς εργασίας, το 2012 – και κατά συνέπεια η μείωση της αγοραστικής δύναμης. «Η απορρύθμιση των μισθών ήταν μεγάλη και συνοδεύτηκε από την καταστροφή πολλών συλλογικών συμβάσεων», διαμαρτύρεται ο Ιγκνάθιο Τόσο, γενικός γραμματέας των Εργατικών Επιτροπών (CCOO). «Παρά τις υποσχέσεις της κυβέρνησης, η χρηματοδότηση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων θα καθυστερήσει και θα χρειαστούν τουλάχιστον δύο χρόνια για να γίνει αισθητή η ανάκαμψη στην πλειοψηφία των ανθρώπων – αν βέβαια η ανάκαμψη αυτή συνεχιστεί», λέει από την πλευρά του ο οικονομολόγος Φρανθίσκο Φερνάντεθ Μαρουγκάν.

Στο μεταξύ, οι ανισότητες αυξάνονται. Σύμφωνα με το ίδρυμα Caritas, το ένα τέταρτο των οικογενειών με ένα ή δύο παιδιά βρίσκεται σε κατάσταση φτώχειας. Η Ισπανία είναι δεύτερη στην Ευρωπαϊκή Ένωση σε ό,τι αφορά την παιδική φτώχεια. Πρώτη είναι φυσικά η Ελλάδα.