Τα 100 βιβλία που πρέπει να έχεις διαβάσει πριν πεθάνεις

«Μέσα στη γη, σε μια τρύπα, ζούσε κάποτε ένα χόμπιτ»… Λένε πως αυτή η φράση, την οποία έγραψε σε ένα χαρτί ο Τόλκιν την ώρα που διόρθωνε διαγωνίσματα, αποτέλεσε το έναυσμα για την δημιουργία, λίγο αργότερα, του χάρτη του Θρορ, ενός χάρτη που θα περιλάμβανε ολόκληρο το καινούργιο σύμπαν με τα μαγικά μέρη και τους κατοίκους τους, που θα μας σύστηνε ο άρχοντας της Φανταστικής Λογοτεχνίας, Τζ. Ρ.Ρ. Τόλκιν. Ταυτόχρονα, η ίδια η φράση θεωρείται και μια από τις πιο χαρακτηριστικές εισαγωγές βιβλίων που γράφτηκαν ποτέ, σε ένα έργο που σφράγισε τόσο την νεανική όσο για την φανταστική λογοτεχνία. Εξάλλου ήταν το βιβλίο που αποτύπωσε για πρώτη φορά με τόσο μοναδικό τρόπο απόκρημνα βουνά, απόμερες τοποθεσίες και μακρινά βασίλεια. Όλα ξεκίνησαν από ένα χόμπιτ, ονόματι Μπίλμπο Μπάγκινς, το οποίο συστήθηκε στο αναγνωστικό κοινό σε μια εποχή που η λογοτεχνία του φανταστικού δεν είχε καθιερωθεί στις συνειδήσεις του κόσμου. Εν έτει 1938 – περίοδος που τα σύννεφα του πολέμου σκίαζαν τον ευρωπαϊκό ουρανό – οι αναγνώσες γνώρισαν τον διάσημο, βολεμένο, καλοπερασάκια Μπάγκινς, που ως καλόβολο μεσήλικο Χόμπιτ, απολάμβανε χωρίς ενοχές τις μικρές χαρές της άνετης καθημερινής ζωής. Αίφνης παρακολούθησαν την ηρεμία του να διακόπτεται όταν μια μέρα στο κατώφλι του σπιτιού του εμφανίστηκαν ο μάγος Γκάνταλφ και μια παρέα νάνων με στόχο να τον παρασύρουν σε ένα κυνήγι θησαυρού με ανυπολόγιστες συνέπειες για όλους. Στη συνέχεια εντυπασιάστηκαν βλέποντας πως ο Μπάγκινς, παρόλο που δεν έχει καμιά όρεξη να εγκαταλείψει το ειδυλλιακό χωριό του Σάιρ, συμφώνησε και να πάρει μέρος στην περιπέτεια κυρίως επειδή η προοπτική του ταξιδιού αφύπνισε τον κρυμμένο εαυτό του. Η καταγωγή του ήταν κατά το ήμισυ Τουκ, γένος ονειροπόλο, που διψάει για ηρωικά κατορθώματα.

Τέλος μαγεύτηκε ταξιδεύοντας μαζί του στα επικίνδυνα μονοπάτια της Μέσης Γης – σε ένα ταξίδι μάθησης και αυτογνωσίας παρακολουθώντας τον να τα βάζει με τρολ και δράκους για να επιστρέψει νικητής, σοφότερος και πιο δυνατός. Είναι αλήθεια πως πολλοί στηρίζουν την μεγάλη επιτυχία του Χόμπιτ στην εποχή της συγγραφής του: εν μέσω του ψυχρού πολέμου, ο κόσμος είχε ανάγκη από ένα νέο είδος ήρωα. Η διαχρονική αναγνώρισή του όμως αποδεικνύει πως όποια στιγμή ο άνθρωπος γνωριστεί με χαρακτήρες όπως ο Γκάνταλφ ο Μάγος, ο Έλροντ το μισοξωτικό, το γλοιώδες και μυστήριο Γκόλουμ, ο περήφανος, μα πεισματάρης νάνος Θόριν Δρυάσπις, ο φοβερός δράκος Νοσφιστής, και ο τολμηρός Μπαγκινς, θα ενθουσιαστεί. Μερικές ακόμα σταγόνες μαγείας βέβαια προσφέρει και το γεγονός πως την ώρα ήρωας αναλαμβάνει να κουβαλήσει την τύχη ολόκληρου του κόσμου επάνω του, μας ταξιδεύει σε τοποθεσίες όπως το φιλόξενο Μπαγκ Εντ, το ονειρικό Σχιστό Λαγκάδι, το επικίνδυνο Δάσος του Μεγάλου Φόβου και το απόμερο Μοναχικό Βουνό, γνωρίζοντάς μας έναν αφάνταστα λεπτομερή κόσμο με δική του γεωγραφία, ιστορία, γλώσσες και πολιτισμούς, που φαντάζει πραγματικός. Θεωρούμενο ως ένα από τα αριστουργήματα του Τόλκιν, το Χόμπιτ, με οικονομία στην αφήγηση, με κομψό βρετανικό ύφος και χαρακτήρες που εξελίσσονται αποτελεί εκτός από μια συναρπαστική περιπέτεια φαντασίας κι ένα υποδειγματικό μυθιστόρημα ενηλικίωσης. Ο πλουραλισμός των πλασμάτων στο σύμπαν του Τόλκιν, ο δομημένος μέχρι και την πιο μικρή λεπτομέρεια κόσμος της Μέσης Γης, οι περίπλοκες διάλεκτοι, οι πολιτικές συνδηλώσεις και ο κρυμμένος τρόπος με τον οποίο μίλησε για μια σειρά καυτών θεμάτων της ανθρωπότητας φανερώνουν το ακαδημαϊκό του περιβάλλον. Το Χόμπιτ θεωρείται από πολλούς ως παραβολή του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, καθώς ο ήρωας της ιστορίας αρπάζεται μακριά από το ήσυχο χωριατόσπιτό του και ρίχνεται σε ένα απομακρυσμένο πόλεμο, στον οποίο παραδοσιακού τύπου ηρωισμοί φαντάζουν ανώφελοι. Μέσα στο θέμα της διαρκούς ανάπτυξης της ωριμότητας και της ικανότητας αντανακλάται, κατά τον Καρλ Γιουνγκ, η έννοια της εξατομίκευσης, με το συγγραφέα να αντιπαραβάλει την προσωπική ανάπτυξη του Μπίλμπο με την παντελή έλλειψη ανάπτυξης των νάνων. Παρούσα θεματική φαίνεται να αποτελεί ακόμα και η απληστία, ε πολλά επεισόδια να πηγάζουν από τον διακαή πόθο κάποιων για υλικά αγαθά διαμάντια ή ακόμα και φαγητό. Τόσο με το Χόμπιτ όσο και με τον Άρχοντα των Δακτυλιδιών ο συγγραφέας κατάφερε να επηρεάσει όσο λίγοι την κουλτούρα του δεύτερου μισού του 20ου  αιώνα και των αρχών του 21ου, φέρνοντας σε επαφή το αναγνωστικό του κοινό με μύθους και αρχέτυπα βαθιά ριζωμένα στο συλλογικό ασυνείδητο.

Η επίδραση που άσκησε στη σύγχρονη δυτική –και όχι μόνο– κουλτούρα ξεκίνησε δεκαετίες πριν από τις κινηματογραφικές ταινίες. Η λογοτεχνία της επικής φαντασίας άνθησε, χιλιάδες συγγραφείς πλημμύρισαν την αγορά με τις δικές τους ιστορίες, εκατοντάδες ταλαντούχοι σχεδιαστές και ζωγράφοι μετέφεραν τις εικόνες της Μέσης Γης στον καμβά, στο χαρτί, στις οθόνες των υπολογιστών, ενώ πάμπολλα μουσικά συγκροτήματα, μεταξύ τους και οι Led Zeppelin, έγραψαν στίχους και μουσική εμπνευσμένα από τον κόσμο της Μέσης Γης. Ο κόσμος της ψυχαγωγίας επηρεάστηκε καταλυτικά και αμέτρητα παιχνίδια, επιτραπέζια και ηλεκτρονικά, βασίστηκαν στη μυθολογία που ανέστησε ο Τόλκιν μέσα από τα βιβλία του. Ας μην ξεχνάμε ότι το διαδικτυακό παιχνίδι-φαινόμενο War of Warcraft βασίζει τους χαρακτήρες του στις μαγικές φυλές του Τόλκιν. Ο φιλόλογος-γλωσσολόγος και διαπρεπής ακαδημαϊκός, πέτυχε να αφήσει πίσω του μια σπουδαία κληρονομιά: έναν πιστευτό εναλλακτικό κόσμο, μέσα στον οποίο η ανθρώπινη φαντασία μπορεί να πετάξει ελεύθερη.

Βγαίνοντας μέσα από τον στέρεο κόσμο της αγγλικής φιλολογίας -καλός οικογενειάρχης, πατέρας τεσσάρων παιδιών, κάτοχος της έδρας αγγλικής γλώσσας και λογοτεχνίας στην Οξφόρδη – ο συγγραφέας έζησε μια μετρημένη καθημερινή ζωή, στον αντίποδα θα έλεγε κανείς της οργιώδους φαντασίας του. Και όμως, όπως ισχυρίζονται οι μελετητές του έργου του, ο μυθοπλαστικός κόσμος του Τόλκιν δεν θα μπορούσε να υπάρχει χωρίς τον ακαδημαϊκό Τόλκιν. Πριν ο συγγραφέας φτιάξει ένα ολόκληρο μυθολογικό σύμπαν, είχε εντρυφήσει σε αυτό μέσα από τη δουλειά του και την εξειδίκευση του στις βόρειες μυθολογίες και στα μυθολογικά έπη. Η ιδιαίτερη αξία του βέβαια δεν συνίσταται στο ότι κατάφερε να δημιουργήσει έναν νέο κόσμο αλλά να μας τον περιγράψει με εξονυχιστική λεπτομέρεια. Οι πρώτες εκδόσεις του Χόμπιτ του Τόλκιν συνοδευόταν από τα σκίτσα του ιδίου και μάλιστα με αμέτρητες παραλλαγές. Αν και στο πέρασμα των χρόνων οι εικόνες του πέρασαν σε αχρηστία, βρίσκονταν στην βιβλιοθήκη της Οξφόρδης. Με αφορμή τα 75α χρόνια του Χόμπιτ, το 2011, τα έργα του δημοσιεύτηκαν σε ένα βιβλίο με τίτλο «Art of the Hobbit». Όταν ο David Brawn της HarperCollins ανακάλυψε τις 110 εικονογραφήσεις (με μελάνι, νερομπογιές, σκίτσα με μολύβι, χάρτες και εναλλακτικές εικόνες), του συγγραφέα, απέδειξε πως η δημιουργικότητα του Τόλκιν επεκτεινόταν πολύ πέρα από τη συγγραφή καταφέρνοντας να δημιουργεί ένα πλήρες οικοδόμημα. Δείτε εδώ τα υπόλοιπα έργα του αφιερώματος με «Τα 100 βιβλία που πρέπει να έχεις διαβάσει πριν πεθάνεις»