Προϋπολογισμός: Οι φόροι που εκτροχιάστηκαν λόγω πανδημίας

Πρωτογενές έλλειμμα 7,011 δισ. ευρώ, έναντι στόχου για πρωτογενές πλεόνασμα 2,568 δισ. ευρώ εμφάνισε ο προϋπολογισμός στο 9μηνο Ιανουάριος – Σεπτέμβριος 2020. Στα 5,5 δις. ευρώ έφθασε η «τρύπα» στα φορολογικά έσοδα με τις μεγαλύτερες απώλειες να καταγράφονται στις εισπράξεις του ΦΠΑ και των Ειδικών Φόρων Κατανάλωσης.

Το ύψος των καθαρών εσόδων του κρατικού προϋπολογισμού ανήλθε σε 33,497 δις  ευρώ, παρουσιάζοντας μείωση κατά 4,722 δις.  ευρώ ή 12,4% έναντι του στόχου που έχει περιληφθεί στην εισηγητική έκθεση του Προϋπολογισμού 2020. Σύμφωνα με το υπουργείο οικονομικών η σημαντική αυτή υστέρηση εσόδων, παρά τα αυξημένα έσοδα ΠΔΕ, οφείλεται κυρίως, στη μείωση της οικονομικής δραστηριότητας λόγω της υγειονομικής κρίσης, στην επίπτωση από τη λήψη μέτρων για την αντιμετώπισή της, καθώς και στις αυξημένες επιστροφές φορολογικών εσόδων.

Τα συνολικά έσοδα του κρατικού προϋπολογισμού ανήλθαν σε 37,584 δισ. ευρώ, μειωμένα κατά 4.011 εκατ. ευρώ ή 9,6% έναντι του στόχου. Τα έσοδα από φόρους ανήλθαν σε 30,988 εκατ. ευρώ, μειωμένα κατά 5,498 εκατ. ευρώ ή 15,1% έναντι του στόχου που έχει περιληφθεί στην εισηγητική έκθεση του Προϋπολογισμού 2020.

Ωστόσο, σύμφωνα με το ΥΠΟΙΚ, σε σύγκριση με τις επικαιροποιημένες εκτιμήσεις για την περίοδο Ιανουαρίου – Σεπτεμβρίου 2020 που περιλαμβάνονται στο Σχέδιο Προϋπολογισμού (Draft Budgetary Plan – DBP) 2021, το οποίο κατατέθηκε στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 15 Οκτωβρίου 2020 και οι οποίες περιέχουν τις επιπτώσεις των μέτρων για την αντιμετώπιση της υγειονομικής κρίσης τα έσοδα από φόρους είναι αυξημένα κατά περίπου 95 εκατ. ευρώ.

Η υστέρηση αυτή από το στόχο, εκτός από την επίπτωση της υγειονομικής κρίσης, αποδίδεται από το υπουργείο Οικονομικών:

• Στη μείωση της προκαταβολής φόρου εισοδήματος των νομικών προσώπων που έχουν πληγεί από τον COVID-19
• Στην καταβολή του φόρου εισοδήματος φυσικών προσώπων σε 8 μηνιαίες δόσεις (η τρίτη μέχρι το τέλος Σεπτεμβρίου 2020) αντί των 3 διμηνιαίων δόσεων που είχαν προβλεφθεί στην εισηγητική έκθεση του Προϋπολογισμού 2020 (η δεύτερη διμηνιαία δόση μέχρι το τέλος Σεπτεμβρίου 2020). Στην καταβολή του φόρου εισοδήματος νομικών προσώπων σε 8 μηνιαίες δόσεις αντί των 6 μηνιαίων δόσεων του στόχου,

Στην παράταση που δόθηκε για την πληρωμή της πρώτης και της δεύτερης δόσης του ΕΝΦΙΑ μέχρι το τέλος Οκτωβρίου, ενώ στην εισηγητική έκθεση του Προϋπολογισμού 2020 είχε προβλεφθεί ότι η πρώτη δόση θα εισπραχθεί τον Σεπτέμβριο.

Ειδικότερα, την περίοδο Ιανουαρίου-Σεπτεμβρίου 2020, αύξηση έναντι του στόχου παρατηρήθηκε στις εξής κύριες κατηγορίες εσόδων:

Λοιποί τρέχοντες φόροι κατά 80 εκατ. ευρώ ή 8,2% εκ των οποίων: Φόροι οχημάτων κατά 35 εκατ. ευρώ ή 24,5%,

Μεταβιβάσεις κατά 1.259 εκατ. ευρώ ή 43,5%, γεγονός που οφείλεται αφενός στα αυξημένα έσοδα ΠΔΕ, αφετέρου στην είσπραξη τον Ιούλιο 2020 ποσού ύψους 644 εκατ. ευρώ από ANFAs, το οποίο δεν είχε προβλεφθεί στον Προϋπολογισμό έτους 2020,

Λοιπά τρέχοντα έσοδα κατά 673 εκατ. ευρώ ή 49,7% εκ των οποίων: Eπιστροφές δαπανών κατά 774 εκατ. ευρώ ή 310,2% εξαιτίας των αυξημένων εσόδων ΠΔΕ.

Τα έσοδα που βυθίστηκαν

• Μειωμένα έναντι του στόχου την ίδια περίοδο ήταν τα έσοδα στις κάτωθι βασικές κατηγορίες:
• ΦΠΑ στα πετρελαιοειδή και στα παράγωγα αυτών κατά 408 εκατ. ευρώ ή 27,2%,
• ΦΠΑ καπνικών προϊόντων κατά 31 εκατ. ευρώ ή 6,2%,
• ΦΠΑ λοιπών προϊόντων και υπηρεσιών κατά 1.793 εκατ. ευρώ ή 15,7%,
• ΕΦΚ ενεργειακών προϊόντων κατά 318 εκατ. ευρώ ή 9,9%,
• ΕΦΚ καπνικών προϊόντων κατά 105 εκατ. ευρώ ή 6,4%,
• ΕΦΚ λοιπών προϊόντων κατά 126 εκατ. ευρώ ή 24,5%,
• Φόροι με μορφή χαρτοσήμου κατά 30 εκατ. ευρώ ή 12,6%,
• Φόροι επί χρηματοοικονομικών και κεφαλαιακών συναλλαγών κατά 62 εκατ. ευρώ ή 18,7%,
• Φόροι ταξινόμησης οχημάτων κατά 60 εκατ. ευρώ ή 26,6%,
• Λοιποί φόροι επί συγκεκριμένων υπηρεσιών κατά 205 εκατ. ευρώ ή 14,6%,
• Λοιποί φόροι επί αγαθών κατά 20 εκατ. ευρώ ή 36,6%,
• Φόροι και δασμοί επί εισαγωγών κατά 53 εκατ. ευρώ ή 22,0%,
• Τακτικοί φόροι ακίνητης περιουσίας κατά 838 εκατ. ευρώ ή 50,8% εκ των οποίων: ΕΝΦΙΑ κατά 827 εκατ. ευρώ ή 51,7%,
• Λοιποί φόροι επί παραγωγής κατά 33 εκατ. ευρώ ή 3,7%,
• Φόρος εισοδήματος πληρωτέος από Φυσικά Πρόσωπα (ΦΠ) κατά 763 εκατ. ευρώ ή 9,0%,
• Φόρος εισοδήματος πληρωτέος από εταιρίες (ΝΠ) κατά 593 εκατ. ευρώ ή 27,8%,
• Λοιποί φόροι εισοδήματος κατά 84 εκατ. ευρώ ή 9,3%,
• Φόροι κεφαλαίου κατά 56 ή εκατ. ευρώ 29,5%,
• Πωλήσεις αγαθών και υπηρεσιών κατά 130 εκατ. ευρώ ή 25,9%,
• Πωλήσεις παγίων περιουσιακών στοιχείων κατά 314 εκατ. ευρώ ή 98,4%.

Οι επιστροφές εσόδων ανήλθαν σε 4.086 εκατ. ευρώ, αυξημένες κατά 711 εκατ. ευρώ από το στόχο (3.375 εκατ. ευρώ). Τα έσοδα του Προϋπολογισμού Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ) ανήλθαν σε 3.831 εκατ. ευρώ, αυξημένα κατά 1.158 εκατ. ευρώ έναντι του στόχου.

Η εικόνα τον Σεπτέμβριο

Ειδικότερα, τον Σεπτέμβριο 2020 το σύνολο των καθαρών εσόδων του κρατικού προϋπολογισμού ανήλθε στα 3.342 εκατ. ευρώ, μειωμένο κατά 2.422 εκατ. ευρώ σε σχέση με το μηνιαίο στόχο. Τα συνολικά έσοδα του κρατικού προϋπολογισμού ανήλθαν σε 4.097 εκατ. ευρώ, μειωμένα έναντι του μηνιαίου στόχου κατά 2.217 εκατ. ευρώ.

Τα έσοδα από φόρους ανήλθαν σε 3.898 εκατ. ευρώ, μειωμένα κατά 1.948 εκατ. ευρώ έναντι του μηνιαίου στόχου που έχει περιληφθεί στην εισηγητική έκθεση του Προϋπολογισμού 2020. Ωστόσο, σύμφωνα με τις επικαιροποιημένες μηνιαίες εκτιμήσεις που προκύπτουν από τα μεγέθη που περιέχονται στο DBP, τα έσοδα από φόρους είναι αυξημένα για το μήνα Σεπτέμβριο 2020 κατά 88 εκατ. ευρώ.

Η μείωση αυτή οφείλεται κυρίως στη μείωση της προκαταβολής φόρου εισοδήματος των νομικών προσώπων που έχουν πληγεί από τον COVID-19, καθώς και στη μεταβολή του αριθμού δόσεων και των καταληκτικών ημερομηνιών για την πληρωμή του φόρου εισοδήματος και του ΕΝΦΙΑ σύμφωνα με τα ανωτέρω. Η υστέρηση στα έσοδα για το μήνα Σεπτέμβριο από τα ανωτέρω εκτιμάται στο ποσό των 1,4 δισ. ευρώ (παρά την παράταση που δόθηκε για την πληρωμή της πρώτης και της δεύτερης δόσης του ΕΝΦΙΑ μέχρι το τέλος Οκτωβρίου, κατά το μήνα Σεπτέμβριο εισπράχτηκε το ποσό των 228 εκατ. ευρώ).

Ειδικότερα, τον Σεπτέμβριο 2020 σε καμία κύρια κατηγορία εσόδων δεν σημειώθηκε αύξηση έναντι του στόχου. Αντίθετα, μειωμένες έναντι του στόχου ήταν τον Σεπτέμβριο 2020 κυρίως οι εξής βασικές κατηγορίες εσόδων:

• ΦΠΑ στα πετρελαιοειδή και στα παράγωγα αυτών κατά 37 εκατ. ευρώ,
• ΦΠΑ λοιπών προϊόντων και υπηρεσιών κατά 207 εκατ. ευρώ,
• ΕΦΚ ενεργειακών προϊόντων κατά 11 εκατ. ευρώ,
• ΕΦΚ καπνικών προϊόντων κατά 11 εκατ. ευρώ,
• ΕΦΚ λοιπών προϊόντων κατά 12 εκατ. ευρώ,
• Φόροι με μορφή χαρτοσήμου κατά 12 εκατ. ευρώ,
• Λοιποί φόροι επί συγκεκριμένων υπηρεσιών κατά 18 εκατ. ευρώ,
• Τακτικοί φόροι ακίνητης περιουσίας κατά 773 εκατ. ευρώ εκ των οποίων: ΕΝΦΙΑ κατά 769 εκατ. ευρώ,
• Λοιποί φόροι επί παραγωγής κατά 29 εκατ. ευρώ,
• Φόρος εισοδήματος πληρωτέος από Φυσικά Πρόσωπα (ΦΠ) κατά 426 εκατ. ευρώ,
• Φόρος εισοδήματος πληρωτέος από εταιρίες (ΝΠ) κατά 376 εκατ. ευρώ,
• Λοιποί φόροι εισοδήματος κατά 18 εκατ. ευρώ,
• Μεταβιβάσεις κατά 151 εκατ. ευρώ,
• Λοιπά τρέχοντα έσοδα κατά 122 εκατ. ευρώ.

Οι επιστροφές εσόδων του Σεπτεμβρίου 2020 ανήλθαν σε 755 εκατ. ευρώ, σημειώνοντας αύξηση κατά 206 εκατ. ευρώ έναντι του μηνιαίου στόχου (549 εκατ. ευρώ). Τα έσοδα του ΠΔΕ ανήλθαν σε 23 εκατ. ευρώ, μειωμένα κατά 137 εκατ. ευρώ έναντι του μηνιαίου στόχου.

Οι δαπάνες

Οι δαπάνες του κρατικού προϋπολογισμού για την περίοδο Ιανουαρίου – Σεπτεμβρίου 2020 ανήλθαν στα 44.766 εκατ. ευρώ και παρουσιάζονται αυξημένες κατά 5.002 εκατ. ευρώ έναντι του στόχου (39.764 εκατ. ευρώ). Οι κυριότερες αιτίες της εμφανιζόμενης απόκλισης είναι:

η δαπάνη αποζημίωσης ειδικού σκοπού λόγω της πανδημίας του COVID-19 (μισθωτών και επιστημόνων) ύψους περίπου 1.375 εκατ. ευρώ, η οποία πληρώθηκε από το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων (κατηγορία μεταβιβάσεων),

β) η δαπάνη ενίσχυσης επιχειρήσεων με τη μορφή επιστρεπτέας προκαταβολής ύψους περίπου 864 εκατ. ευρώ, η οποία πληρώθηκε από το Υπουργείο Οικονομικών (κατηγορία μεταβιβάσεων),

η δαπάνη έκτακτης επιχορήγησης προς τον ΕΦΚΑ και τον ΕΟΠΥΥ για την κάλυψη υστέρησης εσόδων από τις μειωμένες ασφαλιστικές εισφορές λόγω της πανδημίας, ύψους 420 και 263 εκατ. ευρώ αντίστοιχα,

οι αυξημένες εκροές του ΠΔΕ κατά 2.416 εκατ. ευρώ, κυρίως λόγω των δαπανών για την αποζημίωση ειδικού σκοπού επιχειρήσεων και αυτοαπασχολούμενων, για την επιδότηση τόκων δανείων μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων, για το μέτρο της ενίσχυσης των επιχειρήσεων με τη μορφή της επιστρεπτέας προκαταβολής, για τη δράση ΤΕΠΙΧ ΙΙ και για τη σύσταση ταμείου εγγυοδοσίας επιχειρήσεων λόγω της πανδημίας του COVID-19 και οι αυξημένες πληρωμές για τόκους κατά 160 εκατ. ευρώ.

Με αντίρροπο χαρακτήρα κινήθηκε η υποεκτέλεση σε άλλες μείζονες κατηγορίες δαπανών, οι οποίες τροφοδοτήθηκαν με ανάλωση μέρους του αποθεματικού.

Οι δαπάνες του κρατικού προϋπολογισμού για την περίοδο του Ιανουαρίου – Σεπτεμβρίου 2020 παρουσιάζονται αυξημένες σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο του 2019 κατά 6.122 εκατ. ευρώ, με τη μεγαλύτερη αύξηση στο σκέλος του ΠΔΕ, το οποίο παρουσίασε αυξημένη δαπάνη κατά 4.018 εκατ. ευρώ, σε σχέση με την αντίστοιχη περσινή περίοδο, κυρίως λόγω των προαναφερόμενων αιτιών.

Οι δαπάνες του κρατικού προϋπολογισμού τον Σεπτέμβριο 2020 ανήλθαν στα 5.035 εκατ. ευρώ και παρουσιάζονται αυξημένες κατά 617 εκατ. ευρώ έναντι του στόχου (4.418 εκατ. ευρώ), κυρίως λόγω της υπερεκτέλεσης του ΠΔΕ κατά 529 εκατ.